Over een deel van de wandelingen die hij heeft gemaakt schreef hij niet enkel de maandelijkse rubriek ‘Wandelen met Sjoerd Karsten’, maar maakte hij ook korte documentaires. De artikelen en de video’s staan hieronder chronologisch gerangschikt vanaf de meest recente. Sommige achter een inlog voor abonnee's, andere zijn voor iedereen toegankelijk. De video’s zijn ook te bekijken op ons Youtube-kanaal.
Naast de vaste rubriek heeft Sjoerd ook enkele andere artikelen geschreven, en zijn er artikelen geschreven over zijn werk. Deze zijn te vinden onder het ‘Wandelen met’-overzicht.
Ga direct naar:
2020
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
Andere artikelen van Sjoerd Karsten
Reacties op het werk van Sjoerd Karsten
|
NIEUW! Sjoerd Karsten |
Juni - De laatste aflevering: Sjoerd Karsten blikt terug op zijn wandelingen door de Nederlandse onderwijsgeschiedenis.
Mei - Noord- Holland, Haarlem: De brave Hendrik
De brave Hendrik is de titel van een leesboek voor de jeugd dat de eerste helft van de negentiende eeuw een waanzinnig succes kent en zestig herdrukken beleeft. Op vrijwel alle scholen wordt het gebruikt als leesboekje voor beginnende lezers.
April - Zuid-Holland, Den Haag: Beschavende huishoudschool
Ze zouden de volksgezondheid, welvaart en het volkskarakter verbeteren. Maar de bonte coalitie achter de huishoudschool – volksverheffers, idealisten en vroege feministen – is het onderling ook vaak oneens.
Maart - Zuid-Holland, Den Haag: Taaltucht
Eind jaren dertig van de vorige eeuw zwelt de kritiek op het moedertaalonderwijs flink aan. Volgens de vereniging van taaldocenten is er van alles mis op de Nederlandse middelbare scholen.
Januari-februari - Zuid-Holland, Leiden: Tweede kans voor laaggeletterde ouders
In 1973 start de Leidse Heilig Hartschool een opmerkelijk experiment: ouders komen in avonduren naar school om taal en rekenen te leren en te discussiëren over allerlei maatschappelijke vraagstukken.
December - Utrecht, Soest: Harmonie tussen ziel, verstand en lichaam
De voorvechters van het humanitaire onderwijs onderscheiden zich door hun grote nadruk op de ethiek van het ‘zuivere leven’.
November - Noord-Holland, Buiksloot: Kat-en-muisspel om bijzonder onderwijs
Bij het aanstellen van onderwijzers op de openbare scholen letten gemeenten halverwege de negentiende eeuw steeds meer op kerkelijke achtergrond dan op pedagogische kwaliteiten.
Oktober - Noord-Holland, Haarlem: Gelijke kansen voor Indische leerling
Mag de slimme Ibrahim Datoek Tan Malaka uit Nederlands-Indië naar de Rijkskweekschool in Haarlem? Leraren zijn kritisch, maar de directeur wil hem een kans geven.
September - Noord-Holland, Krommenie: Wat te doen met peuters en kleuters?
De organisatie van onderwijs aan de allerjongsten: van bewaar- en fröbelschool naar kleuterklas en vve.
Juni - Verbod op evolutieleer?
In 1925 staat in een Amerikaanse rechtszaal een jonge natuurkundeleraar tegenover een christelijke aanklager. Onder druk van wetgeving en de publieke opinie verdwijnt de evolutieleer uit schoolboeken en curricula.
Mei - Zuid-Holland, Bodegraven: Competitie in uitblinken
Over het nut van prijzen en beloningen is in het onderwijs altijd veel te doen geweest. Aan het begin van de negentiende eeuw stapelen de boeken en pedagogische geschriften over deze kwestie zich op.
April - Noord-Holland, Haarlem: Het ideale meisjesonderwijs?
In 1867 wordt de eerste middelbare meisjesschool geopend. De oprichting markeert het begin van jarenlange op- en neergang, tot de Mammoetwet een einde maakte aan haar bestaan.
Maart - Zuid-Holland, Rotterdam: De stalen tucht van Bordewijk
Er is in de Nederlandse literatuur geen roman over het schoolleven die zo veel stof doet opwaaien als Bint van Ferdinand Bordewijk.
Januari/februari - Koloniale scholen in Suriname
In Suriname werd al in 1876 de leerplicht ingevoerd. Toch bleef het in de kolonie bedroevend gesteld met het onderwijs.
December - Groot-Brittannië, Londen: klassikaal of individueel gericht?
Na invoering van de Lager-onderwijswet van 1920, met een uniform leerplan voor elke leerling, slaat de twijfel toe. Zou meer individueel onderwijs toch beter zijn? In Engeland wordt in het daltononderwijs een middenweg gezocht.
November - Friesland, Wartena: Wilhelmus op school
Het schoolhoofd in een Fries dorp ‘leent’ leerlingen van een andere school om het volkslied te zingen, want zijn eigen leerlingen kennen het volkslied niet. Er breekt een storm van verontwaardiging los.
Oktober - Noord-Holland, Amsterdam: school sluiten bij epidemie?
Wanneer na de Eerste Wereldoorlog de Spaanse griep uitbreekt en steeds meer slachtoffers maakt, brandt er een discussie los over maatregelen. Het zojuist opgerichte ministerie houdt zich opvallend stil.
September - Noord-Holland, Hilversum: klein verzet
In september 1941 geeft de Duitse bezetter opdracht om alle joodse leerlingen de toegang tot scholen te weigeren. De uiteindelijke bedoeling is om hen in aparte scholen samen te brengen en zo te scheiden van de andere Nederlandse kinderen.
Juni - Noord-Holland, Amsterdam: schoolwandelingen
Met de Onderwijswet van 1857 wordt kennis der natuur een verplicht vak op de lagere school. Dat inspireert Amsterdamse onderwijzers als Eli Heimans en Jac P. Thijsse, die samen boeken schrijven, een tijdschrift oprichten en schoolwandelingen tot een rage maken.
Mei - Amsterdam, Groningen en het Brabantse Kempenland: onderwijzerswoningen
Aan elke hoofdonderwijzer wordt in de Onderwijswet van 1857 een ‘vrije woning zo mogelijk met een tuin’ in het vooruitzicht gesteld. Het is de eerste Nederlandse wet die erkent dat het onderwijzersbestaan een stevige financiële basis behoeft. De onderwijzerswoning wordt gezien als een belangrijke voorwaarde voor het onderwijs, net als voldoende salaris, ruime schoollokalen en hulpmiddelen als leerboeken, krijtjes en kachelturf.
April - Noord-Holland, Lutjebroek: de Nederlandse zoeaven
Verschillende plekken in het West-Friese Lutjebroek herinneren aan ‘de reus van het dorp’, Pieter Janszoon Jong, de ‘oorlogsheld’ van het katholiek onderwijs. Pieter Jong is meer dan twee meter lang en een vrome katholieke jongen.
Maart - Zeeland, Sluis: de Dikke Van Dale
In 1964 doet minister van Onderwijs Theo Bot de tenen krommen van de redactie van het eerbiedwaardige Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Hij houdt een feestrede bij de plechtige viering van het feit dat honderd jaar eerder het eerste deel verscheen van dit grootste woordenboek ter wereld, dat pas in 1998 helemaal voltooid zou worden.
Januari-februari - Gelderland, Apeldoorn: Jan Martinus Smit
Apeldoorn is in de negentiende eeuw een rustig dorp en de deftige burgerij, met burgemeester Van Hasselt voorop, wil dat graag zo houden. Zij vermoeden niet dat in 1878 met de vestiging van de eerste hbs, de trots van de Veluwe, de ‘moderne tijd’ in huis wordt gehaald.
December - Noord-Holland, Amsterdam: kwekelingen
Wanneer Jan Ligthart en Adriaan Gerhard elk op een volksschool in de Jordaan zitten, breekt in 1866 een vreselijke cholera-epidemie uit, die in Amsterdam meer dan duizend slachtoffers maakt. Artsen zitten met hun handen in het haar en wijten de ziekte aan giftige dampen, die zich via de lucht verspreiden. Zij pleiten daarom voor schoolgebouwen met hoge plafonds en ramen die open kunnen.
November - Noord-Holland, Amsterdam: de Kaiser-Wilhelm-Schule
De Kaiser-Wilhelm-Schule in Amsterdam is net een kameleon. De school is weliswaar op Duitse leest geschoeid, maar staat voor iedereen open. Het onderwijs is tweetalig. Maar wanneer in de jaren dertig de verhoudingen in Duitsland sterk veranderen, kleurt de school bruin.
Oktober - Friesland, Noordwolde: de Rijksrietvlechtschool
Schamele plaggenhutten en bittere armoede. Dat is in de negentiende eeuw het lot van de meeste gezinnen in Noordwolde, een Fries dorp dat door de neergang in de veenwinning langzaam wegkwijnt. Om nog enig inkomen te verwerven, helpen de kinderen van jongs af aan mee met allerlei karweitjes. Daardoor is het verzuim op de dorpsschool enorm.
September - Friesland, Sumar: het bintje
Een lange, blanke knol, met vlakke ogen, lichtgeel, en tamelijk vastkokend. We hebben het over het bintje, de beroemdste aardappel ooit. Het waanzinnig succesvolle exportproduct werd in 1905 gekweekt door Kornelis Lieuwes de Vries.
Juni - Noord-Holland, Amsterdam: selectie voor het voortgezet onderwijs
Op het conservatieve Barlaeus Gymnasium in Amsterdam is Taco Kuiper al direct na zijn aanstelling in 1925 een opvallende verschijning. Als leraar klassieke talen geeft hij les op een onorthodoxe manier. Zo gaat hij soms plotseling op zijn hoofd staan om de religieuze ervaring van een yogi te laten zien.
Mei - Utrecht, Utrecht: de Haveloozenschool
In de Utrechtse volksmond heten zij sjuumers: ‘schuimers’, wat zoveel wil zeggen als bedelaars, schooiers of paupers. Het zijn kinderen in grote steden die niet naar school gaan.
April - Noord-Brabant, Dinteloord: Jan Geluk en de wetenschappelijke pedagogiek
De onderwijzerswoning in het Brabantse dorp Dinteloord is een krot. De openbare basisschool zelf is er niet veel beter aan toe. Het gebouw is slecht geventileerd, vochtig en donker, en er ligt een sloot naast die onnoemelijk stinkt. Toch voelt de in 1859 aangestelde hoofdonderwijzer Jan Geluk zich direct thuis in het overwegend christelijke dorp.
Maart - Groningen, Garsthuizen: Geert Beishuizen
Vijfendertig jaar lang heeft Geert Beishuizen een goede verstandhouding met het schoolhoofd in het uiterst christelijke dorp Garsthuizen. Geert is onderwijzer.
Januari-februari - Noord-Holland, Amsterdam: Kollewijn en de spellingvereenvoudiging
In 1892 verhuist de vierde Amsterdamse openbare HBS naar een nieuw onderkomen aan de Mauritskade in de hoop dat ‘de jammeren over het hulpgebouw spoedig vergeten zullen zijn’.
December - Groningen, Kleinemeer: drankmisbruik door het schoolhoofd
Volgens de eerste onderwijswetten heeft het onderwijs als taak leerlingen op te voeden tot ‘christelijke en maatschappelijke deugden’. Betekent dit dat de onderwijzer het goede voorbeeld moet geven, of sterker, zelf een deugdzaam leven moet leiden?
November - Noord-Brabant, Oisterwijk: de strijd tussen de katholieke geestelijkheid en de protestantse elite
De kapelaan van het overwegend katholieke, Brabantse Oisterwijk ziet rond de Eerste Wereldoorlog overal de duivel en die moet uitgedreven worden: uit de plaatselijke muziekvereniging, de protestanten, enkele eigenzinnige katholieken, de vakbond van sigarenmakers en de socialisten.
Oktober - Noord-Holland, Amsterdam: Jan Stam en onderwijsvernieuwing
‘De algemeene taak der lagere school is menschen te vormen.’ Vanuit die overtuiging proberen sociale hervormers eind negentiende eeuw het onderwijs grondig te vernieuwen. Zij willen onderwijs minder cognitief gericht maken door meer nadruk op handenarbeid te leggen. Ze hopen dat leerlingen zo meer liefde voor arbeid en een groter respect voor vakmanschap ontwikkelen.
September - Noord-Holland, Den Helder: staatsexamens
Examen doen op volle zee? In het 150-jarige bestaan van de staatsexamens zijn heel wat uitzonderlijke situaties voorgekomen en passende regelingen getroffen. Een daarvan speelt zich af in de jaren zeventig van de vorige eeuw.
Juni - Noord-Holland, Zandvoort: vakantiekampen
In de zomer van 1933 gaat de tienjarige Gerard Reve, net als duizenden andere ‘bleekneusjes’ uit de stad, naar een vakantiekolonie om aan te sterken.
Mei - Noord-Holland, Haarlem: openbare armenscholen
Tegen het einde van de achttiende eeuw zien veel stadsbesturen het nut en de noodzaak in van onderwijs voor kinderen die in armoede leven. Nederland is er economisch slecht aan toe, de bevolking is sterk gekrompen en de bedeling kan de groeiende groep werklozen nauwelijks nog aan. Er is nog geen leerplicht, noch een verbod op kinderarbeid.
April - Utrecht, Utrecht: Maria Duyst
Wat maar weinig mensen weten, is dat studiefinanciering wortels heeft in de 18e eeuw. De steenrijke weduwe Maria Duyst schonk bijna haar hele erfenis aan fundaties die er beroepsopleidingen voor armlastige jongens van betaalden.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Maart - Zuid-Holland, Leiden: wiskunde op het Leidse Gymnasium
Rekenen en wiskunde hebben niet altijd zo'n belangrijke plaats ingenomen in het onderwijs als nu het geval is. Lange tijd werd wiskunde gezien als een minderwaardig vak en moesten de Latijnse scholen (voorlopers van de gymnasia) er niets van hebben.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Januari-februari - Noord-Holland, Amsterdam: lijfstraffen op de Platoschool
De Roeskestraat in Amsterdam-Zuid zou in een kleinere plaats Schoolstraat heten; er staan verschillende scholen. De straat is gemakkelijk bereikbaar met de auto en dat is prettig voor populaire scholen met leerlingen uit de wijde omgeving.
December - Groningen, Vledderveen: de wereldtuin van meester Borgman
Wat kan het onderwijs doen om de wereldvrede te bevorderen? Begin 20ste eeuw legde meester Borgman in het Groningse dorp Vledderveen een wereldtuin aan, op een groot terrein naast de school. Daar onderwees hij zijn leerlingen over oorlog, vrede, handel en internationale betrekkingen.
We bezoeken Vledderveen en praten met Borgmans kleinzoon.
Bekijk hier de bijbehorende video.
November - Noord-Holland, Etersheim: Dik Trom
Schrijver en onderwijzer Johan Kieviet brak als eerste met de traditie van het brave, zoetsappige kinderboek. Zijn personage Dik Trom haalde veel kattenkwaad uit. Kieviet haalde zijn inspiratie uit zijn leerlingen en zat avond aan avond te schrijven op zijn zolderkamer.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Oktober - Noord-Holland, Hilversum: School der Toekomst
Onderwijsvernieuwers zijn van alle tijden. Zo opende Johan Kleefstra eind 19e eeuw in Hilversum de vooruitstrevende 'School der Toekomst.' Twaalf jaar later moest hij de deuren alweer sluiten. Wat was er misgegaan?
Bekijk hier de bijbehorende video.
September - Gelderland, Lunteren: herstellingsoord voor overspannen leraren
Dag in dag uit lesgeven is zenuwslopende arbeid. Niet zo gek dat van tijd tot tijd leraren het niet meer volhouden en in de ziektewet belanden. In 1900 wordt er zelfs een speciaal herstellingsoord geopend voor onderwijzers wier krachten het hebben begeven. In die tijd bestaat er nog geen sociaal stelsel en is men vrijwel geheel afhankelijk van familie of meelevende collega’s.
Juni - Zuid-Holland, Den Haag: het lyceum
Zo'n honderd jaar geleden was het lyceum een heel nieuw schooltype. Samen met Sjoerd Karsten bezoeken we Den Haag, waar in 1909 het eerste lyceum van ons land werd opgericht in het gymnastieklokaal van een basisschool.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Mei - Zuid-Holland, Dordecht: Max Goote
Lange tijd was beroepsonderwijs een ondergeschoven kindje: er was weinig geld voor en het werd niet gezien als overheidstaak. Hoofdinspecteur Max Goote bracht daar verandering in, vertelt Fons van Wieringen.
In Dordrecht bezoeken we een mbo-school om te zien hoe het tegenwoordig staat met het beroepsonderwijs.
Bekijk hier de bijbehorende video.
April - Noord-Holland, Zaandam: de schoolarts
In 1904 stelt Zaandam als eerste Nederlandse gemeente een schoolarts aan. Die moet de gezondheid van de vele zieke en ondervoede kinderen op school controleren. Zijn aanstelling gaat in die tijd niet zonder slag of stoot. Onderzoeker Fedor de Beer vertelt waarom.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Maart - Noord-Holland, Amsterdam: protesten in het Vondelpark
In 1969 demonstreren niet alleen studenten tegen de gang van zaken in het onderwijs; ook leraren en scholieren organiseren zich. In het Vondelpark protesteren ze samen tegen het eindexamen, de Cito-toets en het starre onderwijssysteem. Samen met Piet Calis, een van de 'Kritiese Leraren' van toen, wandelen we door het park.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Januari-februari - Overijssel, Zwolle: ouderparticipatie op de Elbertsschool
Ouderparticipatie: tegenwoordig is het iets normaals, maar begin jaren '70 lag dat heel anders. In 1970 wordt het schoolhoofd van de Zwolse Elbertsschool bijna ontslagen, omdat hij de ouders van zijn leerlingen op allerlei manieren bij de school betrekt.
Sjoerd Karsten schreef een column over de Elbertsschool naar aanleiding van de scriptie van Kirsten Rolink (Rijksuniversiteit Groningen). Samen met haar en oud-leraar Wim van Werkhoven gaan we naar Zwolle, op zoek naar de geschiedenis.
Bekijk hier de bijbehorende video.
December - Flevoland, Urk: schoolverzuim
In 1984 werden 22 Urker ouders strafbaar gesteld omdat hun kinderen weg waren gebleven van school. In die tijd was het op Urk gebruikelijk dat jongeren school verzuimden om mee te helpen in de vishandel. De zaak liep hoog op en mondde uit in een rel
Hoe liggen tegenwoordig de verhoudingen tussen de Urker ouders, de leerplichtambtenaar en de school? We trotseren een zuidwesterstorm en gaan op onderzoek uit.
Bekijk hier de bijbehorende video.
November - Noord-Holland, Schiphol: de Grand Tour
Onze nationale luchthaven is jaarlijks het vertrekpunt van horden jongeren op weg naar verre streken. Steeds meer jongeren nemen na hun eindexamen een tussenjaar waarin zij naast werken vooral veel reizen. Ook na hun studie zijn er veel die een wereldreis maken, voor zij werk gaan zoeken.
Oktober - Zuid-Holland, Den Haag: de idotenschool
Het speciaal onderwijs kwam pas laat van de grond. Vroeger was het vanzelfsprekend dat kinderen met een verstandelijke beperking niet naar school gingen. Daar kwam verandering in toen de 19e-eeuwse dominee Van Koetsveld de zogenaamde idiotenschool stichtte.
Samen met historisch pedagoge Annemieke van Drenth bezoeken we zijn huis in Den Haag, waar hij de kinderen lesgaf.
Bekijk hier de bijbehorende video.
September - Limburg, Valkenburg: de Reichsschule
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd in Valkenburg de Reichsschule opgericht: een eliteschool voor jongens van Duits-gezinde ouders. De leerlingen werden op moed en raskenmerken geselecteerd en moesten zich aan strenge regels houden. Samen met David Barnouw (NIOD) bezoeken we het inmiddels vervallen gebouw.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Juni - Zuid-Holland, Scheveningen: ambachtsscholen
Een van de fraaiste schoolgebouwen in ons land staat in Scheveningen en is ontworpen door de vindingrijke architect Jan Duiker. Niet iedereen vindt zijn ontwerpen mooi. In Amsterdam is eerder een school van zijn hand op last van de schoonheidscommissie weggestopt op een binnenplaats. In 1930 vindt na veel geharrewar over het ontwerp en kosten eindelijk de opening plaats en gaat de Derde Ambachtsschool van Den Haag van start.
Mei - Gelderland, Ubbergen: katholieke kostscholen
In Nederland zijn kostscholen nooit erg populair geweest, behalve onder katholieken. Waarom was dat zo, en hoe was het leven op zo'n internaat? Samen met Elly de Jong, oud-leerling van een katholieke kostschool, gaan we naar Ubbergen. Daar nemen we een kijkje in een van de mooiste kostschoolgebouwen van Nederland.
Bekijk hier de bijbehorende video.
April - De wandplaten van Cornelis Jetses
De eerste vijftig jaar van de vorige eeuw zijn ze in vrijwel elk schoollokaal te vinden: de wandplaten van Cornelis Jetses en zijn vriend Johan Isings. Elke plaat heeft een eigen thema. Vooral jaargetijden, historische gebeurtenissen en ambachten zijn populair.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Maart - Noord-Holland, Beverwijk: studentenprotest
In Nederland gebeurt alles later. Soms wel vijftig jaar volgens de Duitse dichter Heine. In 1968 komen overal ter wereld studenten en scholieren in opstand, in Nederland stormt het pas een jaar daarna.
Januari-februari - Noord Brabant, Sint-Michielsgestel: dovenonderwijs
Lange tijd werden doven gezien als minderwaardige wezens die niet konden leren. En toen er eenmaal onderwijs voor hen was, barstte er een strijd los over de manier van onderwijzen: liplezen of gebarentaal?
We bezoeken Sint-Michielsgestel, waar vroeger een van de eerste doveninstituten van het land stond, en duiken in de geschiedenis.
Bekijk hier de bijbehorende video.
December - Brabant, Rosmalen: thuisonderwijs
Thuisonderwijs is de laatste tijd weer volop in het nieuws: als het aan staatssecretaris Dekker ligt, wordt het afgeschaft. Maar hoe ziet thuisonderwijs er eigenlijk uit in de praktijk?
En waarom kiezen ouders ervoor hun kinderen zelf les te geven? Bij de familie Suijkerbuijk in het Brabantse Rosmalen krijgen we antwoord op onze vragen.
Bekijk hier de bijbehorende video.
November - Noord-Holland, Amsterdam: Jan Schenkman en Sinterklaas
Dit jaar laaide de discussie over Zwarte Piet weer in alle hevigheid op. In de Amsterdamse Jordaan gaan we op zoek naar de achtergrond van de vrolijke knecht.
Jan Schenkman, geestelijk vader van Zwarte Piet, was daar onderwijzer op een klein schooltje aan de Anjeliersgracht. Wat was hij voor iemand? En waarom bedacht hij een donkere dienaar voor Sinterklaas?
Bekijk hier de bijbehorende video.
Oktober - Drenthe, Oudemolen: De Meester Croneschool
In dit Drentse gehucht van zestig inwoners is deze zomer de enige school gesloten; te klein volgens de huidige normen. Een trieste gebeurtenis die meer kleine scholen in Nederland te wachten staat. De Meester Croneschool is meer dan een eeuw oud, maar dat telt niet. De kleine school is uit en wordt gezien als een teken van achterstand. Zo hebben we er niet altijd over gedacht.
Bekijk hier de bijbehorende video.
September - Gelderland, Doetinchem: examenfraude op het gymnasium
Examenfraude is van alle tijden. Ook ‘deftige’ heren kunnen er wat van. In het provinciestadje Doetinchem lijkt de eindexamenkwestie op het plaatselijk gymnasium in 1904 net een klassieke tragedie. De tragische held is de leraar klassieke talen, Dèr Mouw, later bekend als de dichter en filosoof Adwaita. Hij ontpopt zich als een echte pedagoog die zijn leerlingen levenswijsheid wil bijbrengen. Maar hij is ook een zonderling mens die door de plaatselijke notabelen met de nek wordt aangekeken.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Juni - Zuid-Holland, Den Haag: emancipatie op het Binnenhof
De eerste twee vrouwen in de Tweede Kamer waren allebei onderwijzeres: Suze Groeneweg en Johanna Westerman. Niet zo gek, want in die tijd (vlak na de Eerste Wereldoorlog) was het onderwijs een van de weinige beroepsgroepen waar slimme meisjes terecht konden.
Samen met oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, die net als Groeneweg en Westerman voor de klas heeft gestaan, wandelen we door de gebouwen van de Tweede Kamer. We hebben het over emancipatie, onderwijs en de verschillen tussen vroeger en nu.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Op dit artikel is gereageerd met een ingezonden brief.
Mei - Noord-Holland, Amsterdam: Piet Bakker
Onderwijzer Piet Bakker, schrijver van het boek Ciske de Rat, groeide begin 20ste eeuw op in Amsterdam. Hij woonde in de Pijp, in die tijd een rauwe arbeiderswijk vol straatschoffies, en haalde daar zijn inspiratie uit.
Hoe ziet het leven in de Pijp er tegenwoordig uit? En wat is er nog te zien van hoe het er vroeger was? Samen met leerlingen van basisschool Derde Dalton wandelen we door de buurt.
Bekijk hier de bijbehorende video.
April - Limburg, Venlo: Herman Maas
Klokkenluiders zijn van alle tijden. In het begin van de vorige eeuw schreef onderwijzer Herman Maas boeken over misstanden in het gebied De Peel. Ongezonde leefomstandigheden voor de turfstekers, slecht onderwijs en de verstikkende invloed van de katholieke kerk: Maas was niet bang om het allemaal op papier te zetten. Het werd hem niet in dank afgenomen door de kerk en de plaatselijke notabelen.
We bezoeken de streek De Peel, waar Maas woonde en lesgaf.
Bekijk hier de bijbehorende video.
Maart - Zuid-Holland, Rotterdam: Rotterdamse Schoolvereniging Noord (RSV)
Een statig pand, stammend uit 1912, waar een Turkse vader zich in 1992 vastberaden vastketent aan de schooldeur, samen met zijn zoontje. Er ontstaat een oploopje. Hier is een algemeen bijzondere basisschool gehuisvest, de Rotterdamse Schoolvereniging Noord (RSV).
Bekijk hier de bijbehorende video.
Januari-februari- Overijssel, Zwolle: het Celekwartier
In de Onderwijscanon komt hij niet voor, maar toch is hij een van de meest invloedrijke onderwijsvernieuwers die ons land ooit gekend heeft: Joan Cele, uitvinder van de schoolklas. Rond het jaar 1400 was Cele rector van de Latijnse school (de voorloper van het gymnasium) in Zwolle, waar hij zijn leerlingen indeelde in verschillende niveaus. Een revolutionair idee, in die tijd.
We bezoeken het Zwolse Celekwartier, op zoek naar Celes erfenis.
Bekijk hier de bijbehorende video.
December - Friesland, Gauw: Trinus Riemersma
In het Friese dorpje Gauw ontstaat eind jaren '60 grote ophef als Trinus Riemersma, leraar op de dorpsschool, een boek publiceert waarin hij openlijk twijfelt aan God. Een schande, in die tijd. Uiteindelijk wordt besloten dat Riemersma niet langer past bij het christelijke onderwijs waar de school voor staat.
We bezochten het dorp en blikte terug met een paar mensen die het allemaal van dichtbij meemaakten.
Bekijk hier de bijbehorende video.
November - Noord-Holland, Laren: Jacob van Rees
Niets aan de buitenkant herinnert aan een van de eerste Nederlandse vernieuwingsscholen en zeker de meest kleurrijke: de humanitaire school die hier in 1903 begon. Binnen in de hal is een plaquette te vinden, opgehangen ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag van professor Jacob van Rees, oprichter en geldschieter.
Oktober - Noord-Holland, Amsterdam: het Joods Montessori Lyceum en het Vossiusgymnasium
De ruime woning op nummer 12 die in 1941-1942 een joodse school huisvestte, herinnert ons aan een wrange geschiedenis, een van gedwongen segregatie en pijnlijk stilzwijgen. Ertegenover staat het Vossiusgymnasium waar leerlingen in het eerste bezettingsjaar wel verzet durven plegen tegen de verwijdering van hun joodse leraren.
September - Noord-Holland, Amsterdam: de Franse school
Het winkelend publiek in dit trendy gedeelte van de grachtengordel loopt gemakkelijk aan het donkere pand voorbij. We bezoeken Amsterdam, waar in het midden van de negentiende eeuw een van de deftigste en duurste middelbare scholen van ons land stond.
Meer dan de helft van de Nederlandse bevolking is mbo'er. Kijk om je heen en je ziet ze overal: de bakker, de doktersassistente, de automonteur, de administratief medewerker. In een tijd waarin de nadruk ligt op hoger onderwijs en de race naar de top, vormen zij een vaak vergeten meerderheid. Het belang van het mbo in onze samenleving wordt nogal eens onderschat.
(Artikel in de special van mei 2015)
Bij het vertrek van de Nederlandse klimaatonderzoekers naar de Zuidpool zei de staatssecretaris voor Hoger Onderwijs, Halbe Zijlstra, in het NOS-journaal: ‘Alleen feiten kunnen de politieke discussie beëindigen.’ Een mooie gedachte, geheel in lijn met het ideaal van een op bewijs gebaseerd beleid. Maar is het ook een realistische verwachting? Laten politici zich altijd leiden door wetenschappelijke feiten?
(Didactief maart 2012)
Het rijkstoezicht op thuisonderwijs is van andere aard dan het toezicht op schoolonderwijs. Bij thuisonderwijs zijn alleen de rechten van het kind in het geding, vinden Henk Blok en Sjoerd Karsten.
(17-06-2009)
‘Ik wil niet tussen de hoofddoekjes staan’
Schoolbesturen en politici ondernemen weinig tegen onderwijssegregatie, het ‘verzwarten’ en ‘verwitten’ van scholen. Een rigoureuze aanpak (dwang) is juridisch niet haalbaar, maar meer vrijblijvende oplossingen worden evenmin geprobeerd. De reden: niemand heeft er een persoonlijk belang bij.
(23-01-2007)
‘Een goed model is het halve werk’
Praktisch alle scholen houden zich bezig met kwaliteitszorg. Regelmatig gebruikte hulpmiddelen daarbij zijn de PDCA-cyclus en het INK-managementmodel. Onderzoekers vinden deze middelen voor scholen minder geschikt. Als alternatief raden ze de regulatieve cyclus van Van Strien aan.
(27-02-2006)
Jos Leenhouts recenseert Sjoerd Karstens boek De hoofdstroom in de Nederlandse onderwijsdelta, een nuchtere balans van het MBO: “Generatiegenoot Sjoerd Karsten heeft na een leven lang onderzoek naar sociale ongelijkheid, segregatie en burgerschap een ‘nuchtere balans’ opmaakt van het mbo.”
(30-6-2016)
Van dit artikel is er zowel een korte, als een langere versie beschikbaar.
‘Werkbeurs en eervolle vermeldingen voor Didactief’
Tijdens de uitreiking van de Nationale Prijs voor de Onderwijsjournalistiek en de COCMA-werkbeurs heeft Didactief twee eervolle vermeldingen gekregen voor producties over onderwijsgeschiedenis. Een daarvan was voor Sjoerd Karstens ‘Wandelen met’-rubriek.
(8-10-2015)
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
en Yolande Emmelot trokken er samen op uit en regen belangrijke onderwijshistorische plekken aaneen tot deze leuke en bijzondere wandelingen. Zo bezochten ze de school van Dik Trom, traden ze in de voetsporen van Theo Thijssen, struinden ze langs vakantiekolonies voor bleekneusjes en gaven ze hun mening over 'idiotenscholen'. Maar als doorgewinterde wandelaars schuwden zij de bossen, duinen en heidevelden ook niet en om bij te komen van de avonturen was er onderweg altijd wel weer een fijne horecagelegenheid waar nagepraat kon worden over wat het onderwijs ons toch allemaal heeft gebracht. 
