De school zette zich al langer in om de ouders nauwer bij het onderwijs van hun kinderen te betrekken en kwam daarbij tot de ontdekking dat bij een groot aantal ouders elementaire vaardigheden als lezen en schrijven sterk waren ‘weggezakt’. Daarom ontwikkelt de school in 1973 samen met het buurtcomité een plan om ouders en andere belangstellende buurtbewoners bij te spijkeren, zodat zij hun kinderen kunnen helpen met huiswerk en ook in staat zijn om een brief aan hun huisbaas te schrijven over gebreken aan hun woning. Het experiment wordt een doorslaand succes. Er zijn maar weinig afvallers en al snel volgen scholen in andere steden het Leidse voorbeeld. Het idee van ‘Ouders Op Herhaling’ is geboren.
De betrokken leraren en vrijwilligers uit de buurt verrichten pionierswerk. Er zijn maar weinig goede voorbeelden van volwasseneneducatie waarvan zij kunnen leren. De bestaande cursussen zijn meestal van een te hoog niveau en sluiten weinig aan op de leerbehoeften van deze laaggeschoolde ouders. De mensen die de cursussen van Ouders Op Herhaling volgen, hebben vaak in hun jeugd door allerlei omstandigheden onvoldoende opleiding of gewoon slecht onderwijs gehad. Sommigen moesten al op hun veertiende gaan werken en hebben daarna nauwelijks hun magere kennis bijgehouden, laat staan verder ontwikkeld.
Langzamerhand wordt ook landelijk duidelijk dat het probleem van onvoldoende basisvaardigheden in taal en rekenen veel groter is dan gedacht. In 1977 komt het rapport Analfabetisme in Nederland uit. De overheid, de pers en het publiek reageren geschokt. Er worden conferenties belegd en adviescommissies ingesteld. Journalisten gaan naarstig op zoek naar een ‘echte analfabeet’. De bewondering voor het Leidse experiment en de andere projecten, zoals in de Amsterdamse Dapperbuurt of de wijk Delfshaven in Rotterdam, is groot. Toch kost het grote moeite om officiële erkenning te krijgen. Volgens de directeur van de Heilig Hartschool passen hun activiteiten prima binnen het beleid van minister Van Kemenade om meer aandacht te besteden aan tweedekansonderwijs. Maar het duurt toch enige tijd voor het ministerie van Onderwijs met subsidie over de brug komt.
Met dat geld en veel idealisme houdt men het lange tijd vol, maar dan gooit de nieuwe VVD-minister Pais begin jaren tachtig roet in het eten. Hij vindt volwasseneneducatie en bestrijding van analfabetisme geen taak van de Rijksoverheid. De gemeente moet de bekostiging maar overnemen. In april 1981 brengen cursisten van Ouders Op Herhaling een demonstratief bezoek aan de Leidse wethouder Van Dam (PvdA). Op dat moment bezoeken ongeveer driehonderd cursisten, voornamelijk vrouwen, wekelijks met groot enthousiasme de lessen. Zij halen niet alleen hun kennis van rekenen en taal weer op, maar leren ook hoe zij allerlei officiële formulieren moeten invullen. Zij zijn nu redelijk in staat om hun kinderen te help
en met huiswerk en sommigen onder hen zien zelfs kans om naar vervolgonderwijs te gaan. Dat dreigt door de opstelling van de minister allemaal te verdwijnen. De gemeente schiet, ondanks haar eigen armlastige positie, te hulp. Daarmee kan Ouders Op Herhaling weer een paar jaar vooruit. Maar het probleem blijft hardnekkig de kop opsteken. Nog steeds kampt Nederland met een fors percentage laaggeletterden, zoals ze tegenwoordig worden genoemd, en wordt regelmatig de noodklok geluid.
Sjoerd Karsten is emeritus hoogleraar Onderwijskunde. Bekijk alle korte docu’s van Wandelen met Sjoerd Karsten op didactiefonline.nl/video.
Dit artikel verscheen in Didactief, januari-februari 2020.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
