Peter Langerak - In Nederland zijn we doorgeslagen met ons rekenonderwijs op de basisschool. Het aantal rekendoelen is enorm. Veel leerkrachten zien door de bomen het bos niet meer. Vaak kiezen ze er daarom voor om zich te houden aan de rekenmethode. Is dat terecht of moet het anders? (mei 2023).
Een grootschalig curriculumproces lijkt definitief van de baan. In plaats daarvan wil minister Wiersma urgente knelpunten aanpakken, de focus op basisvaardigheden leggen en toewerken naar regelmatig curriculumonderhoud. De Kamer is positief, maar plaatst ook kanttekeningen en waarschuwt voor oude valkuilen. (mei 2022).
De curriculumherziening is bijna acht jaar onderweg. Wat is de stand van zaken? (februari 2022)
Het nieuwe kabinet is net van start. Jaap Scheerens, Ton van Haperen en Paul Kirschner geven alvast wat kanttekeningen bij die gedeelten van de onderwijsparagraaf die ingaan op het funderend onderwijs (PO en VO). Daar zijn kansrijke voorstellen bij, maar de uitvoeringscondities zijn kritisch, en schrijft het drietal: laten we het onderwijs vooral in samenhang bezien (januari 2022).
Creëer samenhang en zorg voor een breed onderwijsaanbod: kort samengevat is dat het advies van de wetenschappelijke Curriculumcommissie over de examenprogramma’s in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs (augustus 2021).
Mooi werk, maar het mag allemaal scherper en vanuit heldere ontwerpprincipes. Dat is kort samengevat het oordeel van de wetenschappelijke Curriculumcommissie over de voorstellen van de ontwikkelteams (februari 2021).
In december 2020 publiceerde Didactief een special in samenwerking met SLO over curriculumkeuzes die scholen maken. Een curriculum dat aansluit op hun interesses maakt leerlingen verantwoordelijker en zelfbewuster. Maar hoe maken scholen de juiste keuzes in hun onderwijsaanbod?
Het onderzoek van Jaap Scheerens en collega’s is te lezen als een stevige waarschuwing aan Curriculum.nu: soft skills zijn vrijwel niet aan te leren. Moeten we daar dan wel op inzetten in de nabije toekomst? (Didactief, november 2020).
Piet Hagenaars, oud-directeur van Cultuurnetwerk Nederland, buigt zich over cultuuronderwijs: is het wel nodig alle kunstdisciplines in het curriculum op te nemen om te bereiken wat overheid en beroepsgroep nastreven met cultuuronderwijs? ('In spagaat door beleid', Didactief oktober 2020)
Een tijdelijke, wetenschappelijke commissie gaat zich de komende tijd buigen over de voorstellen van Curriculum.nu (september 2020).
Na de leraren komen nu de curriculumexperts in de lead, met een wetenschappelijke commissie als richtinggevende raadgever. Vanaf 2022 komen er pilotscholen. In de bovenbouw vo wordt meer vaart gemaakt met vakvernieuwing, te beginnen met Nederlands, wiskunde en de moderne vreemde talen. Aldus het aangepaste, door de Kamer aangenomen traject voor curriculum.nu (juli 2020).
In Didactief ontspon zich de afgelopen maanden een discussie tussen Gert Biesta en anderen over de rol van persoonsvorming in een nieuw curriculum.
Met een centrale rol voor persoonsvorming zit het Nederlandse onderwijs op een dwaalspoor, betoogt Martijn Meeter (maart 2021). Zijn variatie op Biesta: kwalificatie, socialisatie en welzijn.
Geef persoonsvorming géén centrale rol in het onderwijs, betoogde Martijn Meeter in het maartnummer van Didactief. Gert Biesta biedt een repliek (mei 2021).
Biesta start niet vanuit leren, maar vanuit de onderwijzende leraar. Dan is het wat makkelijker om een doel te hebben als persoonsvorming. Een leraar kan ernaar streven. Maar bereikt het de leerling, vraagt Martijn Meeter zich af (juni 2021)?
Aan de discussie in Didactief tussen Martijn Meeter en Gert Biesta voegen Peter Elshout en Mascha Enthoven een derde stem toe (september 2021): persoonsvorming is ingebed in de dagelijkse praktijk, maar als leraar kun je wel sturen.
De Tweede Kamer liet zich op 15 januari eerst informeren door de Onderwijsraad. Helaas, over de voorstellen van de ontwikkelgroepen van Curriculum.nu had de Raad geen advies uitgebracht. (januari 2020)
Maandag 20 januari hield de Vaste Kamercommissie Onderwijs van de Tweede Kamer een eerste enquête over Curriculum.nu. Belangrijkste vraag: stoppen of doorgaan met dit proces? (januari 2020) Onderwijsadviseur Marcel Schmeier geeft een rood sein: 'Deze vernieuwing gaat niet de oplossing brengen voor de problemen waar het onderwijs voor staat.' (januari 2020)
Leraren zijn aan zet bij Curriculum.nu. Vraag is alleen al een hele tijd: welke leraren? En: alleen leraren? De Tweede Kamer probeerde ook op deze vraag grip te krijgen bij de hoorzitting van 20 januari. (januari 2020)
Belangrijke bezwaren kwamen van de hoogleraren Paul Kirschner en Harrie Eijkelhof, tijdens het rondetafel-debat dat de Kamer organiseerde. (januari 2020)
Ook bij de derde hoorzitting over Curriculum.nu, op 27 januari, was Didactief aanwezig. En wederom dacht je bij sommige sprekers: waarom worden deze stemmen nu pas gehoord? Eén geluid was vrij uniform: roep in godsnaam de vakdidactici erbij. (februari 2020)
Jan Jimkes, oud-leraar wiskunde en conrector, trekt conclusies op basis van de hoorzittingen. (maart 2020)
De afgelopen jaren hebben veel deskundigen zich met het proces bemoeid. Onderwijspedagoog Gert Biesta wordt vaak geciteerd in het werk van de ontwikkelgroepen: zijn beroemde drieslag speelt een belangrijke rol in het ontwikkelwerk van Curriculum.nu. Maar wat vindt hij eigenlijk zelf van de voorstellen? Zijn inbreng voor het debat in de Tweede Kamer op 15 januari is kritisch. (14 januari 2020)
In zijn column in Didactief had hij zich ook al kritisch uitgelaten over de weging van de input in het proces van Curriculum.nu. De discussie over wat goed onderwijs is, blijft onderbelicht, constateerde hij in ‘Een wikicurriculum?’. (september 2019)
Eerder deelde hij met Charlotte Goulmy de input die hij de ontwikkelteams gaf en concludeerde over hun voorlopige eindproduct dat het conceptueel behoorlijk rommelig was. (oktober 2019) Goulmy, zelf docent Frans in het volwassenenonderwijs, geeft op 27 januari 2020 in de Tweede Kamer haar mening over de voorstellen van Curriculum.nu. Lees hier haar standpuntverklaring (16 januari 2020).
Biesta is bepaald niet de enige wetenschapper die kritisch is over het proces van curriculumvernieuwing. Begin 2019 was de wetenschappelijke adviesraad van Curriculum.nu behoorlijk kritisch. Curriculumvernieuwing is noodzaak, stelde hij, maar zijn adviezen over kennis uit onderzoek konden beter worden opgevolgd. (januari 2019)
Ook over het uiteindelijk voorstel van de ontwikkelgroepen is de raad niet onverdeeld positief. Er moet nog veel werk verzet worden. Crux: schakel niet alleen leraren in maar ook curriculumexperts, aldus Perry den Brok, lid van de wetenschappelijke adviesgroep. (november 2019)
Jaap Scheerens, emeritus hoogleraar onderwijskunde aan de Universiteit Twente, reflecteert op verzoek van Didactief, op Curriculum.nu: 'Het zal niet eenvoudig zijn om binnen de onderwijspolder een ontwikkelingsroute te volgen die alle partijen tevredenstelt.' (januari 2020)
Scheerens en Rianne Exalto deden een verkennende studie naar het in lijn brengen van doelen, toetsen, curriculum en onderwijsaanbod: een belangrijk aandachtspunt voor de ontwikkelaars van een nieuw curriculum. Teaching to/from the test. (april 2018)
Eerder al reageerde Scheerens uiterst kritisch op het allereerste voorstel van de commissie Schnabel. Zij koerste ten onrechte op een verschuiving van de functie van de school als opleidingsinstituut naar vormingscentrum, stelde hij, en ze baseerde zich daarbij op ondeugdelijke evidentie. Zijn stuk uit april 2016 bevat veel bronnen.
De Onderwijsraad liet zijn licht schijnen over toetsing en examinering in relatie tot het curriculum. Didactief las het advies Toetswijzer en schreef er ‘Ticket naar de toekomst’ over. (februari 2019) De Onderwijsraad waarschuwde ook in juni 2016 al dat het curriculum wat te smal werd.
Geert ten Dam mengde zich, als toenmalig voorzitter van de Onderwijsraad, ook enigszins in het debat. Het onderwijs moet uitdagender en vooral betekenisvoller worden, stelde zij. (november 2015)
Hoogleraar Carla van Boxtel bespreekt de noodzaak van vakdidactische kennis: 'Het voorstel voor het leergebied mens en maatschappij laat misschien wel het beste zien dat er nog veel werk te verzetten is.'
Onderzoeker en oud-leraar Gert Rijlaarsdam schrijft in deze column over het nieuwe leerplan Nederlands: 'Wat dreigt is dat het schoolvak volledig dichtgetimmerd wordt. Om dat te voorkomen moeten leerkrachten in het basis- en voortgezet onderwijs zich in de discussie mengen.'
Docent en IB'er Annemarie van Es werkte mee aan de bouwstenen van het nieuwe curriculum en geeft haar visie op de stand van zaken. 'Voor mij was het hele proces vooral een geweldige leerschool. Maar er kwam ook veel kritiek.' (januari 2020)
Vakdidacticus Fred Janssen van het ICLON (Leiden) boog zich over de plannen van Curriculum.nu. Zijn diagnose: het ontbreekt aan bouwplannen voor een toekomstbestendig curriculum. Terugkerende klachten over overladenheid, versnippering en het ontbreken van doorlopende leerlijnen zullen niet verdwijnen. Voor de uitwerking van deze bouwplannen zijn vakdidactici onmisbaar. (oktober 2019) Ook stelt hij kerndoelen ‘nieuwe stijl’ voor (februari 2020) en bespreekt hij de rol van de drieslag van Biesta bij de curriculumherziening (maart 2020). Daarnaast pleit hij voor een curriculum waarin leerlingen ook vragen leren stellen. (februari 2020)
Recent boog Janssen zich over de samenhang in het curriculum: het is blijkbaar een lastig te realiseren ideaal. Elke nieuwe curriculumherziening begint namelijk met de constatering dat in het bestaande curriculum samenhang ontbreekt. Waarom is samenhang zo moeilijk te realiseren en hoe kan het wel? (augustus 2020)
Hoogleraar Anna Bosman pleit met Erik Meester voor een nauwkeurig opgebouwd en coherent curriculum waarin kennisoverdracht centraal staat. (februari 2019)
Arie Wilschut, vakdidacticus geschiedenis en emeritus lector didactiek van de maatschappijvakken aan de Hogeschool van Amsterdam, analyseerde met Monique Pijls 140 studies over geïntegreerd onderwijs. Aanleiding was de claim van sommige ontwikkelaars van Curriculum.nu dat leerlingen beter zouden leren binnen leerdomeinen in plaats van vakken. Maar dat blijkt niet uit zijn analyse. (januari 2019)
Curriculumexpert Maarten Pieters reageert nuchter: ‘ik ben vóór vakken en vóór vakoverstijgende samenhang in het curriculum, ik laat me niet gek maken.’ (december 2019).
Hanneke 
Tuithof legt uit dat de praktijk van het samenwerken tussen vakken weerbarstig blijkt. Het vergt immers meer overleg en meer afstemming tussen docenten. Scholen en lerarenopleidingen kunnen wel iets doen om samenwerking te faciliteren. (juni 2018)
Wilschut schreef eerder (maart 2016) over een ‘veelkleurig’ curriculum. Dit kan niet zomaar tot stand komen door méér aandacht te besteden aan de herkomstlanden van migrantengroepen.
Lerarenopleider Ferry Haan (Universiteit van Amsterdam) herkende in het advies van Curriculum.nu voor het leergebied Mens & Maatschappij maar één vak: economie. In een kritische blog vraagt hij zich af wat er eigenlijk overblijft aan inhoud voor de andere gammavakken? En zullen die niet óók denken dat ze alles al doen? (november 2019)
Hester IJsseling, lector aan Thomas More hogeschool in Ritterdam, plaatst ook kanttekeningen bij het werk van Curriculum.nu: onderwijs heeft ook bedoelingen die niet effectief te bewerkstelligen zijn en dat zijn niet de minst belangrijke. (juli 2019)
Amber Walraven schrijft in deze column over het nieuwe curriculum: 'Zet de trein stil. Stem niet in met de voorstellen.' (januari 2020) Zij maakte zich al eerder kwaad dat in de eerste producten van de curriculumontwikkelaars het woord lerarenopleidingen niet voorkwam. (september 2018)
In januari 2018 schreef ze een kritische blog over het inspraakproces.
In 2014 schreef ze ook al over curriculumvernieuwing naar aanleiding van het advies van de Onderwijsraad: Een eigentijds curriculum.
De werkgroep ‘Wiskunde voor Morgen’ wijst op de noodzaak van meer ingrijpende herzieningen van het reken-wiskunde curriculum op de langere termijn. (oktober 2020)
Curriculum.nu leek niet heel erg te leven bij leraren. De enkelingen die zich er wel in verdiepten, zijn over het algemeen weinig positief. Met uitzondering van de docenten Nederlands.
Erik Renkema, Marietje Beemsterboer, Tamar Kopmels, André Mulder zien vooral toekomst in de voorstellen van Curriculum.nu. Ze bieden perspectief voor beter levensbeschouwelijk onderwijs op álle scholen. (december 2019)
Het vierde tussenproduct van de ontwikkelgroep curriculum.nu Engels/MVT verleidde docent Duits Martin Ringenaldus tot een hilarisch stuk. Hij vergeleek het proces rond Curriculum.nu met een beruchte rel uit de Duitse krant Die Zeit. Crux: als je maar voldoende vaktermen in een schijnbaar samenhangend geheel plaatst, zal het voor zoete koek worden aangenomen. Niemand zal erkennen dat men de tekst niet goed begrijpt. (maart 2019)
Eerder schreef hij een kritische (en prijswinnende) blog over de kwaliteit van de examens Duits. Hij onderzocht de frequentie van woorden in examenteksten Duits, in de veronderstelling dat die voor een valide examen overeen zouden moeten komen met wat hij zijn leerlingen leert? Toch? Niet dus. Slechts 86 woorden bleken in alle 20 examens tussen 2008 en 2017 voor te komen. Wat betekent dat voor het curriculum? (juni 2018)
Marco Snoek ziet een rol voor leraren als landelijk curriculumontwikkelaars. 
Curriculumvernieuwing biedt volgens hem zicht op een breder beroep. (oktober 2019).
Didactief sprak met drie nieuwe hoogleraren Onderwijswetenschappen: Ard Lazonder, Martijn Meeter en Marcus Specht. Waar hopen zij op en wat willen zij onderzoeken? (december 2018)
De moderne vreemde talen staan er in de dagelijkse praktijk niet best voor: steeds minder leerlingen en een mager imago. Wat moet er gebeuren om talen weer op de kaart te zetten? En kan Curriculum.nu daarin iets betekenen? Didactief vroeg het aan Nationaal Platform voor de Talen en andere experts. (oktober 2018)
Het Meesterschapsteam Moderne Vreemde Talen zag vooral kansen in de vernieuwing van het schoolcurriculum. Curriculum.nu bood een uitgelezen mogelijkheid om het curriculum van de talen de uitdagende inhoud te geven die het verdient. (september 2018).
Uit de bevindingen van Curriculum.nu blijkt dat scholen worstelen met het structureel aan bod laten komen van vakoverstijgende vaardigheden, zonder de eigenheid van vakken uit het oog te verliezen. Op de Nieuwste School in Tilburg brengen Ilona Wevers en Reinier Geurts dit in de bovenbouw in de praktijk. (juli 2018)
Didactief sprak in 2018 met vakverenigingen en andere betrokkenen en maakte een tussentijdse balans op. (juni 2018)
Gert Rijlaarsdam, hoogleraar Onderwijskunde, in het bijzonder didactische vernieuwing ten behoeve van het voortgezet onderwijs, aan de Uva, schrijft over Slob's plannen voor het vak Nederlands: waar de leraren een leerplan opstelden met ruimte voor zelfstandigheid, valt de minister weer terug op eindtermen en kerndoelen. (januari 2020) Rijlaarsdam & Tanja Janssen gingen al eerder in op de plannen voor Nederlands; hoe lang klagen we erover, over het gebrek aan samenhang, diepgang, oefening, variatie, aan belangstelling bij leerlingen, aan progressie in het schoolvak, over de teloorgang van het profiel Cultuur? (juni 2018)
Hoogleraar Monique Volman en onderzoeker Nienke Nieveen zagen hoe verfrissend het kan zijn als een school met het eigen curriculum aan de slag gaat. Maar soms was het ook een worsteling. 'Scholen moeten meer ondersteund worden', schreven ze. (december 2017)
Hoogleraar Jan Dirk Imelman droeg bij aan De overheid als bovenmeester (1999), gebaseerd op een rapport dat niet gepubliceerd mocht worden. Ten onrechte, zo oordeelden later de commissie-Dijsselbloem en Tweede Kamer; hij schreef Cultuurpedagogiek, onderwijspolitiek en de staat van het onderwijs: ‘We moeten met experts een cultuurpedagogische discussie voeren over wat we uit de cultuur halen en in een curriculum zetten.’ Hij pleit voor een herwaardering van de pedagogiek. (september 2017).
Jo Kloprogge schreef over curriculumvernieuwing en het jonge kind - ‘It is the curriculum, stupid’; deze uitdrukking hoor en zie ik de laatste tijd met enige regelmaat. Zelfs in Nederland zijn we bezig met een operatie ‘nieuw curriculum’, via operaties als onderwijs2032 en curriculum.nu. Daar kun je wel een aantal blogs over spuien, maar dat ga ik hier niet doen. Ik wil hier een pleidooi houden voor een nieuw curriculum voor het jonge kind. (juli 2017)
Alderik Visser pleitte, als leraar toen nog (inmiddels werkt hij anno 2020 bij SLO), voor een grote rol voor leraren in implementatie en uitvoering van het proces (november 2015).
De discussie over minder vakken en vakkenintegratie is trouwens al oud. Betrokkenen en experts komen aan het woord in dit artikel uit november 2014.
De redactie van Didactief vond het best ingewikkeld de input van ontwikkelscholen op het nieuwe curriculum terug te vinden. En sommige ontwikkelscholen zitten wel héél dicht op Curriculum.nu. (augustus 2019)
Schoolbestuurder Jeroen Goes twijfelde openlijk aan nut en noodzaak van het proces. Zullen we eerst eens ongeletterdheid de wereld uit helpen, kansenongelijkheid volledig wegvagen en de basisvaardigheden op maximaal niveau brengen, schreef hij? (april 2019)
Curriculumontwikkelaar Jeroen Bron ziet goede kansen voor burgerschapsonderwijs in de curriculumvernieuwing (oktober 2019).
Economieleraar en lerarenopleider Ferry Haan mist de inbreng van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat in het publieke debat over Curriculum.nu. (maart 2019)
Eind 2018 kwam de Onderwijsraad nog met felle kritiek op het proces van curriculumvernieuwing: er zou te weinig duidelijkheid zijn en dat zou het ontwikkelproces en de autonomie van scholen schaden. (januari 2019)
Hoogleraar Koeno Gravemeijer was onduidelijk wie nu precies welke feedback gaf op het proces van Curriculum.nu. De werkgroep Wiskunde voor Morgen wenste zoveel mogelijk transparantie en stuurde haar commentaar op de conceptvoorstellen Rekenen & Wiskunde van Curriculum.nu daarom naar Didactief. Crux? In het vervolgtraject moest nog een slag gemaakt worden, wil de curriculumherziening niet cosmetisch blijven. (augustus 2018)
Simone Westra en Alice Geerdink - leden van het ontwikkelteam Nederlands binnen Curriculum.nu - reflecteerden publiekelijk op hun werkzaamheden. (mei 2018)
Tweejaarlijkse rapporten van SLO bieden een totaaloverzicht van alle inhoudelijke ontwikkelingen rondom curricula in het primair, speciaal en voortgezet onderwijs. We bevroegen experts Wilschut, Den Heijer en Kuiper op de Curriculumspiegel 2015.
Didactief was erbij toen Platform #Onderwijs 2032 het advies voor de curriculumherziening presenteerde: een kerncurriculum met taalvaardigheid op de eerste plek en nadruk op de autonomie van de leraar. (januari 2016)
Benieuwd naar het volledige advies destijds? Je leest hem hier.
Het advies dat de Onderwijsraad in 2014 gaf over curriculumvernieuwing bespraken we hier. De bron staat erbij.
Didactief peilde destijds de meningen van diverse betrokkenen (niet alleen uit het onderwijs) over curriculumvernieuwing. Wilden we toen een strakker curriculum? (maart 2014)
Filip Bloem - Over de gehele wereld zijn landen bezig digitale vaardigheden in het curriculum te verwerken. Nederland loopt daarbij internationaal gezien voorop. ‘Ons typical Dutch poldermodel is zo slecht nog niet.’ (december 2019)
Dylan Wiliam staat bekend als de geestelijk vader van formatief handelen. Maar dit staat nooit los van de doelen van het onde
rwijs en het leerplan. Tijdens een bezoek aan Nederland benoemde hij zijn zeven principes voor curriculumontwerp. (februari 2019)
‘Zonder curriculum is een school slechts een gebouw met kinderen en leraars,’ stelt het hoofd Onderzoek van Ofsted (Engelse inspectie) Daniel Muijs. (december 2018)
Onderwijsbeleid hoort zich te richten op de doelen die een democratische samenleving zichzelf stelt. En maak gebruik van wat werkt, niet van onbewezen theorieën: kennis is the silver bullet om gelijke kansen voor elkaar te krijgen. Een gesprek met de Amerikaanse onderwijskundige E.D. Hirsch. (december 2018)
Voor de Nederlandse curriculumdiscussie is Californië interessant, schrijft Carola Schoor. De staat voerde in 2011 de 'common core' in, een kerncurriculum met onderwijsdoelen voor leerlingen van 4 tot 18 jaar. Tegelijkertijd koos men voor een radicale decentralisering en professionalisering van het onderwijs. (juni 2018)
Hoe voer je als land een nieuw curriculum in? De Schotse hoogleraar Mark Priestley onderzocht wat er in zijn land spaak liep en heeft lessen voor Nederland. Pas op voor te veel details, bijvoorbeeld, maar ook: irriteer leraren voldoende. (februari 2017)
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
