Een eigentijds curriculum?

Ik geef toe, ik selecteer even een paar stukken uit de tekst, en geef in deze blog geen overkoepelende reactie. Vast ook geen weloverwogen... maar ik moet dit gewoon eerst even kwijt.

De vragen waarop dit advies een antwoord moet geven zijn: (a) legt het huidige curriculum voldoende basis voor later persoonlijk, maatschappelijk en beroepsmatig functioneren; en (b) op welke wijze zou de overheid moeten sturen op de inhoud van het curriculum en welke ruimte zou daarbij moeten worden gelaten aan het onderwijsveld?

Het rapport begint met:
Dit advies richt zich op de vraag hoe ervoor gezorgd kan worden dat het curriculum nu en in de toekomst voldoet aan eigentijdse eisen, zodat jongeren een stevige basis wordt geboden voor hun persoonlijk, maatschappelijk en beroepsmatig functioneren.

Binnen het Nederlandse onderwijsstelsel is op dit moment niet voorzien in een systematische vernieuwing van het curriculum. Hierdoor vinden noodzakelijke (vak)vernieuwingen vaak niet, te laat of te geïsoleerd plaats. Er is bovendien onvoldoende samenhang in het curriculum, zowel tussen vakgebieden als tussen onderwijssectoren. Juist het toenemende belang van de zogenoemde 21ste-eeuwse vaardigheden laat de kwetsbaarheid van het onderwijs zien. De raad pleit voor gerichte aandacht voor curriculumvernieuwing. Zowel scholen als overheid hebben hierin een rol.

Het zal vast aan mij liggen...maar.... is 2014 niet een beetje laat om hier een probleem van te maken? Onderwijs moest altijd al voldoen aan eigentijdse eisen, en jongeren een basis bieden. Curriculum zou altijd al systematisch vernieuwd moeten worden. Scholen die vanaf hun oprichting niks hebben vernieuwd (en langer dan, laten we zeggen een jaar, bestaan), zijn gewoon geen goede scholen. Punt. Als de overheid dat al jaren niet ziet, doet de overheid iets niet goed. Punt.

De kern van het hele advies zijn die 21ste-eeuwse vaardigheden, die zo nieuw zouden zijn. Hoe ik daar over denk, heb ik al eens eerder geroepen. Ik zal proberen in deze post niet in herhaling te vallen, maar ik garandeer niks.

Ik lees verder: De raad adviseert daarom een permanent college voor het curriculum in te stellen. Dit college adviseert de minister periodiek over aanpassingen die in het formele curriculum nodig zijn. De eerste herijking van het curriculum zou speciale aandacht moeten besteden aan 21ste-eeuwse vaardigheden.

Eeuhm, hallo? Waarom moeten we die 21ste-eeuwse vaardigheden apart in het curriculum opnemen? Creativiteit, probleemoplossen, communiceren, dat doe je toch gewoon, tijdens je vakinhoudelijke lessen? Het is toch niet de bedoeling dat je straks heel goed 'los' kunt communiceren tijdens je lessen communicatie, maar dat je bij samenwerken bij geschiedenis de basisregels weer lekker vergeet? (Onderzoek heeft aangetoond dat dergelijke vaardigheden beter 'embedded' dan 'stand alone' kunnen worden aangeboden).

Gelukkig staat dat ook in het advies: Juist de 21ste-eeuwse vaardigheden hebben een vakoverstijgend karakter, terwijl ze pas betekenis krijgen als ze worden verbonden met concrete inhouden. Probleemoplossend vermogen krijgt invulling in combinatie met een specifiek historisch vraagstuk of het ontwerpen van een specifieke technische opstelling. Het zijn vaardigheden die niet aan één vak, leergebied of domein gebonden zijn, maar die wel specifieke vakken en leergebieden nodig hebben om ze betekenisvol te kunnen ontwikkelen. Het zijn bovendien vaardigheden die op elk onderwijsniveau oefening vereisen.

Maar, dan vraag ik me af: waarom een herijking van het curriculum? De oplossing is volgens mij niet een herijking van het curriculum, maar het loskomen van methodes. Leerkrachten en docenten moeten weten wat ze hun leerlingen willen meegeven naast de vakinhoud, en daar dan ook bewust aandacht aan besteden als ze bezig zijn met die vakinhoud. Durf het eens op een andere manier aan te pakken. Spreek eens andere vaardigheden van je leerlingen aan!

Maar, wacht eens.... als we eens naar de kerndoelen kijken.... dan heb je ALLE kans om de 21st century skills in te bedden. Daar is echt geen nieuw curriculum voor nodig. Een voorbeeld van een kerndoel rekenen:

'De leerlingen leren aanpakken bij het oplossen van rekenwiskundeproblemen te onderbouwen en leren oplossingen te beoordelen.' Uitermate geschikt om te combineren met bijvoorbeeld een 21st century skill als communicatie bijvoorbeeld. Maar ja, je moet er wel meer van maken dan een oefening 'Is deze som goed of fout'?

Feit is echter dat ook die kerndoelen nauwelijks behaald worden. Zoals wetenschap en techniek bijvoorbeeld. Dat lukt maar weinig basisscholen, om daar structureel aandacht aan te besteden. Hoeveel scholen werken bewust aan dit kerndoel bijvoorbeeld: 'De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren.' (En ja, ze zijn er wél hoor, die scholen!). Maar, ik vrees, en ik werd bevestigd in mijn vrees door een pabostudent, dat dergelijke kerndoelen als eerste sneuvelen, om tijd te maken voor daar waar het om draait (lees: dat wat de eindtoets toets): rekenen en taal. De oplossing lijkt mij dus niet een nieuw curriculum, maar werken aan meer vrijheid en creativiteit van leerkrachten en docenten om buiten de gebaande methodepaden te gaan! Een andere noodzakelijke oplossing: overheid, kijk nog eens naar je eindtoets en vraag je af of je deze weg echt wil bewandelen. Natuurlijk, toetsen is in orde, maar niet als je het tegenovergestelde bereikt van wat je wilt bereiken....

Nog iets uit het advies: Ze moeten kunnen functioneren in heterogene groepen (goed met elkaar omgaan, samen in teams werken, omgaan met en oplossen van conflicten); interactief gebruik kunnen maken van instrumenten (interactief gebruik van tekst, taal en tekens, interactief gebruik van kennis en informatie, interactief gebruik van technologie); en autonoom kunnen opereren (functioneren in 'het grote plaatje', opstellen en uitvoeren van persoonlijke ontwikkelingsplannen, verdedigen en gebruikmaken van rechten, belangen en behoeften).

Dat moesten 'ze' voorheen niet? Vreemd, dat ik dan bijvoorbeeld best schijn te functioneren in de maatschappij, terwijl ik dit dus allemaal niet geleerd zou hebben....

Goed, ik ben het dus oneens met het probleem. Maar ook met de oplossing! Ik bedoel een nationaal debat? Gaan we weer praten in plaats van doen. Kennisgemeenschappen? Lekker overleggen! Commissie hier, commissie daar. Dat doen we al jaren. En kennelijk is men al jaren tevreden over het resultaat, anders had men niet zo dramatisch gedaan over dat het allemaal nieuw en eigentijds moet.

Misschien kunnen we beter eens kijken naar onze manier van inspectie, en onze manier van vaststellen van 'schoolsucces'... want laten we eerlijk zijn, scholen die wél de vrijheid nemen om onderwijs te vernieuwen krijgen maar al te vaak te horen: 'hoe zit het met de onderwijsleertijd?'

Het kan allemaal zo mooi samengaan, goed onderwijs en onderwijsvernieuwing. Maar daar is tijd voor nodig. Tijd voor docenten om onderwijs te (herontwerpen), uit te proberen, te evalueren en voort te bouwen op succes. Tijd die men nu weer wil gaan besteden aan debatten en commissies.

Bah.

Ik realiseer me dat deze post nog niet af is. Dat ik er meer over kan zeggen. Maar dat doe ik later. Ben de eerste boosheid nu in ieder geval kwijt.

Tekst Amber Walraven, senior onderzoeker onderwijs aan het ITS, Radboud Universiteit Nijmegen.