De vraag wat echt de moeite waard is om te onderwijzen houdt mensen al heel lang bezig. De één houdt een pleidooi voor kennis, over bijvoorbeeld voeding, grammatica, onze rechtstaat et cetera. De ander vindt dit een achterhaald idee en stelt het ontwikkelen van vaardigheden aan de hand van relevante contexten centraal. Denk bijvoorbeeld aan kritisch en creatief denken, onderzoeken en samenwerken aan de hand van vraagstukken over duurzaamheid en migratie. Welke keuze is nu gemaakt door leraren en schoolleiders betrokken bij Curriculum.nu? Zij kiezen voor beide. Hun voorstel bevat bouwstenen met kennis, bouwstenen met vaardigheden en bouwstenen over maatschappelijk relevante contexten.
Dat lijkt verstandig, maar is het niet. Het onderscheiden van kennis, vaardigheden en contexten is al enkele decennia heel gebruikelijk bij curriculumherzieningen, maar pakt telkens weer verkeerd uit. De kennisbouwstenen worden uitgewerkt in lange lijsten onsamenhangende begrippen, resulterend in overladenheid, versnippering en het ontbreken van doorlopende leerlijnen. Bij de zaakvakken leggen de vaardigheidsbouwstenen al snel het loodje. Er is slechts mondjesmaat aandacht voor in projecten waarin kennisontwikkeling niet belangrijk is. Bij de talen doet zich juist het omgekeerde probleem voor. Lijsten met ogenschijnlijk inhoudsloze vaardigheden gaan daar ten koste van kennis over taal en cultuur. Curriculumontwikkeling begint ook steevast met de idee kennis en vaardigheden te organiseren aan de hand van relevante contexten. Maar dit idee wordt vaak al losgelaten voordat het definitieve voorstel op papier staat, zoals ook nu weer bij Curriculum.nu.
Maar als het niet verstandig is om kennis-, vaardigheid- en contextbouwstenen te onderscheiden, hoe moet het dan wel? Aanwijzingen hiervoor kunnen we vinden in een lange, maar minder bekende denktraditie over algemene vorming. Hierin staan niet kennis, vaardigheden of contexten centraal maar perspectieven. Perspectieven zijn krachtige manieren van kijken, denken en werken. Neem bijvoorbeeld als actueel probleem de stikstofcrisis. Grip krijgen op een dergelijke kwestie is alleen mogelijk als je de problematiek vanuit meerdere kanten leert bekijken en resulterende inzichten leert verbinden. Denk bijvoorbeeld aan een materie & deeltjes, ecologisch, communicatief, cultureel, economisch en politiek-bestuurlijk perspectief. In een perspectief worden kennis en vaardigheden geïntegreerd aan de hand van een groot idee (bijvoorbeeld: macht) en uitgewerkt in een set samenhangende vragen (bijvoorbeeld: wie heeft de macht over wie?; hoe wordt de verdeling van macht geregeld?; hoe wordt de controle op macht georganiseerd?). Een perspectief fungeert zo als een zoeklicht en als denkgereedschap om een kwestie vanuit een bepaalde invalshoek te bevragen en creatief en kritisch kennis te ontwikkelen. Bovendien kunnen deze nieuwe inzichten in samenhang worden georganiseerd binnen het betreffende perspectief zodat een doorlopende leerlijn ontstaat.
Perspectieven zijn de noodzakelijke bouwplannen waarmee de drie typen bouwstenen van Curriculum.nu kunnen worden geïntegreerd en georganiseerd. Het uitwerken van deze perspectieven voor een algemeen vormend curriculum van de onderbouw PO tot en met de bovenbouw VO is dan ook cruciale vervolgstap na Curriculum.nu. Vakdidactici moeten in dit vervolgtraject een belangrijke rol krijgen. Zij verbinden immers vakinhoudelijk overzicht over het domein, met inzicht in leren van kinderen in het betreffende domein. Bovendien leiden ze ook leraren op om een toekomstbestendig curriculum te onderwijzen.
Prof.dr.ir. Fred Janssen is hoogleraar Didactiek van de Natuurwetenschappen aan het ICLON, Universiteit Leiden.
Lees ook (gratis download) Wat is echt de moeite waard om te onderwijzen. Een perspectiefgerichte benadering.
1 Motiveren, gedifferentieerd uitdagen én formatief evalueren
2 De gevaarlijke mythe van de brede vaardigheden
3 Biesta’s wenkend en wijkend wonderland
4 Biesta’s drieslag als denkstopper
5 Vragen leren stellen voor het leven
6 Kerndoelen herzien? Ja graag. Maar hoe dan?
7 Diep leren op afstand
8 Stel de juiste vraag
9 Context telt, ook bij NPO
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
