Tijd voor taal!

Met deze schokkende cijfers staan we middenin een gevaarlijke vicieuze cirkel die nu doorbroken moet worden. Want als de talenten van de toekomst en masse kiezen voor alles behalve C&M, zullen de gemotiveerde bollebozen dus ook niet doorstromen naar vervolgonderwijs waar talen en culturen centraal staan. De uitkomst hiervan, zo kan elke alfa uitrekenen, betekent dat beroepen waarvoor taal- en cultuurkennis belangrijk is, vervuld zullen worden door goedwillende amateurs. En om het cirkeltje rond te maken: de leraren van moderne vreemde talen van de toekomst komen uit diezelfde kleine poel.

Betekent dit dat het leren van talen minder belangrijk is geworden dan tien jaar geleden? Niets is minder waar! Op maatschappelijk niveau geldt het belang van de talen voor economie, bedrijfsleven en diplomatie. Effectief taalgebruik is noodzakelijk voor ons functioneren in alle onderdelen van de samenleving en het effectief gebruik van moderne vreemde talen (MVT), niet alleen het Engels, is essentieel voor ons functioneren in de internationale context die voor Nederland cruciaal is. Communicatie op alle niveaus draait om het effectief gebruik van taal. Op het persoonlijke niveau geldt het belang van MVT voor elk individu als lid van een multiculturele en geglobaliseerde samenleving. Meertaligheid opent de weg naar wereldburgerschap, waarin interculturele competenties leiden tot open en sociaal-cultureel bewuste individuen. De mogelijkheid te communiceren in andere talen is van grote waarde, en meertaligheid leidt bovendien tot begrip en openheid naar mensen met een andere culturele achtergrond. Het leren van een nieuwe taal beperkt zich dus niet tot taalvaardigheid, maar opent ook nieuwe werelden.

Gemiste kans

Behalve het belang van taalvaardigheid in meerdere talen zoals hierboven geschetst, is er het belang van de studie naar taal en cultuur. We bedoelen hier de mogelijke inhoud van de verschillende taalvakken. De studie naar de structuur van taal, taalverandering, de verschillende vormen van taalgebruik, cultureel bepaalde normen, taal als machtsmiddel, taal als drager van culturele uitingen, en naar de verwerving van talen geven inzicht in wat ons mens maakt, hoe talen en culturen verschillend en bepalend kunnen zijn voor de maatschappij en voor onze interpersoonlijke relaties. Waar bij vrijwel alle schoolvakken relevante inhoud centraal staat in het onderwijs en daarnaast aandacht is voor ondersteunende vaardigheden, is dit bij de MVT niet het geval. Afgezien van aandacht voor cultuur en de (beperkte) aandacht voor literatuur, ‘lenen’ de lesmethodes de inhoud uit andere vakgebieden. Leerlingen luisteren en schrijven in de doeltaal over het milieu of over hun vakantie. Inhoud binnen MVT over interculturaliteit, taalverwerving, en de structuur van talen kan natuurlijk aan de orde komen door het initiatief van individuele docenten, maar is niet structureel en systematisch opgenomen in het curriculum. Dit is een gemiste kans!

Het MVT onderwijs kan duurzaam worden versterkt door in te zetten op relevante MVT-inhoud. Door taal- en cultuurgerichte inhoud worden de taalvakken op school uitdagender en interessanter. In plaats van inhoud lenen uit andere vakken, en daarover in de doeltaal bijvoorbeeld eerst lezen en daarna discussiëren, kunnen taal- en cultuurrelevante inhouden gekozen worden. Een populair-wetenschappelijk artikel lezen over onderzoek naar bijvoorbeeld kindertaalverwerving, en dáár vervolgens over spreken, is al een eerste stap. Zo wordt het voor leerlingen aantrekkelijker (want uitdagender, interessanter) om te kiezen voor talen en culturen naast Nederlands en Engels. De noodzakelijke volgende stap om ervoor te zorgen dat de MVT-lessen inhoudelijk relevanter worden, is het vaststellen van inhoud die geschikt is om in de eindtermen van het curriculum op te nemen. Het project rond de vernieuwing van het schoolcurriculum, Curriculum.nu, biedt een uitgelezen mogelijkheid om het curriculum van de talen de uitdagende inhoud te geven die het verdient.

Een grondige studie van twee moderne vreemde talen is een essentiële basis voor elke leerling in het vo, onafhankelijk van het type opleiding. Het maatschappelijk belang van MVT ligt hieraan ten grondslag. Daarnaast is taal een rijke bron van inhoud in het onderwijs die het talenonderwijs leuker, interessanter en verdiepender kan maken. Het is onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat leerlingen het Nederlandse onderwijs als taalvaardige, taalbewuste en cultuurbewuste wereldburgers verlaten en daarmee eer doen aan Nederland als talenland. Het is tijd voor taal!

Bert Le Bruyn is lid van het Meesterschapsteam Moderne Vreemde Talen (MVT). Dit is in 2016 in het leven geroepen om een brug te slaan tussen de universiteiten en de lespraktijk van de MVT in het voortgezet onderwijs (vo) en om vakdidactiek te versterken. Het Meesterschapsteam heeft vanuit haar expertise op het gebied van onderzoek een visie ontwikkeld over taalonderwijs die aansluit op de maatschappelijke werkelijkheid van vandaag en die is gebaseerd op de meest recente ontwikkelingen in het onderzoek naar taalverwerving en taalonderwijs. Meer weten? 

Wil je samen met het Meesterschapsteam MVT en de leden van het ontwikkelteam Engels/MVT van Curriculum.nu brainstormen over hoe het MVT onderwijs van de toekomst er moet uit komen te zien? Kom dan naar MVT meets Curriculum.nu!