Het begint allemaal met technisch lezen, want wie niet vlot leest, heeft meestal ook moeite met tekstbegrip. Kees Vernooy zette de belangrijkste inzichten uit nationaal en internationaal leesonderzoek op een rij. Bijvoorbeeld dat scholen soms te lage doelen stellen met hun leesonderwijs. En dat er vaak onvoldoende lestijd wordt ingeroosterd voor lezen, waardoor methodes niet worden afgemaakt. Juist voor zwakke lezers is dat funest.
Maar de kwaliteit van lesgeven is misschien wel de allerbelangrijkste factor, stelt Vernooy. Uit onderzoek blijkt dat risicoleerlingen het bij goede leerkrachten net zo goed doen als gemiddelde leerlingen bij zwakke leerkrachten. Kinderen met leesproblemen hebben niet een heel ander soort instructie nodig dan hun vlot lezende klasgenootjes, zoals vaak wordt gedacht. Ze hebben juist baat bij dezelfde instructie, maar dan met meer oefening en begeleiding. Verder wijst Vernooy op het belang van een goed opgebouwd leescurriculum, zonder hiaten. Er moet voldoende aandacht zijn voor alle gebieden van leesonderwijs, zoals letterkennis, fonemisch bewustzijn, woordenschat en voortgezet technisch lezen. Vooral de zwakkere lezers hebben daar veel behoefte aan, blijkt uit onderzoek.
Sommige van de genoemde inzichten werden toegepast in LISBO (LeesImpuls Speciaal BasisOnderwijs), een interventieproject voor leerlingen uit het speciaal basisonderwijs. En met succes: het project boekte verrassende resultaten. Met behulp van de methodieken Leesweg Plus, Estafette en (voor de zwakste lezers) Ralfi werd gewerkt aan de leesvaardigheid van kinderen in het speciaal basisonderwijs. Expliciete instructie, resultaatgerichtheid én leesplezier stonden centraal. Het doel was ambitieus: een gemiddelde leerwinst van twee avi-instructieniveaus per jaar. Maar de deelnemende leerlingen gingen in een jaar tijd zelfs tweeënhalf avi-niveau vooruit. Thoni Houtveen beschrijft het project en de resultaten in onze special Lezen. Ook andere trajecten, zoals het Enschedese leesverbeterplan en het Schoolontwikkelproject, boekten goede resultaten op het gebied van technisch lezen.
En dan begrijpend lezen. Ook op dat gebied heeft onderzoek de afgelopen jaren nieuwe inzichten opgeleverd. Bijvoorbeeld dat begrijpend lezen in het verlengde ligt van begrijpend luisteren, zoals Els Lohman en Eveline Wouters betogen. Met deze vorm van luisteren oefenen kinderen namelijk in het begrijpen van een verhaal, vergroten ze hun woordenschat en leren ze onderscheid te maken tussen hoofd- en bijzaken. Vroeg beginnen met begrijpend luisteren kan later helpen problemen met begrijpend lezen te voorkomen, stellen de onderzoekers.
Leesstrategieën zijn een belangrijk hulpmiddel bij begrijpend lezen, maar ze zijn niet altijd effectief. Kees Vernooy bespreekt wat ervoor nodig is om leesstrategieën rendement te laten hebben. Bijvoorbeeld expliciete instructie en begeleiding bij het toepassen ervan. Een effectieve manier om leesstrategieën te demonstreren is modellen: eerst hardop denkend voordoen, daarna de leerlingen zelf laten oefenen. Luister naar de denkstappen van je leerlingen, is het advies van de Amerikaanse onderzoekers Fischer, Frey en Lapp, zodat je ze beter in het proces van tekstbegrip kunt begeleiden. Ook Lisanne Bos beschrijft strategieën voor het begrijpend lezen, waarbij leerlingen zich voor een beter begrip van de tekst een mentale voorstelling maken van het verhaal.
Tot slot: leesplezier is belangrijk, maar verhalende elementen (zoals fictieve personages) in leerteksten leiden niet altijd tot beter tekstbegrip. Integendeel: ze leiden af van de relevante informatie in de tekst. Dat ontdekte Gerdineke van Silfhout in haar onderzoek naar leerteksten in het vmbo. De vmbo'ers in haar onderzoek bleken vooral de verhalende informatie in teksten te houden, in plaats van de leerstof zelf.
1 Kwaliteit leesonderwijs beter dankzij onderzoek
2 Goed lesgeven doet er toe voor zwakke lezer
3 Opbouw Taal/leeslijn telt voor succes
4 Ralfi helpt in sbo
5 Vlot lezen haalbaar
6 Denken als een kind leidt tot beter lezen
7 Opzienbarende resultaten Rotterdamse basisschool
8 Beter begrip door luisteractiviteiten
9 Napoleon in leesland
10 Hardop oefenen met leerling in je kielzog
11 Hoe leuk moet je het maken?
12 Stel je eens voor...
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
