Dossier

Rekentoets

Een motie van Tweede Kamerlid Michel Rog (CDA), om de rekentoets niet te laten meetellen voor het eindexamen, heeft het op 2 juli 2015 niet gehaald. Juist nu Hans van Luit, hoogleraar dyscalculie aan de Universiteit Utrecht, zich heeft gevoegd in het koor van critici. In het AD noemde hij de toets op 30 juni 'een verwerpelijk middel' en zelfs 'waanzin'. Een algemeen overleg over dit hoofdpijndossier in de Tweede Kamer is op het laatste moment uitgesteld en wordt nu over de zomer heen getild: voor het begin van het nieuwe schooljaar zal er dus niets veranderen.

Van Luit beaamt in het AD dat het rekenonderwijs beter kan, maar zegt hij, het is wel 'erg raar' dat een leerling die voor alle vakken een tien haalt, straks toch kan zakken op een rekentoets. Bovendien vindt hij de rekentoets 'moeilijk. De opgaven zijn verpakt in een grote hoeveelheid taal, waardoor ze alleen oplosbaar zijn met de nodige vaardigheid in begrijpend lezen.'

Rekentoets te talig?
Bekende kritiek maar ook een geluid dat een meerderheid van de Tweede Kamer al jaren negeert. In november 2013 inventariseerden we de pijnpunten in dit artikel. René Kneyber, docent wiskunde en inmiddels lid van de Onderwijsraad, stelde toen: 'Je houdt rekenvaardigheden niet op peil met een toets, daar is onderwijs voor nodig. De overheid gebruikt de toets dus als breekijzer om scholen te dwingen rekenlessen te geven. Dat leidt echter niet tot goed rekenonderwijs, maar tot meer opportunisme in de vorm van teaching to the test.'
Ook Kneyber toonde zich ontevreden over de talige opgaven: 'Ze interfereren met begrijpend lezen en dat nekt vooral laagopgeleide leerlingen. Twee jaar geleden (2011, red.) stonden de eerste voorbeeldopgaven op de website, dat was zulke moeilijke taal dat we ons kapot schrokken. Dat is wel een beetje aangepast, maar de ontwikkelaars willen niet begrijpen wat een leerling wel en niet kan.'

Wat vinden wiskundedocenten zelf?
Uit een peiling van wiskundedidacticus Hans Wisbrun (onder meer auteur van Wiswijs) onder zo'n 70 wiskundedocenten bleek toen ook dat de meesten liever minder contextopgaven (hooguit 20-40%) wenste.

En wat vond de commissie Bosker?
De commissie Bosker, door OCW gevraagd kritisch naar de rekentoets te kijken, stelde in haar rapport in de zomer van 2014  dat er inderdaad veel mis was: de rekentoets is slecht gemaakt en sluit slecht aan op de praktijk van het onderwijs waardoor leerlingen zich er onvoldoende op kunnen voorbereiden. Om de resultaten te kunnen verbeteren zijn transparantie, proeftoetsen en openheid na afname nodig.

Hoe moet het met leerlingen die zakken voor de rekentoets?
Heijm Meijerink, de vader van de referentieniveaus taal en rekenen (hij leidde de commissie referentieniveaus in opdracht van OCW), weet de problemen in een interview vooral aan een te snelle invoering. Wij vroegen hem in september 2014 wat hij vond van de conclusies van de commissie Bosker. Meijerink antwoordde: 'Voor zover ik het kan overzien, ben ik het wel met Bosker eens: het is te snel en te rigoureus allemaal. Wij hebben herhaaldelijk gezegd dat het hele traject zo'n tien jaar zal duren. Zolang het rekenonderwijs op de basisschool nog niet op orde is, is het eigenlijk nog te vroeg om in het voortgezet onderwijs en mbo al rekentoetsen voor te schrijven. Al kan het natuurlijk geen kwaad om daar alvast een inhaalslag te maken met gericht onderwijs en ervaring op te doen met bijbehorende toetsing.'
In plaats van een cijfer dat meetelt voor het examen pleitte Meijerink voor een minder definitieve oplossing: 'Geef leerlingen voor wie 2F te hoog gegrepen is, een referentiekaart met wat ze wel kunnen. Meer een proceskaart dan een resultaatkaart. Zo geef je kinderen een individueel referentieniveau. Maar dat vond de overheid te moeilijk. Daar gaan we niet over, zei ze. Dat zegt OCW altijd als ze ergens tegenop zien.'

Een 4,5 voor de rekentoets: is dat genoeg?
OCW zette een nieuwe commissie aan het werk, de commissie Steur, maar ook die meldde vlak voor kerst 2014 'er niet gerust op te zijn' dat scholen leerlingen voldoende weten klaar te stomen voor de rekentoets. Hij adviseerde daarom leerlingen te laten slagen die ten minste een 4,5 halen. Hoe serieus neem je dan als overheid je eigen toets, vroegen critici zich nu af? Moet het niet eens over zijn met dit wangedrocht?

Wat zegt de coalitie?
De hoop groeide dat de toets misschien toch nog uit het circuit gehaald zou worden. Maar niet lang. Want in februari 2015 won de politieke realiteit het van de praktijk in de klas. Ondanks alle kritiek werden de gelederen in de coalitie gesloten en stemde de PvdA vóór: de rekentoets zou er definitief komen en meetellen voor het examen. Ondanks tegenstand van de VO-Raad, LAKS en de Vereniging van Wiskundeleraren.

En wat zegt het Cito?
Hoewel de kritiek op de rekentoets steeds breed gedragen is, staat een aantal mensen vooraan bij ieder protest. Bijvoorbeeld Karin den Heijer, wiskundelerares aan het Erasmiaans Gymnasium in Rotterdam en bestuurslid van BON, en toetsexpert Ben Wilbrink, hoogleraar wiskunde aan de VU Joost Hulshof. stellen dat de rekentoets niet valide is, niet deugt. Zij daagden toetsontwikkelaar Cito uit tot repliek, maar dat verwees op zijn beurt naar het College voor Toetsen en Examens als verantwoordelijk opdrachtgever. Cito-voorman Marten Roorda twitterde: 'Voor alle duidelijkheid: #Cito is geen partij bij vaststelling van inhoud Rekentoets en typen opgaven. Cito voert de richtlijnen van CvE uit.'
Het CvTE betuigde zich in een interview  met Didactief een ambassadeur voor het Cito en legde alle kritiek naast zich neer: 'De rekentoets deugt.'

De motie van Michel Rog, om de rekentoets in ieder geval voorlopig nog niet te laten meetellen voor het examen, werd gesteund door Paul van Meenen (D66), Jasper van Dijk (SP), Joel Voordewind (CU), Rik Grashoff (Groen Links), Roelof Bisschop (SGP) en Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren).

Tekst Monique Marreveld.
Gepubliceerd op 3 juli 2015.
 

Update: lees de nieuwsanalyse van Bea Ros Hoe de rekentoets uit Nederland verdween (26/10/15) en de resultaten van studenten op de rekentoets in schooljaar 2015-2016 .

Lees ook de blogs die op onze website verschenen over de rekentoets:

12/10/14  College voor Toetsen en Examens weigert rekentoetsen openbaar te maken (Ronald Buitelaar)

20/06/14  Contexten toetsen geen rekenen (Ben Wilbrink en Paul Kirschner)

16/06/14  Bosker: Rekentoets terug naar de tekentafel (Monique Marreveld)
 

 
Meer weten over toetsen? Lees ook ons dossier Cito: de lange tentakels van een toetsfabriek.

Verder lezen

1 Rekentoets VO onder vuur
2 'Zeg scholen wat kinderen moeten leren'
3 Rekentoets VO blijft hoofdpijndossier
4 Heiligt het doel de middelen?
5 Cito: de lange tentakels van een toetsfabriek
6 Referentieniveaus in po, vo en mbo