boekenWIJZER

Oudere boekensignalementen zijn te vinden in het WIJZERarchief.
 

Lopende lotingen Momenteel verloten wij in aanvulling op de boeken in deze boekenwijzer nog de volgende boeken: 100 redenen om leraar te worden door Brigitte Vermeersch en Greet Decin. Generatie 9/11 door Lotfi El Hamidi. Suikerland door Henna Goudzand Naher en Renate Siepel. Jona door Anna van Praag. De verweesde school door Jan Dirk Imelman en Jos de Mönnink. De meetmaatschappij, waarom we alles meten en wat dat met ons doet door Berend van der Kolk. De spin en de sleutel door Anna Woltz. Coaching op de grens, gefundeerd begeleiden doe je zo door Johan De Wilde. Onderwijs als ambacht door Jasper Rijpma en Henk Sissing. De waarschijnlijkheid van alles door Sarah Everett. Kans maken? Geef je keuze door!

 

Effectief leesonderwijs

Leerkracht en leesexpert Heleen Buhrs, bekend van ons webinar Diep Lezen, legt in Effectief leesonderwijs in de praktijk uit hoe je leeslessen voorbereidt. Overzichtelijk behandelt Buhrs de relevantie en het ontwerp van de leesles en de leesles bij een informatieve respectievelijk (jeugd)literaire tekst. Fijn is ook het afsluitende hoofdstuk, waarin ze uittekent hoe je schoolbreed effectief leesonderwijs implementeert. Enige kritiekpuntje is een kort fragment op bladzijde 50 over het bepalen van de bedoeling van de schrijver: dit is een literair heet hangijzer, waar Barthes en Derrida kritisch over schreven. Kun je die bedoeling wel achterhalen, of is dat slechts jouw interpretatie? Ook het hoofdstuk over literaire teksten behandelt dit dilemma niet. Desalniettemin krijgt dit boek een 10. 

Heleen Buhrs, Effectief leesonderwijs in de praktijk. Een kennisrijke aanpak voor de basisschool. Pica, 2024. 149 pag. Prijs € 19,95.

 

Weergaloos

Pascal Cuijpers zet je aan het denken over de onaantastbaarheid van de centrale eindexamens, over hoge en lage verwachtingen, maar ook over verwondering op doodgewone dagen. In het boek Alles van waarde is weergaloos! laat hij je meekijken in zijn lessen als docent beeldende vorming. Hij schrijft korte columns die je na lezing één ding doen wensen: iedereen verdient een Pascal voor de klas. En bijzonder detail: Cuijpers liet leerlingen van het Connect College in Echt zijn boek illustreren. / MM

Pascal Cuijpers, Alles van waarde is weergaloos! Een veranderende blik op het onderwijs en onze maatschappij in woord en tekening. Boekscout, 2024. 190 pag. Prijs € 21,50.

 

 

Verfrissend

‘Laten we zo snel mogelijk de PDCA-cyclus verlaten en voortaan lerend veranderen.’ De nieuwe Ben van der Hilst is op z’n minst verfrissend. Klakkeloos overnemen van een geïsoleerd onderdeel van het kwaliteitsmanagement van Deming (oorspronkelijk ontwikkeld voor de procesindustrie) leidt niet tot betere lessen of gelukkiger leraren, schrijft hij in Het kan zoveel mooier. Te vaak wordt er in het onderwijs een plan gemaakt, zonder dat er een goede analyse van het probleem aan voorafgaat en dan gaat het mis. Gelukkig biedt Van der Hilst alternatieven, zoals de leercirkel voor professioneel handelen in teams. Behalve over de school als arbeidsorganisatie, deelt Van der Hilst ook zijn ideeën over didactiek en pedagogiek (leve het eindexamen bijvoorbeeld), over logistiek (‘Met lesuren van vijftig minuten creëren we zelf onrust op school voor leerlingen en leraren. Het is inefficiënt en ineffectief’) en over het stelsel als geheel. Zijn belangrijkste boodschap: meer dan 90% van de zaken waar leraren en leerlingen op school last van hebben zijn door de school zelf bedacht. En die kunnen scholen dus ook zelf veranderen. Het boek kan daarbij een handje helpen. / MM

Ben van der Hilst, Het kan zoveel mooier. 31 ideeën voor het voortgezet onderwijs voor leraren, schoolleiders en bestuurders. Hetlerenorganiseren.nl, 2024. 200 pag. Prijs € 25,00.

Wijze lessen digitale didactiek

Wijze lessen 1 is inmiddels een begrip, deel 2 is de broodnodige aanvulling voor onderwijs in een digitale wereld. Paul Kirschner, Tim Surma en Kristel Vanhoywegen zetten kansen en aandachtspunten bij de inzet van educatieve technologie in de klas overzichtelijk op een rijtje. Edtech heeft meerwaarde, maar dan moet je het wel goed doen. De auteurs laten de lezer in begrijpelijke taal kennismaken met algemene wetenschappelijke inzichten over de rol van technologie in het onderwijs (scherm of papier bijvoorbeeld?) en maken korte metten met wijdverbreide misvattingen over de multitaskende digital natives. Het boek is net als deel 1 gratis te downloaden op de website van het Expertisecentrum Onderwijs en Leren, maar ook op papier verkrijgbaar. / MM

Wouter Buelens, Mitte Schroeven, Tim Surma, Kristel Vanhoyweghen, Paul A. Kirschner. Wijze Lessen Digitale didactiek. TBU, 2024. 232 pag. Prijs € 29,50.

 

Actief met geschiedenis

Een vakantieboek voor docenten geschiedenis, dat is Het grote geschiedeniswerkvormenboek eigenlijk. Je wilt er meteen lekker mee aan de slag met je leerlingen van tussen de 10 en 15 jaar. Praktisch geordend in thema’s als chronologie, de bron centraal, causaliteit of speldidactiek vind je er superhandige tips om eens iets anders met je klas te doen. Maak een historisch kwartetspel met je groep 6 of speel het met 2 havo, laat ze op date gaan als een historisch personage en in een andere tijd, of laat ze een mysterieuze historische vraag onderzoeken met behulp van bronnen. Met pictogrammen wordt per werkvorm duidelijk aangegeven hoeveel tijd het kost en hoe moeilijk het is. Steeds is er ook een voorbeeld voor het basis- en het voortgezet onderwijs. Geschiedenis is niet saai, ideaal voor de maand van de geschiedenis.

Daan van Leeuwen, Koen Henskens, Owen Lammertink, Pieter Mannak, Yolande Potjer. Het grote geschiedeniswerkvormenboek. 100 werkvormen voor het PO en VO. Van Gorcum. 300 pag. Prijs € 40,00.

 

 

 

 

De schrijfcrisis

“Het schrijfonderwijs in Nederland is al met al nooit van de grond gekomen. Het is dringend nodig sterk en betekenisvol schrijfonderwijs te geven”. Het zijn me nogal uitspraken, daar op de achterflap. Helaas is deze verzameling bijdragen – want dat is het – niet in staat die uitspraken coherent te verdedigen. Tóch is het boek interessant. Om maar een kleine greep te doen: Micha Hamel en Els Stronks proberen het begrip creatief schrijven te vatten, Feike Dietz zet schrijfvaardigheidsonderwijs in historisch perspectief, en Martin Bootsma, Heleen Buhrs en Eva Naaijkens bestrijden taalarmoede met schrijfonderwijs.  Zo is er dus zeker veel moois te vinden. Kies de bijdragen die je interesseren, en laat je inspireren voor je eigen schrijfonderwijs. / WH

Renske Bouwer, Micha Hamel, Suzanne van Norden, Jeroen Steenbakkers en Els Stronks. Opdat wij schrijven. Herinrichting van het schrijfonderwijs. Pica, 2024. 336 pag. €31,95 

 

Schoolbestuurder

Schoolbestuurders met dubbele petten haalden het nieuws vlak voor de zomervakantie. Maar er zijn natuurlijk genoeg bestuurders die hun vak gewetensvol en integer uitoefenen. Voor hen is Het ambacht van de schoolbestuurder, naar een pedagogische schoolcultuur interessant leesvoer. Dick den Bakker kent het klappen van de zweep en neemt de ruimte om dat uit te leggen. Hij besteedt aandacht aan het onderscheid tussen de persoon van de bestuurder, zijn rol en de context waarin hij verkeert. Hij is kritisch op het bedrijfsmatig runnen van scholen en benadrukt juist dat het radicaal anders moet. Scholen moeten geen concurrenten van elkaar worden of blijven maar samen staan voor goed onderwijs. Hoe doe je dat als bestuurders? / MM

Dick den Bakker, Het ambacht van de schoolbestuurder, naar een pedagogische schoolcultuur. Kok Boekencentrum Uitgevers Utrecht, 2023. €34,99

 

Gast

Ina ter Avest pleit in Gast voor zogenoemd gastvrij onderwijs, waarin leraren en leerlingen ervaren hoe het is gast te zijn in de cultuur en levensbeschouwing van de ander en gasten te ontvangen in de eigen wereld. Het boek is gebaseerd op de ontwikkeling van een model voor onderwijs in diversiteit op een christelijke basisschool. Praktijkervaringen, levensechte inkijkjes, bronnen om verder te lezen, reflectievragen. Complex maar inspirerend. / MM

Ina ter Avest. Gast. Een andere kijk op levensbeschouwing en burgerschap in het onderwijs in een veranderende samenleving. Academische Uitgeverij Eburon, 2024. €18,00,-

 

Doeltaaldidactiek

Sebastiaan Dönszelmann deed onderzoek naar effectief doeltaalgebruik en geldt als de Nederlandse expert op dat gebied. In dit handboek legt hij uit dat de doeltaal gebruiken alleen niet genoeg is om je doel te bereiken bij leerlingen. Bewust en didactisch verantwoord gebruik bevordert leereffecten. Theorie en praktijk komen aan de orde.

Sebastiaan Dönszelmann, Handboek Doeltaaldidactiek. Taalverwerving en doeltaal-leertaal. Uitgeverij Coutinho, Bussum, 2024. €34,95

 

 

Explosief

Sommige kinderen vertonen thuis en in mindere mate op school agressief of onbeheerst gedrag. Frank scheldt bijvoorbeeld geregeld zijn leraren de huid vol. Waar komt dit gedrag vandaan? En hoe begin je met het aanpakken ervan? Klinisch psycholoog Ross W. Greene biedt uitkomst met zijn model Gezamenlijke & Proactieve Oplossingen. Agressief of onbeheerst gedrag is een uiting van onvermogen, aldus Greene, die uitlegt dat je zulk gedrag wel goed kunt voorspellen. Door jezelf en het kind bewust te maken van triggers, kun je samen werken aan het ontwikkelen van vaardigheden die ze nodig hebben om passend te reageren op frustrerende situaties. Geschikt voor zowel ouders als leraren. / WH

Ross W. Greene, Het explosieve kind. Over het begrijpen en opvoeden van snel gefrustreerde, chronisch inflexibele kinderen. Nieuwezijds, 2023. € 27,99.

 

Spieken

Tractaat over het spieken van Cornelis Verhoeven, een tekst uit 1980 die onlangs opnieuw is uitgegeven, biedt een verkenning van het fenomeen spieken en zijn gevolgen. Verhoeven ontrafelt de praktijk van het spieken en verkent de dieperliggende motivaties en ethische dilemma’s. Het boek biedt een verhelderende kijk op de relatie tussen onderwijs, beoordeling en spieken, en benadrukt het belang van een breder begrip van leren en evaluatie. De link met het in 2023 verschenen Is het voor een cijfer? van Johannes Visser is duidelijk; beide boeken werken werpen een kritische blik op het onderwijssysteem dat sterk leunt op cijfers en toetsen. Verhoevens betoog illustreert hoe de nadruk op cijfers en toetsen kan leiden tot een klimaat waarin spieken als een vanzelfsprekende optie wordt gezien. Dit maakt het boek niet alleen relevant voor het begrijpen van spieken, maar ook voor bredere discussies over onderwijsbeleid en -praktijk. Tractaat over het spieken is waardevol voor eenieder die nadenkt over onderwijs en het verdient de aandacht van leraren, schoolleiders en beleidsmakers. / Martin Bootsma

Cornelis Verhoeven, Tractaat over het spieken. Het onderwijs als producent van schijn. Telos Uitgevers, 2024. € 20,95.

 

Regenboog-verhalen

Hoe kun je leerlingen helpen die worstelen met (gender)identiteit of seksualiteit? Het Huis onder de Regenboog is voor iedereen die te maken heeft met (gender)identiteit of seksualiteit. In het handboek lees je 43 uiteenlopende situaties die kunnen voorkomen bij  de LHBTIQ+ gemeenschap. Over je anders voelen, eenzaamheid, en de gevolgen voor thuis en school. Bij elk verhaal staan uitleg en tips.  Het boek is veelzijdig: het bevat bijvoorbeeldook een overzicht op (medisch) transgendergebied, met bijvoorbeeld keuzewijzers over het gebruik van hormonen. Dat is handig voor een lezer of diens familie die daarover nadenkt. Maar het boek kan ook worden gebruikt als hulpmiddel om over gevoelens te praten tijdens (begeleidings)gesprekken op school of thuis. De opbrengsten van het boek zijn voor de gelijknamige stichting, die zich inzet voor de inclusiviteit van de LHBTIQ+ gemeenschap in Helmond en omgeving. /NPS

Diënne Flohr-Kamphuis, Het huis onder de regenboog. Regenboogverhalen met duiding en tips. Garant Uitgevers, 2023. € 22,50.

 

MBO Leesscenario

Lezen mag formeel niet op het rooster staan in het mbo, maar ook voor mbo-studenten is het belangrijk om te (blijven) lezen om zo hun leesvaardigheid op peil te houden. Leesscenario biedt een handzame handleiding voor docenten om lezen een plek in hun lessen te geven. Erna van Koeven beschrijft drie mogelijke scenario’s met een oplopend niveau van samenwerking tussen Nederlands en de beroepsgerichte vakken. In het eerste scenario kiest het vak Nederlands teksten en thema’s die aansluiten bij de beroepsgerichte vakken. In het tweede scenario ruimen de beroepsgerichte vakken zelf ook ruimte voor lezen in en in het derde scenario werken de docenten samen rondom brede beroepsthema’s. Bij elk scenario biedt Van Koeven een stappenplan en benoemt ze mogelijke belemmeringen en hoe deze te tackelen. / BR

Erna van Koeven, Leesscenario: lezen in het mbo en beroepsgerichte vakken. Docentenhandleiding. Stichting Lezen, 2024. Gratis te downloaden.

 

Jonge daders

Hoe voorkom je dat je leerlingen in de criminaliteit terechtkomen? In Scholen op scherp bespreekt Kees van Overveld de cijfers en cultuur achter de jeugdcriminaliteit. De kern: jeugdcriminaliteit neemt af, gewelddadigheid neemt toe en daders worden steeds jonger. Het boek voelt soms te veel als een opsomming van feitjes zonder een diepgaande analyse. Toch zijn de zestien aanbevelingen waar Van Overveld mee komt, de moeite waard. Een greep uit zijn advies: onderhoud nauwe lijntjes met jeugdzorg en politie, geef leerlingen een stem en zorg dat ze zich gezien voelen. Dat is vooral een kwestie van goed burgerschapsonderwijs. 
/ WH

Kees van Overveld, Scholen op scherp. Kinderen en jongeren met wapens in en rond de school. Pica, 2023. € 24,95.

 

Over ADHD

ADHD is geen hersenstoornis en medicatie geen wondermiddel. In de zesde druk van haar boek (eerder uitgebracht als Hoe voorkom je ADHD? Door de diagnose niet te stellen), onthult hoogleraar orthopedagogiek Laura Batstra de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van ADHD. Zo schrijft ze onder andere dat steeds meer volwassenen, vaak op basis van onjuiste informatie, de diagnose krijgen. Ook wetenschappelijke bevindingen komen aan bod, bijvoorbeeld dat ADHD-medicatie op lange termijn vaak niet helpt en wel flinke nadelen heeft. Batstra’s doel: ouders, leraren en pedagogisch medewerkers afwegingen laten maken op basis van juiste informatie. 
/ MH

Laura Batstra, ADHD: Macht en misverstanden. Lucht, 2023. € 21,99.

 

Zelfregulatie

‘Pas als het moeilijk wordt, komen vaardigheden op het gebied van zelfregulerend leren van pas.’ Deze zin in RegulLEER! vat mooi het belang van zelfregulatie samen. Niet als leren van een leien dakje gaat, maar als het moeite kost, moet je je hoofd erbij houden: wat is het doel, hoe kom ik er en wat vraagt het van mij? Zelfregulatie is daarbij een middel, geen doel. De bundel ReguLEER! bevat acht bijdragen over wat er bij komt kijken om leerlingen ‘op de plek der moeite’ te brengen en te houden. Zo gaat Patrick Sins in op het belang van het expliciet aanleren van zelfregulerende vaardigheden en vertelt Jelle Jolles over de rol van taal(vaardigheid). Verder zijn er zeven interviews met leraren, maar ook met bijvoorbeeld Gert Biesta, waarin deze kritisch is over het begrip zelfregulerend leren. Een inspirerende bundel voor alle leraren die zelfregulerend leren willen stimuleren. / BR

Hilly Drok, René Kneyber en Valentina Devid (red.), ReguLEER! Een pedagogisch-didactische verkenning van zelfregulerend leren. Telos Uitgevers, 2024.

 

Filosofische verbeelding

Op sociale media werd begin februari gediscussieerd over de stelling: ‘Elke leerling zou het vak godsdienst moeten volgen.’ Of godsdienst nu een ‘vak’ moet zijn of niet, is minder interessant dan het feit dat er vanuit de kerndoelen een wettelijke opdracht ligt voor scholen om ‘geestelijke stromingen’ een plek te geven in het leerplan. Behulpzaam daarbij is het recent verschenen Filosofische verbeelding. Het biedt een interessant en veelzijdig overzicht van de westerse filosofie en van diverse godsdiensten die op het denken van de mens in het algemeen en filosofen in het bijzonder een duidelijke invloed hebben gehad. De auteurs schetsen tijdlijnen en ontwikkelingen binnen religies en koppelen er kunstwerken aan. Centraal staan vragen als ‘Wie is de mens?’ en ‘Wat is de betekenis van lijden en dood?’. Omdat het vragen zijn waarover iedereen weleens nadenkt, kunnen ze een mooie aanleiding zijn voor gesprekken in de klas. Filosofische verbeelding is een boek dat je als (startende) leraar prima kunt gebruiken om je kennis over filosofie, wereldgodsdiensten en grote levensvragen op te frissen of uit te breiden. Het is daarmee ook een boek dat je kan helpen je leerlingen en hun ouders beter te begrijpen. / Martin Bootsma

Jos van Remundt en Sytske Blaauw, Filosofische verbeelding. Heeft de westerse filosofie nog toekomst? Echelon/Eburon, 2023. € 34,50.

 

Praktische Horeweg

Wat heeft deze leerling van mij nodig? Dat moet de vraag zijn, volgens gedragsspecialist en ‘mees groep 8’ Anton Horeweg, en niet ‘Waarom doet-ie dat nu wéér?’ In dit boek legt hij uit hoe je leerlingen een steunende leeromgeving, heldere gedrags- en leerinstructie, en rust en regelmaat biedt: de beste ingrediënten om hun executieve functies te helpen ontwikkelen. Een rijk boek vol theorie en praktijk, met maar liefst 23 bladzijden literatuur voor wie verder wil lezen. / MM

Anton Horeweg, Executieve functies ontwikkelen in de klas. Wat jij als leerkracht kunt doen. Pica, 2023. € 18,95.

 

Theo Thijssen

Een van de mooiste beginzinnen uit de Nederlandse literatuur luidt: ‘Vele mensen schijnen Kees Bakels niet eens te hebben gekend, en dat is eigenlijk niet goed te begrijpen.’ Zo is het ook niet te begrijpen dat er nooit eerder een biografie van deze schoolmeester pur sang verschenen is. Peter-Paul de Baar voorziet in die lacune. En Thijssen had zich geen betere biograaf kunnen wensen. De Baar, medeoprichter en bestuurder van het Theo Thijssen Museum, verdiepte zich grondig in leven en werk van ‘schrijver, schoolmeester en socialist’ Thijssen en doet alle drie recht. Hij schreef een klassieke biografie, chronologisch van opzet en zonder psychologie van de koude grond. Geschreven in een aangenaam onderhoudende stijl, met veel oog voor Amsterdamse couleur locale. Na het lezen ken en begrijp je Thijssen en herken je de actualiteit en springlevendheid van zijn gedachtegoed. / BR

Peter-Paul de Baar, Theo Thijssen (1879-1943). Schrijver, schoolmeester, socialist. Van Oorschot, 2023. € 39,50.

 

Inclusief onderwijs

Bert Wienen promoveerde op inclusiviteit aan de Rijksuniversiteit van Groningen en is nu associate lector Jeugd aan hogeschool Windesheim. Kernvraag in zijn werk: hoe komen onze overwegingen rondom normaal en afwijkend gedrag tot stand? Leraren maken de hele dag de afweging: is dit normaal voor kinderen? En het antwoord op die vraag is volgens Wienen nogal relevant voor allerlei verwijzingen die we vervolgens doen. Liever dan bezig te zijn met die vragen, zoekt hij naar een context waarin kinderen kunnen zijn en kunnen worden in plaats van te focussen op één van die twee. In zijn boek beschrijft hij hoe hij dat voor zich ziet. / MM

Bert Wienen, Van individueel naar inclusief onderwijs. Pleidooi voor minder labelen en meer aandacht voor de kracht van onderwijs. Instondo, 2023. € 29,95.

 

Beleidsbubbel

Marije van den Berg bracht eerder geldstromen in het basisonderwijs in kaart, tot in de Tweede Kamer. Vlak voor de zomer 2023 verscheen het vervolg: De beleidsbubbel. Een aanrader voor wie ‘met de moed der wanhoop door eindeloze beleidsbubbels ploetert. Die het anders wil doen en niet zo goed weet hoe.’ Aldus Lobke Vlaming, directeur van Ouders en Onderwijs. ‘Lees dit boek, want er is hoop!’ schrijft ze. Inspirerend en praktisch, niet cynisch maar met humor. / MM

Marije van den Berg, De beleidsbubbel. En hoe we die liefdevol leeg laten lopen. Verhaal met impact, 2023. € 27,50.

 

Lager mikken

Misschien heb je het al uit, want het deed nogal stof opwaaien. Zo niet, dan is het alsnog warm aanbevolen: Misschien moet je iets lager mikken. Milio van de Kamp is socioloog aan de Universiteit van Amsterdam en was docent van het jaar 2022. Maar die carrière lag niet per se in de sterren besloten. Hij groeide op in armoede en de titel van het boek was precies wat een van zijn leraren hem als kind aanraadde. Van de Kamp schreef een boek van binnenuit over kansenongelijkheid en hoe hij vanaf het vmbo ondanks alles doorstootte. Pas op: het boek kan onverwachte eyeopeners opleveren. / MM

Milio van de Kamp, Misschien moet je iets lager mikken. Atlas Contact, 2023. € 20,-.

 

Leve de leraar

In de titel Wie wil er voor de klas? lees je haast onwillekeurig het woordje ‘nog’ mee: wie wil er nog voor de klas? Maar dat is zeker niet de boodschap die NRC-journalist Patricia Veldhuis (inmiddels hoofdredacteur a.i. bij deze krant) met haar boek wil uitdragen. Integendeel, ze wil graag vertellen hoe prachtig het leraarschap is.
Dat heeft Veldhuis gedaan door een half jaar als ‘speciale stagiair’ mee te lopen op scholengemeenschap Het Rhedens in Rozendaal. Zo’n school waarvan haar tijdelijke collega’s zeggen: ‘Als je het hier niet redt, red je het nergens.’ Hoewel het haar vak niet is, lijkt Veldhuis het aardig te redden. Maar uiteindelijk dient haar stage niet om te ontdekken of ze wel of niet geschikt is als leraar, maar om te beschrijven wat er allemaal komt kijken bij lesgeven.
Haar ervaringen voor de klas en in de lerarenkamer worden afgewisseld met interviews met ‘starters en stoppers’ in het vak. Verder vult ze haar eigen verhaal aan met informatie uit artikelen die ze eerder voor NRC schreef, over onder meer kansenongelijkheid en het lerarentekort, en praatte ze met diverse deskundigen.
Haar ontdekkingen over klassenmanagement en de kern van het vak – een relatie opbouwen met je leerlingen – zullen een feest van herkenning zijn voor starters, maar meer ervaren leraren nauwelijks verrassen. Ook de tien lessen waar Veldhuis haar boek mee besluit, over ‘wat er misgaat in het onderwijs en hoe het beter kan’, zoals de ietwat omineuze ondertitel luidt, bieden voor insiders geen eyeopeners. Ja, de werkdruk moet omlaag en nee, vroege selectie is en blijft haaks staan op gelijke kansen. Maar wat zonder meer pleit voor Wie wil er voor de klas? is dat het prettig en persoonlijk geschreven is – óók schrijven is een vak en een dat Veldhuis zeer goed in de vingers heeft. Bovendien heeft ze hart voor het onderwijs en de leraar én gunt ze alle leerlingen goed onderwijs (niet alleen degenen die het geluk hebben op een school als Het Rhedens te zitten). Haar boek is daarmee een mooie ode aan de leraar en het leraarschap. / BR

Patricia Veldhuis, Wie wil er voor de klas? Wat er misgaat in het onderwijs en hoe het beter kan. Nijgh & Van Ditmar, 2023. € 22,99.

 

Invallers

Invalleerkrachten of zzp’ers hebben geen beste naam. Duur en lui. Maar invallers zijn ook een gouden kans om ingesleten lage verwachtingen of sleetse patronen in een klas te doorbreken. Het betekent voor sommige leerlingen een nieuwe kans, waarvan ze enorm opbloeien. Dat stelt Simone van Dijk in Het grote invalboek. Met praktische tips (zorg voor een inlog voor het digibord, een namenlijst, laat weten hoe laat de pauze is) en verhalen uit de praktijk. Ook handig om de begeleiding van startende leraren en nieuwe collega’s wat beter in te richten. Dit boek wordt niet verloot.

Simone van Dijk, Het grote invalboek. Alle 151 adviezen om invallen op school tot een succes te maken. Pienter Publishers, 2023. € 22,50.

 

Handschriftonderwijs

Onderzoek heeft aangetoond dat leerlingen meer leren als ze met de hand aantekeningen maken, dan wanneer ze de laptop daarvoor gebruiken. Best handig ook als ze hun notities nog kunnen teruglezen… Effectief handschriftonderwijs op de basisschool helpt leraren om hun klas goed te leren schrijven. Aan bod komen motorische misverstanden, blok- en verbonden schrift, effectief voorbereiden, aanleren, onderhouden en verdiepen, en remediëring.

Freek Turlings en Sanne Kuster, Effectief handschriftonderwijs op de basisschool. PICA, 2023. € 27,50.

 

Ouderbetrokkenheid

Eigenlijk zet de titel Waarom moet mijn kind eigenlijk naar school? je op het verkeerde been. Je zou denken: dat is niet voor mij bedoeld, als leraar. Maar wie ouderbetrokkenheid op school wil bevorderen, doet er goed aan dit boek ter hand te nemen. Het biedt genoeg aanknopingspunten om de kwaliteit van ouder- en ouder/kindgesprekken op school te verbeteren. Met een beetje omdenken, ben je straks supervoorbereid als ouders komen met vragen als: waarom moet mijn kind nog leren schrijven? Of: waarom moet mijn kind nog dingen uit het hoofd leren? Wie het boek doorspit, kan er zelfs een prima ouderavond op baseren.

Pedro De Bruyckere, Glenn Whitman en Ian Kelleher, Waarom moet mijn kind eigenlijk naar school? 101 vragen die ouders zich stellen over onderwijs. Lannoo Campus, 2023. € 19,95.

 

Willingham

Wereldberoemd klinkt wat overdreven maar eigenlijk geldt dat wel voor Why Don’t Students Like School? van Daniel Willingham. En omdat we liever Nederlands lezen na een pittige werkweek is het fijn dat Robin van Rijthoven en Anna Bosman (beiden verbonden aan de universitaire lerarenopleiding po in Nijmegen) deze klassieker vertaald hebben. Waarom leren niet vanzelf gaat zit vol met adviezen over effectieve leerstrategieën. Willingham legt uit hoe jij en je leerlingen denken en leren en helpt je beter te worden in je vak. Het boek duidt het belang van verhalen, emotie, geheugen, context en routine bij het opbouwen van kennis en het creëren van blijvende leerervaringen. Dit boek wordt niet verloot.

Daniel T. Willingham (vert. Robin van Rijthoven en Anna M.T. Bosman), Waarom leren niet vanzelf gaat. 10 inzichten voor de leerkracht. Gompel & Svacina, 2023. € 29,95.

 

Outstanding

In 2023 werd de oorspronkelijke Engelstalige uitgave uitgeroepen tot Outstanding Book van de Association for Educational Communications & Technology. Sinds november is er een Nederlandse uitgave: De kunst en kunde van het lesgeven. Baanbrekende literatuur over lesgeven en lerareneffectiviteit en de betekenis daarvan voor de praktijk. Paul Kirschner, Carl Hendrick en Jim Heal bespreken 30 baanbrekende onderzoeken naar hoe wij leren (cognitieve psychologie en onderwijswetenschappen) en lerareneffectiviteit. Aan bod komen hoe leraren zich doorontwikkelen na hun opleiding, hoe curriculum en didactiek opgebouwd kunnen worden, welke didactische technieken het beste werken, op welke manier didactische vakkennis van belang is, hoe leraren functioneren in een lessituatie, en hoe lesstof het beste getoetst kan worden.

Paul Kirschner, Jim Heal en Carl Hendrick, De kunst en kunde van het lesgeven. Baanbrekende literatuur over lesgeven en lerareneffectiviteit en de betekenis daarvan voor de praktijk. Uitgeverij Phronese, 2023. € 29,99.

 

Kleurrijk

Als directeur van een basisschool in Amsterdam weet Cordula Rooijendijk waar ze het over heeft. Enkele van haar conclusies: de leergierigste kinderen vind je op kleurrijke scholen, blijf je bewust van je bril en van alles wat je daarmee niét ziet. Inspirerend!

Cordula Rooijendijk, Vijftien lessen die zwarte kleurrijke basisscholen ons leren. Atlas Contact, 2023. € 19,99.

 

 

Leerlinggesprekken over de wiskundeles

Dit boek is in feite een proefschrift in het Engels (met Nederlandse samenvatting) en daardoor vooral interessant voor de doorgewinterde lezer of onderzoeker. Het gaat over ‘dynamic math interviews’, waarin leraren met leerlingen in gesprek gaan om erachter te komen wat die precies nodig hebben. Uit de resultaten blijkt dat zo’n interview weinig effect heeft op de prestaties van de leerling. Maar de reken/wiskundeles van de leraar wordt er wel beter van: moeilijke onderdelen als activerend leren, differentiëren, leerstrategieën en rekenspecifieke onderwijsstrategieën zet hij steviger neer. Waarom je dat nog niet terugziet in de prestaties, is natuurlijk de vraag. Wil jij daar het fijne van weten? Loot dan even mee.

Jariske Kaskens. 2022. Children’s mathematical development and learning needs in perspective of teachers’ use of dynamic math interviews. 238 pag.

Lees ook het artikel Groei in rekenen over het onderzoek van Kaskens.

 

Basisboek coördinator ouderbetrokkenheid

Heb je de taak om ouderbetrokkenheid op je school te bevorderen? Met dit boek kun je dat tot in de puntjes aanpakken. Fijn is dat de opzet van het boek duidelijk, logisch en overzichtelijk is. Loot je mee?

Peter de Vries. Basisboek coördinator ouderbetrokkenheid. Instondo, Dordrecht, 2020. € 31. 164 pag.

Lees ook het artikel Een goed gesprek is het halve werk over ouders betrekken bij de school.

 

Columns

Hou je van die korte, scherpe stukjes in de krant, waarin de schrijver ronduit zijn mening geeft? Dan is Heeft u hier een cursus voor moeten volgen?’ van Pascal Cuijpers vast iets voor jou! In deze selectie van zijn columns over onderwijs en leerlingbegeleiding doet leraar vo Cuijpers scherpe observaties vanuit creatieve invalshoeken. Zijn verhalen zetten aan het denken en bieden een mooi historisch inkijkje in de maatschappelijke ontwikkeling van het onderwijs in Nederland, ook in coronatijd. Naast de gevarieerde columns die eerder in verschillende dagbladen verschenen, is er ook regelmatig een pagina met vaak humoristische tweets van Cuijpers. Die geven de waan van de dag weer, met soms een originele gedachte van een leerling. Loot je mee?

Pascal Cuijpers. Heeft u hier een cursus voor moeten volgen? Quirijn, 2021. € 19,95. 156 pag.

 

 

Hallo witte scholen

In dit boek wil Anousha Nzume onderzoeken waarom we volgens haar niet kijken naar de potentie van leerlingen en hun sociale en culturele achtergrond niet als verrijking zien. Na een uitleg over de terminologie die ze hanteert, neemt Nzume je mee langs de geschiedenis van onderwijs, onderwijssegregatie en de gevolgen hiervan voor kinderen. Ook besteedt ze een hoofdstuk aan vooroordelen bij leraren en neemt ze lesmateriaal onder de loep. Een handzaam boekje van nog geen 200 pagina’s, opvolger van Hallo witte mensen uit 2017. Didactief mag twee exemplaren weggeven. Loot je mee?

Anousha Nzume, Hallo witte scholen. Klasse heeft ook kleur. Uitgeverij Pluim, 2023. € 22,99. 192 pag.

 

 

Peperkoekpoep

Hè bah, wat een vieze titel. Daar houden kinderen wel van. En de combinatie van alliteratie (p-p, k-k, p-p) en assonantie (oe-oe) werkt ook goed. Dat is geen toeval. Auteur Margoke Nijssen is gespecialiseerd in taalontwikkelingsstoornissen bij jonge kinderen en werkzaam als klinisch linguïst. Met dit boek wil zij het klankbewustzijn van kinderen stimuleren. Dat doet ze in dertien aantrekkelijk geschreven verhalen, gegroepeerd in de p-, m-, s- en k-klank. Het boek is ideaal om klassikaal voor te lezen, maar is met de illustraties van Iris Revers ook geschikt om thuis voor te lezen aan jonge kinderen. Reeds verloot.

Margoke Nijssen en Iris Revers. Peperkoekpoep. Verhalen voor het stimuleren van klankbewustzijn bij jonge kinderen. SWP, Amsterdam, 2022. € 22,95. 60 pag.

 

 

Maak er geen punt van!

Dit boek helpt je bij het beoordelen en terugkoppelen van schrijfproducten van je leerlingen. Want wie het openslaat, snapt al gauw: dat is nog niet zo makkelijk. Je kan als leraar de tekst op het geheel beoordelen (holistisch, komt de boodschap over?) of analytisch (op bijvoorbeeld argumentatie, grammatica of taalgebruik). En dan moet je nog bedenken welke feedback je de leerling geeft. Tevéél feedback ontmoedigt immers. Gelukkig geven de auteurs in het eerste hoofdstuk meteen een handleiding voor de schrijfles: zorg voor een goede schrijfopdracht, leer schrijfstrategieën aan, stel een leerdoel vast, kies een feedbackvorm. Ben jij een taaldocent en wil je beter schrijfonderwijs geven? Dan vind je dit boek vast top: kort, krachtig en zeer praktisch. Reeds verloot.

Monica Koster en Meike Korpershoek. Maak er geen punt van! Feedback geven op schrijfproducten. Coutinho, Bussum, 2021. € 22,95. 132 pag.

 

 

Als je BGRPT wat ik BDL

Een boek over hoe je toegankelijk schrijft? Dat is toch iets voor journalisten, niet voor mij als leraar? Toch wel! Als jij het onder de knie hebt, kun je dat ook beter onderwijzen. De inhoudsopgave van dit boekje leest bijvoorbeeld als een schat aan tips voor vo-leerlingen: gebruik korte woorden, controleer je spelling, zoek woorden op als je twijfelt, ga niet alle woorden uit de weg, vermijd vage woorden… de basis, dus! Laat je leerlingen daar eerst eens mee beginnen, dan kun je later opschuiven naar een moeilijker hoofdstuk. Die hebben tips als: houd hoofd- en bijzaken uit elkaar, leg uit wat de lezer kan verwachten, spreek je lezer direct aan. Zoals in dit stukje. Alleen zou Marcel de zinnen vast te lang vinden. Reeds verloot.

Marcel Lemmens. Als je BGRPT wat ik BDL. 101 regels voor het schrijven van heldere en overtuigende teksten. Haystack, 2020. € 20,-. 221 pag.

 

 

Hein en het makkelijk lezen plein

De titel maakt meteen duidelijk waar het hier om gaat: een boek voor kinderen die moeite hebben met lezen. Die zullen zich wel kunnen identificeren met Hein, zijn gevoelens en frustraties. Het doel van dit boek, en de stichtingen die de productie ervan steunden, is duidelijk: lezers naar het Makkelijk Lezen Plein halen. En daar is niks mis mee, je moet tenslotte de doelgroep bekend maken met de hulpmiddelen die er voor hen zijn. Die boodschap is mooi ingebed in een verhaal over Heins leven en zijn worsteling met lezen. De grote letters en de te downloaden versie met voorleesfunctie komen goed van pas. Met een eervolle vermelding voor de frisse illustraties door Antonina Kalinina. Reeds verloot.

Léon Biezeman, ill. Antonina Kalinina. Hein en het Makkelijk Lezen Plein. Gompel & Svacina, Antwerpen / ’s-Hertogenbosch, 2021. 64 pag.

 

De groepscode

‘Een groep mensen’. Je hebt er gelijk een beeld bij. Maar hoe ontstaat zo’n groep? En kun je dat ook beïnvloeden? René van Engelen vertelt je in De groepscode alle ins en outs van groepsvorming, groepsdynamiek en groepsprestaties, waarbij hij ook met de verschillende leeftijdsfasen van leerlingen rekening houdt. Van Engelen illustreert zijn verhaal met casussen, waardoor de theorie gelijk praktisch wordt gemaakt. Voor het verloop van het groepsproces hanteert van Engelen het zesfasenmodel van Jan Remmerswaal, voor de relaties binnen en tussen groepen het Robbers’ Cave-experiment. Leuke bonus is de aandacht voor buitenbeentjes, zowel qua gedrag, gender als leefwereld. Lees dit boek om even met afstand naar je eigen klassen te kijken. Of om als beginnend leraar grip te krijgen op het groepsproces.

René van Engelen. De groepscode. Pica, Huizen, 2023. € 25,95. 160 pag. Reeds verloot.

 

Uit de pas

Als je moe bent, reageer je snel gepikeerd. Maar wat als alles hard binnenkomt? Dan ben je misschien overgevoelig. Leerlingen die overgevoelig zijn, vermijden soms aanrakingen, bepaalde kleren, of voedsel, vanwege bijvoorbeeld de smaak of textuur. Stock Kranowitz gaat in het eerste deel uitvoerig in op hoe we signalen verwerken en hoe we ons hierin ontwikkelen als we opgroeien. Vervolgens vertelt Stock Kranowitz  hoe je kunt herkennen of een leerling last heeft van overgevoeligheid. Dat kan op een flink aantal gebieden: aanrakingen, geluiden, zicht, evenwicht en je bewustzijn van je eigen lichaam. In deel twee legt ze uit hoe je een diagnose kunt stellen en hoe je in de omgang met deze leerlingen rekening kunt houden met hun overgevoeligheid. Stock Kranowitz legt een duidelijke link met motorische ontwikkeling, ofwel stuntelige of onhandige leerlingen. Lees dit boek om te leren wat er in het brein van deze leerlingen omgaat en hoe jij slim met hen omgaat.

Carol Stock Kranowitz. Uit de pas. Omgaan met sensorische verwerkingsverschillen bij kinderen. Uitgeverij Nieuwezijds, Amsterdam, 2023, 2e ed. (2005). € 29,99. 326 pag. Reeds verloot.

 

Rekenen voor je leven

Kun je een bad nemen in je tranen? Op deze rekenvraag van Romée uit groep 7 van basisschool Rover Hoepsika probeert juf Tine met de kinderen een antwoord te vinden. Hoeveel kost het om een muur te bouwen rond ons voetbalveld, vraagt Kuzey. Ook daar komt een antwoord op. Rekenen voor je leven staat vol voorbeelden hoe je met je klas kunt rekenen aan levensechte situaties. Maar het is niet alleen leuk, met grappige tekeningen en fijne verhaaltjes, het boek bevat ook goede uitleg. Zelfs leraren die een hekel aan de rekenlessen hebben, zullen hier van genieten.

Edward van de Vendel & Ionica Smeets (met tekeningen van Floor de Goede), Rekenen voor je leven. Wat gebeurt er als een klas de saaie sommen mag vervangen door rekenlessen die met hun eigen leven te maken hebben. Uitgeverij Nieuwezijds, Amsterdam, 2021. Prijs € 18,95. Reeds verloot.

 

Pannenkoek

Als je dyscalculie hebt, voel je je soms een pannenkoek: waarom kan ik dit niet gewoon uitrekenen? Als een  leerling weet dat het een stoornis heeft, scheelt dat vaak al veel. Maar wat ook helpt, is lezen hoe andere leerlingen hun dyscalculie ervaren. Dit boek geschreven voor kinderen, helpt hen begrijpen wat hun stoornis nu eigenlijk betekent en hoe ze ermee om kunnen gaan. Ook handig zijn de tips die ze krijgen voor verschillende activiteiten zoals klokkijken en wisselgeld berekenen als je iets koopt. Achterin staat wetenschappelijk onderbouwde informatie over dyscalculie voor ouders en leerkrachten.

Tineke Valentijn. Klokkijken en pannenkoeken bakken. Tips voor als je dyscalculie hebt. Pica, Huizen, 2023. € 9,95. 48 pag. 8+. Reeds verloot.

 

In tandem

De Wolff en Plazier benoemen de veranderende rol van intern begeleider (ib’er),van het ondersteunen van zorgleerlingen naar het ondersteunen van leerkrachten in hun ontwikkeling. De directie en de ib’er moeten samen ruimte, tijd en vorm geven aan deze nieuwe rol, zeggen zij. Dit boek is bedoeld als handleiding voor beide partijen om tot deze nieuwe invulling te komen.

Berndine de Wolff en Marjan Plazier. Tandem IB’er en directeur: werken aan schoolontwikkeling. 6 aanraders. Instondo, Dordrecht, 2023. 100 pag. € 24,50. Reeds verloot.

 

Sjeu

Nieuwe werkvormen geven sjeu aan een les, mits goed ingezet. Maar hoe verzin je iets nieuws? Als dat je niet ligt, is Wijzer in werkvormen echt iets voor jou. In een doosje krijg je een handleiding en veertig kaarten, met daarop veertig activiteiten praktisch uitgewerkt en met voorbeelden. De handleiding geeft theoretische onderbouwing. Zo hoef je niet zelf steeds iets nieuws te verzinnen, dat hebben Esther van der Knaap en Femke Bosmans vast voor je gedaan. Na aankoop kun je online ondersteunend materiaal bij de werkvormen downloaden.

Esther van der Knaap en Femke Bosmans. Wijzer in werkvormen. Handleiding en 40 activiteiten voor het primair onderwijs. Pica, Huizen, 2023. € 24,90. Reeds verloot.

 

 

Tweede Wereldoorlog

Kennis van de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog is niet meer vanzelfsprekend in Nederland. Maar niet al je leerlingen kunnen of willen het dagboek van Anne Frank lezen. Een goed alternatief voor de leeshoek de komende weken is het stripboek Anne Frank, Het Achterhuis, uitgegeven in samenwerking met het Anne Frank Fonds in Basel. Het boek is al wat ouder, maar nog steeds een prachtige bewerking van Ari Folman en David Polonksy (die eerder tekenden voor Waltz with Bashir, de bekende animatiefilm over de ervaringen van Israelische soldaten tijdens de Libanon-oorlog). Van Folman verscheen vorig jaar ook Waar is het dagboek van Anne Frank? eveneens bij Prometheus en nog wel verkrijgbaar. Het vertelt het verhaal van Kitty, de denkbeeldige vriendin tot wie Anne Frank zich in haar dagboek richt. Door haar ogen zien we wat Anne Frank overkomt.

Ari Folman en David Polonksy, Anne Frank, Het Achterhuis. Uitgeverij Prometheus, Amsterdam, 2017 (alleen tweedehands of via de bibliotheek). Reeds verloot.

 

 

Gedeelde waarden

Onze waarden liggen aan de basis van ons gedrag. Zij bepalen voor een groot deel wat we doen. Als je weet welke waarden je belangrijk vindt, begrijp je ook je eigen gedrag beter. Hetzelfde geldt voor scholen, die daarom tegenwoordig vaak hun waarden vastleggen in hun missie en visie. In dit boek gaan de auteurs net een stapje verder: ze verkennen hoe je met deze vastgelegde waarden kunt werken, zogenoemd waardengericht werken. Daarbij onderscheiden ze vier dimensies: persoonlijk, interpersoonlijk, realisatie en contextueel. De eerste twee gaan over het ontdekken van de persoonlijke en gedeelde waarden op school. De laatste twee over wat je ermee doet, zelf en als school. Door de verhelderende opzet kan dit boek scholen helpen die worstelen met hun identiteit.

Inge Andersen, Lisette Uiterwijk-Luijk, Kees van der Vloed (red.). Woorden, waarden en werkelijkheid. Leidinggeven aan waardengericht werken in scholen. Pica, 2022. € 25,-. 136 pag. Reeds verloot.

 

 

Metamorfose

Moet het anders bij jou op school, maar weet je niet hoe je zo’n ‘transformatie’ uitvoert? Dirk de Boe en Peter van de Moortel nemen je bij de hand met hun indeling in drie essentiële fasen: de voorbereidende, implementatie- en verduurzamingsfase. Centraal staat hun overtuiging dat leerlingen die eigenaar zijn van hun leerproces het beter doen op school. Ze baseren zich daarvoor op John Hattie. Volgens hen toont hij aan dat typische eigenaarschapsvaardigheden, zoals hulp zoeken, evaluatie en reflectie en het eigen leerproces leren inschatten, beduidend toenemen als leerlingen eigenaarschap krijgen. Het boek is niet gespeend van idealisme. Toch is het de moeite waard: zo behandelen de auteurs een aantal veelvoorkomende valkuilen van cultuurverandering, zoals een slechte voorbereiding (fase 1), zwak leiderschap (fase 2) en niet doorzetten als externe begeleiding stopt (fase 3). Hoe je die valkuilen voorkomt, komt in de kern hierop neer: maak structureel tijd voor verandering, ga er samen mee aan de slag en huur een procescoach in. En ja, dat laatste zijn de heren zelf.

Dirk de Boe en Peter van de Moortel. De ultieme gids voor transformatie van je school. LannooCampus, 2022. € 29.99. 200 pag. Reeds verloot.

 

 

Tijdloos

Samen met Yannick Fritschy ga je op reis door de geschiedenis van het reizen door tijd en ruimte. Maar wat is dat nou echt, tijd? Seconden, minuten, uren – we hebben het zelf verzonnen, zoals ook blijkt uit Fritschy’s antwoord op de vraag waarom februari minder dan dertig dagen heeft. Maar de tijd die de klok beschrijft, die is wel echt, toch? Yannick Fritschy laat je twijfelen en verwonderen in deze uitgebreide, ik zou haast zeggen tijdloze, kennismaking met de ingewikkelde eigenschappen van tijd en de aanname dat zij verstrijkt. Een heerlijk humoristisch boek voor de toekomstige wetenschapper of als voorproefje in de natuurkundeles, en een aanrader voor de geïnteresseerde leek. / Wouter Havinga

Yannick Fritschy. Dwars door tijd & ruimte. Nieuwezijds, 2022. € 19,99. 175 pag. Reeds verloot.

 

 

Hooggeletterd

In dit boek legt Kees Vernooy goed uit waarom je laaggeletterdheid moet voorkomen en wat begrijpend lezen eigenlijk is. In de eerste helft van het boek zet hij vooral uiteen wat er aan wetenschappelijke kennis is verzameld over leren lezen. Interessant weetje is bijvoorbeeld dat de mondelinge taalvaardigheid van een kind correleert met zijn toekomstige leesvaardigheid. Vernooy verklaart verder waarom leerresultaten kunnen tegenvallen en bespreekt in detail praktische inzichten over begrijpend lezen. Zo noemt hij naast de bekende leesmotivatie ook het doorwerkende effect van taalproblemen in de vroege schooljaren. In de tweede helft richt Vernooy zich op het verbeteren van lessen begrijpend lezen, waarbij hij ook aandacht besteedt aan de omgang met zwakke begrijpende lezers in de praktijk.

Kees Vernooy. Begrijpend lezen op de basisschool. De tekst centraal. Gompel&Svacina, 2022. € 27,-. 186 pag. Reeds verloot.

 

 

Een speelse handleiding voor de combinatiegroep 2/3

Cobi Visser en Frida Meints zijn senior specialist Het Jonge Kind en hebben veel praktijkervaring. Ze zijn ook allebei docent nascholing en opleidingen. Visser heeft een eigen onderwijsbureau, Meints is directeur van een basisschool. In dit boek gaan ze uit van het spelenderwijs leren. Ze hopen dat dit boek je helpt om de omslag te maken van werken met een methode naar spelenderwijs leren. Ze gaan daarvoor in rap tempo langs bij wat er zoal komt kijken bij een combinatiegroep 2/3. Dat doen zij in de vorm van acht aanraders, eigenlijk acht gebieden die volgens hen aandacht verdienen. Daarbinnen krijgt de lezer opsommingen, tips, kaders, tools, samenvattingen en korte paragrafen voorgeschoteld. Leuk, maar het ontneemt ook het zicht op het grotere geheel. Tot je ontdekt dat elke aanrader afsluit met een pagina vol praktische conclusies en duidelijke aanwijzingen. Lees je die pagina voor je aan een aanrader begint, dan weet je vervolgens prima hoe je aan de slag kunt met je combinatiegroep 2/3.

Cobi Visser en Frida Meints. Haal meer uit je combinatiegroep 2/3! Instondo, 2022. € 23,50. 100 pag. Reeds verloot.

 

 

Eerst het kind, dan de leerling

Dit citaat van Luc Stevens typeert de onderwijsvisie van Janusz Korczak, de Poolse pedagoog die in de Tweede Wereldoorlog omkwam. Hij zag elk kind als een zelfstandig en volwaardig persoon die verantwoordelijkheid verdient en van wie men de ambitie en potentie serieus moet nemen. Dat kan binnen inclusief of passend onderwijs, en daar werkt de overheid ook aan – maar hoe doen leraren dit eigenlijk in de praktijk bij kinderen met zogenoemde unieke leerbehoeften? Deze vraag staat centraal in dit boek van Arie de Bruin en Edith de Bruin.

Volgens Korczak moet je het kind zichzelf laten zijn. Want door het als een probleem te behandelen, gaat het zich een probleem voelen. Op school zijn we vooral bezig met de voorbereiding voor later. We zouden meer in het nu moeten staan, en moeten zorgen dat onze leerlingen nu gelukkig zijn. Stop het kind kennis op te dringen, en help het zich te ontwikkelen. Het is een bijzondere boodschap in een duidelijk van ideologie doordrenkt boek. Toch mag dit geen afknapper zijn, want het boek is zeker niet zweverig. Het zet je aan het denken over het paradigma van waaruit je zelf naar het onderwijs kijkt.

Arie de Bruin en Edith de Bruin. Wie moet er passen? Korczak voor passend onderwijs. SWP, 2022. € 21,90. 125 pag. Reeds verloot.

 

 

Superbrein

Hoe ontwikkelen de hersenen van kinderen zich? Je kan een droog, theoretisch verhaal schrijven over het belang van frisse lucht, interactie en oxytocine. Maar je kan het ook leuk maken en meteen de koppeling leggen met de praktijk met in het achterhoofd de vraag: wat hebben leraren en begeleiders aan deze kennis? Neuropsycholoog en hoogleraar Margriet Sitskoorn lijkt dit te hebben gedaan. Het resulteert in tien praktische tips voor iedereen die met kinderen werkt. De structuur van het boek is bewonderenswaardig. In een kort voorstuk legt ze de wetenschappelijke kennis en termen helder uit. Vervolgens werkt ze in het eerste deel elke tip steeds kort uit. In deel twee giet ze diezelfde tips in een verhaalvorm voor jong en oud. Het leuke is dat de inhoud voor zover ik kan zien gelijk blijft, zodat je deze wetenschappelijke kennis gemakkelijk aan je kind kan vertellen. Het boek is kort, maar elke zin is een schot in de roos. / Wouter Havinga

Margriet Sitskoorn. Het SUPERBREIN-geheim. Boom, 2022. € 22,50. 72 pag. Reeds verloot.

 

 

In dialoog met de leerling

Bijpraten, het is een cultural practice: het onderling met elkaar praten over de beleving of beoordeling van een ervaring, bijvoorbeeld een gebeurtenis of interactie. Hoe jij een ervaring hebt beleefd, corrigeer je dan door te vergelijken met hoe een ander die gebeurtenis heeft beleefd of zou beleven. Jos Geerligs heeft het in dit boek over een subvariant van dit fenomeen: het curriculair bijpraten. Daaronder verstaat hij het gestructureerd (lees: volgens omlijnde criteria) afstemmen tussen leraar en leerling over een gedeelde belevenis, door deze te reconstrueren en de belevenis van de leraar te toetsen aan die van de leerling. Geerligs ziet dit als een helaas vaak vergeten verlengde van het toetsen van het begrip van de leerstof. Zijn boek is een pleidooi om dit als leraar op te nemen in je dagelijkse lespraktijk. Zo leer je als leraar hoe je les overkomt, en motiveer je de leerling door zijn beleving ervan te erkennen.

Jos Geerligs. Leren van betekenis. De kracht van curriculair bijpraten. Eigen beheer, 2022. € 29,50. 199 pag. Reeds verloot.

 

 

Pedagogische opdracht

Geborgenheid, wat is dat eigenlijk? Is het puur het gevoel van veiligheid, of zit er meer achter? Is dat soms het borgen, het garanderen van een veilige omgeving? Of denk je eerder aan de liefde en zorgzaamheid van vader of moeder, het je beschermd weten in hun aanwezigheid? En bij welke definitie en in welke mate is geborgenheid een taak van de school? In dit boek bundelt Dick den Bakker dertig essays van mensen uit verschillende levensbeschouwelijke tradities, van ontwikkelingspsychologen, pedagogen, religiewetenschappers en filosofen, en van mensen die met hun voeten in de klei van het onderwijs staan. Zo staan er bijdragen in van Klaas Koffeman, als straatpastor actief met dak- en thuislozen in Den Haag, Naïma Lafrarchi, juriste, onderwijskundige en auteur van Maakt religie een verschil? Islamitische pedagogie beter begrijpen, en van Gerdien Bertram-Troost, die aan de VU de link legt tussen religie en pedagogische wetenschappen. De bundel eindigt met tien noties, waarin geprobeerd wordt scholen een handreiking te bieden om het gesprek over geborgenheid te voeren.

Dick den Bakker (red.), Geborgenheid. Thuiskomen in de wereld. Over de pedagogische opdracht van de school. Ten Brink Uitgevers, 2020. € 25,95. 304 pag. Reeds verloot.

 

Streven naar perfectie

Doug Lemov begon ooit als docent Engels en geschiedenis, maar heeft zich inmiddels ontpopt tot een man met een missie: het documenteren, evalueren en perfectioneren van onderwijstechnieken, met als doel meer kansengelijkheid in de klas. Dit doet hij door docenten te observeren die opmerkelijke resultaten behalen. Het nieuwste deel van Teach Like a Champion, 3.0, bevat een aantal upgrades, zoals dertien nieuwe én bijgewerkte technieken (het totaal komt nu op 63) en de verbinding met het waarom: Lemov gebruikt recente wetenschappelijke inzichten uit de cognitieve psychologie om nog beter uit te leggen waarom en hoe een techniek werkt. Daarnaast bevat deze derde editie twee nieuwe hoofdstukken, een over mentale modellen en een over lesvoorbereiding, en geeft het toegang tot online beeldmateriaal waarin een aantal technieken wordt gedemonstreerd. Daar zijn ook extra lesvoorbeelden te vinden. Dit boek is een aanrader voor elke leerkracht. 
/ Wouter Havinga
 

Doug Lemov, Teach Like a Champion 3.0. 63 technieken waarmee je je leerlingen laat excelleren. CED groep, 2022. € 49,95. 438 pag. Reeds verloot.

 

 

De juiste ambitie

Eva Naaijkens en Martin Bootsma, respectievelijk schoolleider en leraar op de Alan Turingschool in Amsterdam, nemen de lezer in En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven in het voortgezet onderwijs? weer helemaal voor zich in. Het boek is een vervolg op  En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven? dat zij voor collega’s in het basisonderwijs schreven. Scholen moeten volgens de auteurs de processen in school zo organiseren dat afspraken voor docenten klip en klaar zijn. Daarnaast moet er tijd en ruimte zijn zodat docenten zich de complexe vaardigheid van het lesgeven eigen kunnen maken. Naaijkens en Bootsma benadrukken dat een goede begeleiding van startende docenten en stagiairs belangrijk is om uitval te voorkomen en hun ontwikkeling te optimaliseren. Maar hoe verander je een school als het bij jou allemaal nog niet zo soepel geregeld is? Daarvoor hebben de auteurs een procedé ontwikkeld. Eerst bepaal je als school waar je staat en waar je heen wilt: dit leg je vast in ‘ambitiekaarten’. Vervolgens kijk je wat je als school in huis hebt, de ‘kwaliteitskaarten’. Tot slot beslis je welke stappen je moet nemen om je ambitie te verwerkelijken en wat je hiervoor nodig hebt. Naaijkens en Bootsma bepleiten durf: zijn je organisatorische processen inefficiënt, doe er wat aan!  Overbodige vergaderingen behoren volgens hen op de Alan Turing dus tot het verleden. De auteurs erkennen wel dat veranderen lastig is. Maar zij weten overtuigend te beargumenteren dat hun model, Enigma, hierbij gaat helpen. Het geheim: werk in meerdere rondes waarbij je steeds bekijkt wat je al behaald hebt en wat er nog moet gebeuren. Stap een zou kunnen zijn dat je En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven in het vo leest.

Dit voorjaar is alweer een nieuwe Naaijkens en Bootsma verschenen, De school als werkplaats.  De auteurs leggen daarin het belang uit van herhaling, regelmaat en vaste patronen om zo de rust te creëren die leraren helpt zich optimaal te ontwikkelen. En er komt meer: momenteel werken de auteurs aan een praktisch boek over thematisch onderwijs (lees ook het coververhaal uit september 2022 over de aanpak van het (thematisch) leesonderwijs op de Alan Turingschool).

Martin Bootsma en Eva Naaijkens. En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven in het voortgezet onderwijs? Pica, 2020. €25,95. 182 pag. Reeds verloot.

 

 

Thematiseer erop los!

Werken met thema’s, hoe doe je dat? Dit boek, geschikt voor leerkrachten tot groep 4 in het po, zet je aan het denken over je eigen lespraktijk: ‘Waarom doe ik het zo? Welke (on)bewuste keuzes heb ik gemaakt? Hé, zo kan het ook!’. De auteurs hebben hun onderwerp gedegen onderzocht en hun verhaal is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek waar nauwgezet naar wordt verwezen. De introductie is helder: ‘Een thema is een concept, idee of onderwerp’ – maar niet alleen van de leraar! Want: ‘Thema’s zijn van zowel de kinderen als van jou; er is sprake van wederkerigheid. Met een thema wordt een betekenisvolle omgeving gecreëerd, waarin kinderen kunnen leven en leren en initiatieven nemen.’ Wil je succesvol lesgeven met thema’s, dan moet je volgens de auteurs niet thematisch werken maar thematiseren, samen met de kinderen. Ze leggen gelukkig ook uit hoe je een thema kiest, wat je ermee kan doen en hoe je bijvoorbeeld een spel bij je thema maakt. Ook de rol van thema’s bij rekenen-wiskunde en taal/lezen nemen ze onder de loep. Volop inspiratie om te werken mét in plaats van volgens thema’s.

Aafke Bouwman, Sigrid Houtsma, Margreeth Mulder en Kobi Wanningen. Van thematisch werken naar thematiseren, Pica, 2021. € 24,95. 186 pag. Reeds verloot.

 

 

Zelfredzaamheid bij dyslexie

Marzenka Rolak schreef met Dyslexiesleutels een boek om vo-leerlingen met dit leesprobleem zelfredzamer te maken, hen meer zelfvertrouwen te geven en hen beter te laten leren. Lange teksten lezen, mindmaps maken, grammatica beter onthouden? Ze kunnen het leren, maar zelfredzaamheid is bij dyslexieleerlingen de eerste stap, stelt Rolak.

Stress laat het werkgeheugen minder goed werken en angst verlamt de gedachtestroom: patronen die vaak optreden bij kinderen met dyslexie, zeker bij toetsen. En zo gaan ze nog slechter lezen. Meer zelfvertrouwen en een stel goed aangeleerde leerstrategieën bieden handvatten om op terug te vallen als het lezen lastiger gaat.

Het boek van Rolak behandelt zes lessen in evenveel hoofdstukken, vol met opdrachten, tips, bijlagen voor bij de lessen en telkens uitleg over met welke ‘sleutels’ je de leerling dient. De eerste twee hoofdstukken/lessen staan in het teken van een veilige omgeving en leersfeer, de daaropvolgende drie behandelen leerstrategieën. In de afsluitende les leer je hoe je ervoor kunt zorgen dat leerlingen ontspannen zijn op het moment suprême: de toets.

Marzenka Rolak, Dyslexiesleutels. Psycho-educatie en leerstrategieën voor leerlingen met dyslexie in het voortgezet onderwijs. SWP, 2020. € 27,50. 120 pag. Reeds verloot.

 

 

Hoogbegaafdheid herkennen

Op zijn eerste basisschool merkten ze al gauw dat de zoon van Marije Hofland cognitief voorliep op zijn klasgenootjes. Maar passend onderwijs was er niet: van hem werd verwacht dat hij keurig in het gareel liep, niet wiebelde, en niet afgeleid was. Zoon Dani kon echter niet aarden op die basisschool en ook niet op de volgende drie scholen, schrijft zijn moeder Marije Hofland in haar boek Een intense reis. Dani kwam thuis te zitten.

Dat had volgens Hofland niet zozeer te maken met zijn IQ of CITO-score. Hoogbegaafde kinderen als Dani zijn vaak perfectionistisch, overprikkeld, extreem kritisch, en moeilijk in de omgang, schrijft ze. Bovendien leren ze moeilijk, want ze zijn snel afgeleid. Hofland ging op zoek naar antwoorden waarmee ze hoogbegaafde kinderen, hun ouders en leraren hoopt te helpen. Wat is typisch gedrag? Hoe help je deze kinderen om zich te verbinden met hun omgeving en minder snel afgeleid te zijn in de klas?

Een intense reis bestaat uit vier delen en maar liefst 31 korte hoofdstukjes, over kenmerken van hoogbegaafdheid en het gedrag dat daarbij hoort. Met tips voor in de klas en daarbuiten.

 

Marije Hofland, Een intense reis. Reis mee door de wereld van hoofbegaafdheid, intensiteit en schooltrauma. SWP, 2021. € 24,90. 156 pag. Reeds verloot.

 

 

De taal van TOS

‘De grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld.’ Dit citaat van filosoof Wittgenstein opent het boek Taal in het kwadraat, waarna de auteurs maar alvast melden: voor kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) liggen die grenzen nog een stuk dichter bij huis.

Heeft een leerling TOS, dan heeft die veel meer moeite met het spreken en begrijpen van taal. Dat zorgt bij zo’n kind voor leer- maar ook sociaal-emotionele problemen. Hoe ga je daarmee om en hoe kom je tegemoet aan het kind? Dit boek biedt basisschoolleraren praktische oplossingen voor de omgang met deze leerlingen en leert je, op een dieper niveau, hoe je hun taal spreekt.

Ina Jekeli, Constance Vissers, Daan Hermans en Jet Isarin zijn neuropsychologen en leggen in zes hoofdstukken uit wat TOS is en welk neuropsychologisch probleem erachter schuilgaat. Ook slaan ze de brug naar de onderwijspraktijk, met tips voor je lessen. De theorie wordt in dit boek doorlopend verhelderd aan de hand van praktijkvoorbeelden en verhalen over TOS-leerlingen.

Constance Vissers e.a, Taal in het kwadraat. Pica, 2021. € 24,95. 140 pag. Reeds verloot.

 

 

Slim, maar niet kunnen rekenen

Wat een superslim meisje, en toch: als je haar vraagt hoeveel 3 + 5 is, is ze het spoor helemaal bijster.

Ja, ook zeer intelligente kinderen kunnen last hebben van dyscalculie, laat Marisca Milikowski zien in haar nieuwste boek. Bolleboos of niet, kinderen met een rekenstoornis kunnen veel twijfels, onzekerheid en later ook problemen in hun opleiding tegenkomen. Hoe dit kan, hoe je daarmee omgaat en leert uit te zoeken wat bij zo’n kind wél werkt, daarover leert Milikowski je in dit boek.

Dyscalculie en een hoog IQ bestaat uit elf ‘leerzame verhalen’ van kinderen tussen de 8 en 18 jaar. Voorbeelden die Milikowski leerde kennen op haar praktijk voor rekenproblemen. Milikowski voorziet elk verhaal van achtergrond over dyscalculie en intelligentie, tips en overwegingen voor de praktijkprofessional.

De auteur schreef het boek voor iedereen die meer wil weten over rekenstoornissen en hoe je kinderen verder helpt. Geschikt voor leraren, rt’ers, ib’ers en zorgcoördinatoren (po/vo).

Mariska Milikowski, Dyscalculie en een hoog IQ: Elf leerzame verhalen. Boom, 2020. € 25,95. 144 pag. Reeds verloot.

 

 

Speel!

Waarom spelen kinderen? Nou, omdat het leuk is. Precies: bij spelen gaat het om de bezigheid, niet om het resultaat van die bezigheid. Maar spelen kinderen nog wel genoeg in onze samenleving, die steeds meer gericht is op prestaties en de ‘maakbaarheidsgedachte’? Laten we hen nog wel genoeg spelen?

Aldus trapt het boek Pedagoog, durf te spelen! af. Wat volgt is een bundel van columns, interviews, artikelen en onderzoek over de noodzaak van spelen voor de mens. Spelen gaat dan wel vanzelf, ontzettend belangrijk is het ook, vooral voor onze cognitieve ontwikkeling, motivatie, verhouding tot de wereld om ons heen, en meer. Als redactie van deze bundel hebben Willemieke de Jong, Jan Bekker, Janneke Metselaar en anderen deze belangrijke functies van spelen voor de jonge én oudere mens in kaart willen brengen, alsook hoe Nederlands en Belgisch onderzoek (kunnen) bijdragen aan die missie.

Pedagoog, durf te spelen! volgde als boek op het gelijknamige kennisfestival dat in oktober 2019 werd georganiseerd door pedagogiekvereniging VBSP. De columns, interviews en artikelen zijn afkomstig van de onderzoekers en begeleiders die op dit festival spraken.

Willemieke de Jong e.a. (red.), Pedagoog, durf te spelen! SWP, 2020. € 19,50. 152 pag. Reeds verloot.

 

Authentiek, daadkrachtig en met plezier

Het verschil willen maken, kansen bieden, vakmensen afleveren: wat is jouw reden om iedere dag weer voor de klas te staan? Of weet je dat niet altijd even goed (meer)? Ga daar dan naar op zoek, vragen Annick Jehaes (leraar wiskunde) en Liesbet Moortgat (orthopedagoog) jou in hun boek Je impact als leerkracht vergroten.

De praktische gids is bedoeld voor leraren in po en vo, en nodigt uit om je drijfveren te (her)ontdekken. Het boek biedt handvatten om het maximale uit je lessen te halen en, vooral, om iedere dag weer met plezier voor de klas te staan.

Het boek bestaat uit drie delen, die elk weer bestaan uit drie hoofdstukken. De auteurs behandelen daarin de drie kerningrediënten die volgens hen een daadkrachtige leraar maken: authenticiteit, teamwork en meedoen. Jehaes en Moortgat bieden handvatten om met passie en vertrouwen voor de klas te staan, in de vorm van tips, opdrachten, checklists, verhalen van andere leraren en ‘pauzemomenten’ voor reflectie.

Annick Jehaes en Liesbet Moortgat, Je impact als leerkracht vergroten: Hoe je in onderwijs authentiek het verschil maakt. Pelckmans, 2020. € 30,00. 151 pag. Reeds verloot.

 

 

De brug tussen school en thuis

Voor heel wat kinderen in Nederland vormen school en thuis een wereld van verschil. Voor hen en hun ouders, maar ook voor leraren en scholen is het niet altijd even makkelijk om die leefwerelden te overbruggen. Terwijl dat wel beter is voor het kind.

Een goede verstandhouding met de ouders van deze kinderen draagt namelijk bij aan hun kansen voor later, weet auteur Mariëtte Lusse. Daarom schreef ze met School en thuis een boek voor scholen en leraren die daar stappen in willen zetten.

Hoe stem je de samenwerking met ouders af? Om die vraag te beantwoorden, baseert Lusse zich op internationale onderzoekers, zoals Robert Marzano en Steven Higgins. Ze biedt praktische tips voor jou en je school om met ouders in contact te komen, een band met hen op te bouwen en hen te helpen hun kinderen te ondersteunen in het maken van de juiste keuzes voor later.

Het boek bestaat uit vijf hoofdstukken, waarin Lusse ingaat op verbinding, vertrouwen, leren van elkaar, loopbaankeuzes en samenwerken. Iliass el Hadioui geeft een inleiding over scholen en hun worsteling met diversiteit, Annette Diender tekent na ieder hoofdstuk een verhaal van een school in Nederland op, over hun positieve ervaringen met een goede samenwerking met ouders.

Mariëtte Lusse, School en thuis: Succesfactoren voor het verbinden van twee leefwerelden. Pica, 2019. € 17,50. 119 pag. Reeds verloot.

 

Uitgesproken onderwijs

Honderden en honderden quotes over het
onderwijs, van filosofen, pedagogen, leraren, wereldleiders en andere grote denkers uit de afgelopen vier millennia. Dat is 4000 Years of Thinkers on Education, een Engelstalige, uitgebreide editie van de eerder verschenen Nederlandse versie.

In driehonderd pagina’s aan oneliners en gedachten maakt het boek inzichtelijk hoe men de afgelopen millennia het onderwijs bekeek en waardeerde, hoe wereldwijd over onderwijsvraagstukken werd en wordt gedacht, en hoe verschillend of vergelijkbaar die vroegere onderwijsbril en de moderne zijn.

Het boek bevat naast quotes de beschouwingen en uitleg van onder anderen Gert Biesta, Monique Volman, Eddie Denessen en Sietske Waslander, en zet in zes hoofdstukken hun gedachten uiteen over educatie, leraren, leerlingen, schoolleiderschap, ouders en het leren zelf.

Samengesteld door Henk Sissing, onderwijsadviseur, -onderzoeker en -liefhebber. Het voorwoord is van Ahmed Aboutaleb.
 

Henk Sissing (ed.), 4000 Years of Thinkers on Education. Boom, 2020. € 24,90. 304 pag. Reeds verloot.

 

Tekening, berekening

Kinderen gaan makkelijker en leuker rekenen zodra ze dat aan de hand van tekeningen doen, stellen Rob en Hanneke van Bree. In Met rekenogen bekeken, een boek dat prentenboeken aanvult met rekenactiviteiten en die hapklaar voor je rekenles presenteert, laat het duo zien hoe dat werkt.

De Van Brees behandelen prentenboeken voor de domeinen tellen, getalbegrip, meten en meetkunde. Van een boek over het beroemde schaapjes tellen tot De wereld van de Gorgels, gidsen de auteurs je in vier hoofdstukken langs 45 prentenboeken en de rekenactiviteiten die ze daaruit hebben gedistilleerd. Vooraf geeft ieder hoofdstuk steeds beknopt weer welke rekendoelen de oefeningen dienen, bij de rekenactiviteiten zelf vind je voorbeeldvragen om je leerlingen verder op weg te helpen.

Rob en Hanneke van Bree zijn beiden leerkracht en gespecialiseerd in rekenen met prentenboeken. Met rekenogen bekeken is bedoeld voor leerkrachten van groep 1 tot en met 4 en verschijnt een kleine tien jaar na hun eerdere boek, Met rekenogen gelezen.

Rob en Hanneke van Bree, Met rekenogen bekeken. Rekenactiviteiten voor jonge kinderen bij 45 prentenboeken. Acco, 2020. € 25,30. 190 pag. Reeds verloot.

 

 

Helder over kansen

‘Als mijn leraren mij niet hielpen, deed ik geen moeite meer.’ Eric Jensen, onderwijsonderzoeker aan de New York Academy of Sciences, was vroeger niet de makkelijkste leerling. Als kind wist hij bovendien wat armoede was. Tientallen jaren later werden dit de belangrijkste thema's van zijn onderzoek naar het brein. Zo ook in Ieder kind kansrijk, een boek dat inzichtelijk maakt hoe je gelijke kansen in de klas bevordert en hoe je als leraar perspectief biedt aan leerlingen die opgroeien in armoede.

Ieder kind kansrijk bestaat uit zeven delen, die elk een van de zeven ‘mindsets’ behandelt waarmee je als leraar jouw leerlingen verder kunt helpen. Zo is er de relatiemindset, het idee dat de prestaties van leerlingen sterk afhankelijk zijn van de relatie die ze hebben met hun leraar. Of de cognitieve-verrijkings-mindset, die uitgaat van het idee dat jouw leerlingen zich alle- en optimaal kunnen ontwikkelen, zolang je ze maar de juiste feedback en hulp biedt. Ieder kind kansrijk! biedt tips en tools om jouw leraarschap verder te ontwikkelen, een rijke leeromgeving voor jouw leerlingen te creëren, en hen te helpen hun talenten te vinden en ontwikkelen.

Eric Jensen, Ieder kind kansrijk: Lesgeven aan leerlingen die opgroeien in armoede. Bazalt, 2020. €44,00. 211 pag. Reeds verloot.

 

Handboek burgerschap

De Grondwet is geen stoffige tekst, nee, het is de levende basis waarop onze samenleving is gestoeld. Een samenleving waarvan we willen dat ze verbindend en vrij is, haar bevolking verdraagzaam en rechtvaardig. Maar dat vraagt ook iets van ons allemaal: de verantwoordelijkheid om op een open, kritische, vreedzame en democratische manier vorm te geven aan die samenleving.

Dat is de overtuiging van auteur, docent en adviseur burgerschapsonderwijs Samira Bouchibti, die met Nederland is van ons allemaal een handboek over burgerschapsvorming schreef voor docenten en professionals die met jongeren werken. Ze beschrijft helder waarom burgerschapsvorming zo belangrijk is en legt uit met welke vragen jongeren vaak zitten en hoe je hen op een praktische, open manier lastige sociaal-maatschappelijke thema's (zoals racisme, discriminatie) in de klas laat bespreken. 

Zij gaat daarbij uit van de VIP-methode, die ze zelf ontwikkelde: vanuit Vrijheid, Identiteit en Participatie het gesprek aangaan. En dat zet aan tot dialoog, kritisch denken, inlevingsvermogen en leren van elkaar. Want wat hebben we eigenlijk gemeen met elkaar, ondanks onze soms ook grote verschillen?

Nederland is van ons allemaal bestaat uit elf hoofdstukken en behandelt daarin, aan de hand van de leerdoelen, verschillende kernwaarden en artikelen uit de Grondwet, grote denkers, vrijheidsstrijders en belangrijke verdragen uit het verleden. Bouchibti geeft daarbij steevast tips over de omgang met je leerlingen, voorbeeldvragen, en opdrachten voor in de klas.

Samira Bouchibti, Nederland is van ons allemaal. Ten Brink Uitgevers, 2020, €34,95. 432 pag. Reeds verloot.

 

 

De rol van onderwijs in je latere leven

In Woordenwisseling gaat Pascal Cuijpers op zoek naar de persoonlijke verhalen van vierentwintig BN’ers, van diverse achtergronden en met uiteenlopende carrières. Enkelen die de revue passeren: Suzan Seegers, Dolf Jansen, Dick Swaab, Maarten van Rossem, Petra Stienen en Roos Schlikker. In een boek over 'onderwijs en het leven’ diept hij verhalen bij hen op over hun ontwikkeling als mens, leerling en professional.

Woordenwisseling leest als een reeks briefwisselingen en interviews. Cuijpers, zelf als docent beeldende vorming werkzaam in het vo, correspondeert en stelt vragen over hoe school van invloed is op je blik op de wereld, en de rol die het blijft spelen in je later leven. Hoe kijken bekende Nederlanders terug op hun schooltijd? Welke opleiding volgden ze en welke leraren waren daarin van belang voor hun latere in- en aspiraties? Wat vonden ze toen belangrijk in het onderwijs, wat nu? En, vooral: wat kun jij daarvan leren als leraar?

De brieven en gesprekken worden voorafgegaan door een mailwisseling tussen Cuijpers en zijn vroegere docent Nederlands en Quirijn-uitgever Ivo Mijland.

Pascal Cuijpers, Woordenwisseling. Correspondenties en gesprekken over onderwijs en (wat we kunnen leren van) het leven. Quirijn, 2020, € 19,95. Reeds verloot.

 

 

Hernieuwde lessen in orde houden

Het is (nog steeds) slecht gesteld met de orde in de Nederlandse lessen. Dat is het uitgangspunt van Orde houden van René Kneyber, die afgelopen jaar een nieuwe editie uitbracht van het boek waarmee hij sinds de eerste druk in 2009 veel succes boekte. Verplichte kost voor iedere leraar-in-opleiding, lerarenopleider, beginnende leraar of ervaren rot die over klassenmanagement nog wel wat tips kan gebruiken.

Kneyber gaat in op de verschillende aspecten die jou kunnen helpen om wanorde in je lessen tegen te gaan. Op basis van wetenschappelijke inzichten, tips en voorbeelden van verschillende collega-docenten uit het vo biedt zijn boek handvatten voor de structuur, motivatie en autoriteit van jouw lessen. Hij werpt vragen op als: hoe begin je jouw schooljaar, en hoe leer je als docent consequent te zijn zonder dat je de band met jouw klas verslechtert? Kneyber behandelt ze uitvoerig. Ook heeft hij deze vernieuwde editie geüpdatet met nieuwe inzichten en actuele dilemma’s, zoals smartphones in de klas.

Orde houden is opgebouwd uit vijf hoofdstukken en een epiloog, waarin Kneyber afsluit met enkele specifieke adviezen voor de schoolleider.

René Kneyber. Orde houden. Phronese, 2020, € 20,95. Reeds verloot.

 

                    
 

Flexibel voor de klas

Lesgeven kan psychologisch veeleisend zijn. Daarom schreven Maaike Steeman en Femke Klomp Psychologische Flexibiliteit in het Onderwijs, voor leerkrachten in het basisonderwijs, met het credo: niet alleen de methodiek en didactiek is van belang voor een leerkracht, ook de mens behoeft aandacht om blijvend impact te hebben in het klaslokaal.

Steeman en Klomp putten uit theorieën uit de acceptatie- en commitmenttherapie (ACT) om jou te helpen in de begeleiding van je leerlingen, en om jouw emotionele flexibiliteit als leerkracht te vergroten. Psychologische Flexibiliteit richt zich op de vraag hoe je controle krijgt over jouw rol in het lokaal, en hoe je weloverwogen een beslissing maakt in moeilijke situaties voor de klas.

Het boek bestaat uit vier delen. Het eerste gaat in op de mens en menselijk gedrag, waarna deel 2 en 3 in het teken staan van theorieën over psychologische flexibiliteit, en hoe deze in te zetten voor de klas. In het laatste hoofdstuk zetten Steeman en Klomp uiteen welke kenmerken van een schoolomgeving daaraan kunnen bijdragen, zoals ‘eigenheid’ en ‘sociaal contact’. 

Maaike Steeman, Femke Klomp. Psychologische Flexibiliteit in het Onderwijs: Doen wat werkt met hart en ziel. Uitgeverij SWP, €39,90. 334 pag. Reeds verloot.

 

 

Omgaan met ADHD

Kinderen en jongeren met ADHD beter ondersteunen bij hun problemen op school? Russell Barkley, klinisch wetenschapper en zelf leerkracht in de VS, schreef een handig boek over de meest effectieve strategieën om ADHD’ers te helpen in de klas.

Omgaan met ADHD op School zet eerst het fenomeen ADHD uiteen, waarna Barkley uitlegt hoe het komt dat kinderen en jongeren die ‘het’ hebben problemen ervaren op school. Hij gidst je vervolgens door de verschillende uitingsvormen van ADHD, zodat je het specifieke probleem sneller leert herkennen. Ten slotte bespreekt Barkley diverse beloningsstrategieën, zoals de ‘goed-gedrag-kaart’, alsook evidence-based methoden voor de aanpak van ongewenst gedrag. 

Russell Barkley. Omgaan met ADHD op school: Evidence based methoden voor leerkrachten. Uitgeverij SWP, € 21,00. 140 pag. Reeds verloot.

 

 

 

Unmute die taalles

Met dit boek pakken Masja Mesie en Alie Kammenga een relevant onderwerp op voor de zoomende, skypende leraar van nu. Het compacte boekje Unmute is geschreven voor docenten Nederlands, NT2 en vreemde talen en richt zich op de vraag hoe je als docent een goede online taalles kunt geven en organiseren. Want hoe houd je leerlingen actief en bij de les, nu zij  op afstand zitten? 

De auteurs geven praktische voorbeelden om jouw repertoire op het gebied van online taaldidactiek uit te breiden, waarbij ze een twintigtal werkvormen beschrijven als bouwstenen van de taalles. In het boek dat volgens Mesie en Kammenga ‘net als een goede taalles’ bestaat uit een starter-kop-romp-staartmodel, leer je hoe je jouw leerlingen interactief houdt en hun leren meer in beeld brengt, zonder daar veel extra voorbereidend werk aan kwijt te zijn. 

Marja Mesie en Alie Kammenga. Unmute: Activerende Didactiek voor de Online Taalles. Uitgeverij Coutinho. €12,95. 72 pag. Reeds verloot.

 

Meer dan slim

Het uitgangspunt van Corry Wolters’ Talentgerichte begeleiding van hoogbegaafde kinderen en jongeren is dat hoogbegaafden “meer dan slim” zijn: ze ervaren niet alleen het leren anders, maar ook hun emoties en allerlei externe prikkels. Volgens de auteur wordt ten onrechte gedacht dat deze kinderen uitsluitend intellectuele uitdaging nodig hebben, en dat ze het verder wel redden. Om hoogbegaafden te begeleiden in hun bijzondere leervaardigheden én op sociaal en emotioneel gebied, biedt dit boek theoretische en praktische handvatten.

 Het boek heeft een theoretisch en een praktisch deel. In het eerste deel gaat Wolters in op de rol van sensitiviteit in hoogbegaafdheid, wat talentgericht werken en oplossingsgerichte gespreksvoering inhouden, de theoretische uitgangspunten die leidend zijn en het stappenplan voor begeleiding. Ook bekend onderzoek, zoals de growth mindset van Carol Dweck, wordt aangehaald ter versterking van de theoretische onderbouwing.

In het praktische deel is er een hoofdstuk voor de hoogbegaafden zelf, die zij (al dan niet onder begeleiding van een ouder, leraar of mentor) kunnen lezen. Hierna volgt een beschrijving van het stappenplan en 25 werkvormen voor de begeleiding. De werkvormen kunnen worden uitgevoerd door een leraar, mentor, intern begeleider, hulpverlener of coach. Ze zijn voor zowel het basis- als het voortgezet onderwijs, en kunnen zelfstandig of in groepjes worden uitgevoerd.

Een voorbeeld van een groeps-werkvorm is ‘de talentenwijzer’. Ieder kind maakt een tekening van zichzelf en schrijft daar de talenten omheen die hij of zij bij zichzelf vindt passen (een eerdere werkvorm gaat over het opsporen van talenten). Alle tekeningen worden opgehangen, zodat de kinderen kunnen zien wie welk talent heeft, en wie ze kunnen inschakelen wanneer een talent nodig is. Zoals: Samira leest veel. Wanneer Daan niet weet welk boek hij uit de kast zal pakken, kan hij Samira om hulp vragen. Of: Tom is handig met computers, en houdt van uitleggen. Als zijn klasgenoten iets niet weten, vragen ze voortaan Tom of hij tijd heeft. (door Hannah Wolff)

Corry Wolters, Meer dan slim. Talentgerichte begeleiding van hoogbegaafde kinderen en jongeren Uitgeverij Pica, 2020, € 24,95. Reeds verloot.

 

 

Gamedidactiek 2

Gamedidactiek 2 geeft handvatten om eenvoudige computerspelletjes op een zinvolle manier te gebruiken in de les, als formatief hulpmiddel. Het boek biedt een methode om lesinhoud op te delen, vervolgens wordt aan elk onderdeel een spel gekoppeld. Die spellen maak je aan de hand van bestaande websites en quiztools die je kan vullen met les- of toetsmateriaal, leren programmeren hoeft niet. Het doel is om via de spelletjes feedback te generen voor zoveel mogelijk leerdoelen; volgens de auteur handig in grote klassen.

De eerste hoofdstukken gaan over het opdelen van je lesinhoud naar soorten kennis (feitelijke kennis, conceptuele kennis, etc) en manieren die kennis te vergaren of gebruiken (onthouden, herinneren, vergelijken, controleren, etc). Daarna kun je spellen aan de leerdoelen koppelen. Goede herinneringsspellen zijn bijvoorbeeld multiple choice-quizzen of Trivial Pursuit. Om je leerlingen te laten analyseren kun je ze selectiespellen laten doen, waarbij ze de essentie uit een tekst moeten halen.

Er komt ook veel theorie langs in Gamedidactiek: Ryan en Deci over motivatie, Eric Mazur over peer instruction, de taxonomie van Bloom. Ook hoef je dus niet te kunnen programmeren, maar moet je wel bekend zijn met Excel, Paint en Wix. De auteur noemt het technisch geen probleem voor de ‘gemiddelde computergebruiker’, ik vraag het me af. De methodiek voor het gamificeren van je lesmateriaal- en doelen is haalbaar voor de geïnteresseerde docent, het boek is vlot geschreven, maar door de informatiedichtheid en de soms wazige afbeeldingen loont het om de bijbehorende website bij het lezen open te houden.

Ten slotte, ook wel eens leuk: “In dit boek gebruiken we het persoonlijk voornaamwoord “zij”. Daar mag vanzelfsprekend ook “hij” worden gelezen.”  (door Hannah Wolff)

Martijn C. Koops, Gamedidactiek 2. Gamificeren met zelfgemaakte formatieve computerspelletjes. Uitgeverij Didactica, 2020, € 27,95. Reeds verloot.

 

 

Vul het formulier in en loot mee!

 

Verder lezen

1 WIJZERarchief
2 boekenWIJZER
3 Filosofische verbeelding
4 Special: het tij keren