Leraren, schoolleiders en experts zetten in op samen leren. Sinds oktober 2017 lees je hier maandelijks over de ervaringen van de deelnemers aan twee leernetwerken formatief evalueren: leraren en schoolleiders van het Augustinianum in Eindhoven en het Vathorst College in Amersfoort.
Met een ambitieus doel - en voor sommigen een onduidelijke precieze bestemming - is onze formatieve reis begonnen. Een spannend proces voor leerlingen, docenten en ouders. Formatief evalueren is voor ons meer dan een oppervlakkig idee of een ontwerp. Het is de overtuiging dat reflectie en interactie krachtige middelen zijn voor leren. Middelen waarmee onze leerlingen fundamentele stappen kunnen zetten in hun ontwikkeling.
Het huidige toetssysteem is een rem op de vooruitgang. Maar het gaat ons niet zozeer om minder toetsen, ; Wij willen leerlingen een eerlijke kans geven om te laten zien wat ze echt kunnen. Velen zullen het een vrome wens en een romantisch beeld van het onderwijs vinden, gebaseerd op idealisme, maar met weinig realiteitszin.
We zijn nu enkele maanden bezig en het is ongelooflijk hoeveel werk er al is verzet. Er is veel betrokkenheid, passie en bevlogenheid. Sinds de lancering van Formatief Evalueren bij ons op school is er een professionele en inhoudelijke dialoog ontstaan en we zien diverse (individuele) initiatieven om de kwaliteit van de lessen te verhogen. Maar het blijft lastig deze mooie bouwstenen om te zetten van collectief commitment tot levensvatbare veranderingen.
Deze week hebben de leerlingen de eerste toetsweek afgerond (wij werken namelijk niet geheel cijferloos). De nog onbekende resultaten laten de spanning tot ongekende hoogte stijgen. Ouders bezinnen zich op wat-als-vragen en andere precaire scenario’s, docenten breken zich het hoofd over mogelijke herkansingen en de leerlingen zwijgen vooralsnog met opgekropte spanning, hetgeen tekenend is voor hun machteloze positie. Deze onmacht is een realiteit die zich op veel scholen manifesteert, waar de stem van de leerling geen of een bescheiden rol speelt in schoolbeleid. Iedereen moet lijdzaam toezien hoe een toetsmachine, die we zelf hebben gecreëerd, ons stevig in zijn wurggreep houdt.
Onlangs heb ik een gesprek gevoerd met een gefrustreerde en wanhopige collega over de zin en onzin van de toetsweek. Zij moet zich in allerlei bochten wringen om toetsen te produceren en deadlines te halen, zodat zij aan de verwachtingen van de toetsweek kan voldoen. Om maar te zwijgen over de onzinnige administratieve handelingen die een bron vormen van veel frustratie. De toetsweek is nu een doel op zich geworden. Zij pleit voor meer maatwerk en flexibilisering.
28 november jl. besteedde de NPO in het programma Tussen Meten en Weten https://www.npo.nl/tussen-meten-en-weten/KN_1694686 uitgebreid aandacht aan de dominante positie van cijfers in het onderwijs. We hebben een heilig en blind vertrouwen in cijfers, ondanks de beperkte validiteit. Toetsen zijn simpelweg ontoereikend om leren echt te meten, was de onvermijdelijke conclusie. Wat dat betreft verheug ik me nu al op de langdurige telefoongesprekken tussen mijn collega’s die het eindexamen zullen gaan corrigeren en tweede correctoren over het wel of niet ontbreken van de punten en de komma’s en het juist interpreteren van antwoordmodellen. Een telefoongesprek dat bepalend kan zijn voor de toekomst van onze leerlingen. Het programma liet geweldige en inspirerende portretten zien van gedreven docenten die het verschil maken. Mooi om te zien hoe zij zich niet laten beperken door de wet- en regelgeving. Met een creatieve geest weten zij ruimte te creëren en duurzame oplossingen te vinden. Er is hoop…..
Welnu, terug naar de realiteit van het Augustinianum. Komende week volgen de rapportvergaderingen met slopende sessies en (emotionele) rituele dansjes. Hoewel er vaak bruikbare informatie uitgewisseld wordt en waardevolle inzichten ontstaan, is de voorspelbaarheid van de uitkomst van zo’n bespreking, ondanks de zorgvuldige voorbereiding, vaak afhankelijk van de dynamiek en de toon van de rapportvergadering. Iedereen voelt zich in dat patroon gedwongen en draagt er ook aan bij.
De reis duurt voort
De praktijk laat zien dat er een enorme cultuurverandering nodig is om formatief evalueren daadwerkelijk een onderdeel te laten zijn van ons onderwijs. Verandering is een kwestie van lange adem. We staan voor een uitdagende klus en het begint bij het besef dat de bestaande toetspraktijk een ondermijning is voor de leerbehoeften van onze leerlingen. Dat besef groeit langzamerhand. Wwe zullen ervoor moeten zorgen dat we, door de waan van de dag, niet terug vallen in onze oude (toets)gewoontes. Waakzaamheid is dus geboden.
Hamid ait Oumghar is afdelingsleider vwo 4-5-6 op het Augustinianum, een middelbare school voor gymnasium, atheneum en havo in Eindhoven.
1 Leernetwerken Formatief evalueren 1
2 Leernetwerken Formatief Evalueren 3
3 Bezint, ook nadat ge begint!
4 De horizon komt ooit dichterbij
5 Leernetwerken Formatief Evalueren
6 Formatief evalueren: een update vanuit het netwerk
7 Formatief evalueren tijdens Nederlands
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
