In Amerika zien we wat er kan gebeuren. De verplichting om elk jaar vooruitgang te boeken die vervat is in de No Child Left Behind-wetgeving heeft er toe geleid dat scholen gaan trainen voor de toets om maar aan deze eis te voldoen (Diana Ravitch beschrijft dit proces in The Death and Life of the Great American School System).
De neiging om het onderwijs zoveel mogelijk aan te laten sluiten bij wat de toetsen meten is begrijpelijk. Maar het is kortetermijnpolitiek. Als we naar het leesonderwijs kijken, zal het resulteren in verarming van de leesdidactiek en uiteindelijk in slechtere toetsresultaten.
Ook in Nederland dreigt het risico dat toetsen de onderwijsinhoud gaan bepalen. Let wel, het gaat er niet om dat het slecht is om te toetsen of doelen te halen. Het is zinvol om te toetsen, anders heb je geen houvast om je onderwijs te beoordelen en te verbeteren. Er lijken echter twee misverstanden te bestaan over toetsen in het leesonderwijs:
1. Een toets dekt de gehele leesvaardigheid af. Dat is niet zo. Toetsen zijn bedoeld om te kijken of het goed gaat. Een toetsontwikkelaar pakt daarvoor een onderdeel uit de gehele leesvaardigheid waarvan verwacht wordt, dat als je dat stukje toetst, de score iets zegt over de leesvaardigheid als geheel. Bij teaching to the test vindt een omkering plaats: het kleine stukje van de leesvaardigheid dat getoetst wordt, wordt het doel van het onderwijs. De vereenvoudiging die per definitie noodzakelijk is voor toetsconstructie, wordt doorgevoerd in het onderwijs zelf. Dit leidt tot achteruitgang in leesvaardigheid.
2. Je moet oefenen wat in de toets staat om de toets te kunnen halen: het onderwijs moet er net zo uitzien als de toets. Nee dus, de kans om een toets goed te maken, wordt juist groter naarmate leerkrachten in de volle breedte aandacht aan lezen besteden, dat betekent aandacht voor leesmotivatie, leesbeleving en het kritisch met kinderen praten over boeken.
Koeno Gravemeijer stelt in een opiniestuk in Didaktief (januari 2011) dat overdreven nadruk op basisvaardigheden en op toetsresultaten het gat tussen wat de school biedt en wat de maatschappij vraagt alleen maar groter maakt. Met andere woorden, onderwijs wordt gereduceerd tot taal en rekenen, terwijl we – gezien de globalisering – ook heel andere dingen zouden moeten onderwijzen. Maar het is nog erger dan Gravemeijer denkt: verkeerd omgaan met toetsen schaadt het taal- en rekenonderwijs.
Thoni Houtveen is lector aan de Hogeschool Utrecht.
Dit artikel verscheen in de special Lekker leren lezen uit november 2011. Deze special is gemaakt door medewerkers van de Hogeschool Utrecht. Een financiële bijdrage is geleverd door dezelfde organisatie.
1 Lekker leren lezen
2 Lezen wordt weer leuk
3 Praten over boeken
4 Durf te leiden
5 Geef de juf haar vakmanschap terug
6 Boeiend voorlezen is een vak apart
7 Plezier met echte boeken
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
