Het team van SBO De Dijk in Wageningen was behoorlijk teleurgesteld. Al een tijdlang kampte de school met slecht gemotiveerde lezers en een gebrek aan leesplezier bij zwakke lezers. De leraren hadden zich verdiept in diverse interventieprogramma’s en hadden hun keuze gemaakt. Het moest LIST worden: het LeesInterventie-project voor Scholen met een Totaalaanpak, van de Hogeschool Utrecht. Intern begeleider Mariëtte van Gisteren: ‘De aandacht voor leesmotivatie, de heldere structuur en doelen, de koppeling met handelingsgericht werken en het feit dat LIST evidence based is, vormden voor ons pluspunten. Onze leerlingen vonden lezen tot dan toe saai, ze waren vooral bezig met woordrijtjes. Boeken? Daar hadden ze helemaal niks mee. Met LIST hoopten we dat op te lossen. Maar ja, toen vertrok de directeur.’
Het team stond in de startblokken. Veel voorwaarden waren aanwezig: er was in elke groep voldoende tijd ingeroosterd voor het lezen en er was een regiegroep om LIST in te voeren. Jolande Ort, Petra Braat (beiden logopedisten) en Van Gisteren stonden er nu alleen voor. Hoewel, er was ook al externe begeleiding ingehuurd….
Nu stonden ze
er alleen voor...
Unaniem besloot het team toch te starten, zij het een half jaar later. Ort: ‘We moesten eigenlijk nog best veel voorbereiden. De oude boeken moesten worden vervangen en de roosters moesten worden aangepast om overal op hetzelfde moment te kunnen lezen.’ Van Gisteren vult aan: ‘Onze LIST-begeleider zei: Als je start, moet je het goed doen. Dat half jaar uitstel is niet alleen gebruikt om praktische zaken te regelen. We hebben ook samen met de extern begeleider een planning gemaakt voor het invoeringstraject.’
Er kwam een soort draaiboek, gebaseerd op een structuur die door LIST is ontwikkeld: drie keer per jaar een teambijeenkomst, vijf keer per jaar een regiegroepbijeenkomst, twee keer per jaar klassenobservaties met voor- en nabespreking en het inplannen van leerlingentoetsen. ‘Dat gaf het broodnodige houvast’, aldus Van Gisteren.
Braat: ‘We hebben vervolgens ook informatieve LIST-bijeenkomsten georganiseerd.’ De drie leden van de regiegroep benadrukken dat met name dit laatste erg belangrijk was om het gehele team mee te nemen in het traject en hun vragen over de achtergronden van de interventies goed te beantwoorden. Zo werd continu kennis uitgewisseld over lezen, de leesinterventies die bij het project horen en de wetenschappelijk basis van deze interventies. Dit is een belangrijke succesfactor gebleken. De leerkrachten wisten meer en kregen het gevoel ‘samen voor de klus staan’.
‘Belangrijk was ook’, aldus Van Gisteren, ‘dat er in de school heel veel expertise was en is op het gebied van lezen. De teamleden hadden vertrouwen in Petra Braat en Jolande Ort. Ze wisten dat ze in goede handen waren.’ Ort: ‘Het was best spannend. Collega’s vroegen: “Hoe moet dat dan?” en “Kan dat allemaal wel?” Er heeft echt een belangrijke omslag in het denken en handelen plaatsgevonden: we gingen ons met LIST helemaal richten op het lézen van tekst. Tussentijds toetsen hebben we bijvoorbeeld vervangen door het gericht observeren van kinderen en naar ze luisteren. Op basis daarvan wilden we de stappen bepalen die we ondernamen.’
Toen het project eenmaal startte, was er inmiddels een interim-directeur. Hij zag echter weinig in LIST en faciliteerde het proces nauwelijks. Stoppen dan maar? Niks daarvan, de regiegroep heeft vervolgens het inhoudelijk leiderschap overgenomen. ‘We zijn gewoon doorgegaan’, zegt Van Gisteren. Braat vult aan: ‘We hebben elkaar en het team altijd het vertrouwen gegeven dat we met een heel goed proces bezig waren. Naast de twee klassenobservaties hebben we heel regelmatig met leerkrachten gepraat om zo de vinger aan de pols te houden en te kunnen bepalen welke hulp ze nodig hadden.’ Doordat de regiegroepleden zo nadrukkelijk als aanspreekpunt in de school aanwezig waren, was het voor de overige teamleden volkomen helder bij wie ze terecht konden met vragen.
Leden van de regiegroep
lazen regelmatig zelf
met een groepje kinderen
Om zelf feeling te houden met wat er in de klassen moest gebeuren – ondanks het feit dat geen van drieën zelf voor de klas staat – lazen de leden van de regiegroep regelmatig zelf met een groepje kinderen.
De vereende krachtsinspanningen in Wageningen hebben resultaat opgeleverd: de leesprestaties van veel leerlingen zijn omhooggevlogen. In het schooljaar voorafgaand aan het LIST-project haalde nog geen zestig procent van de leerlingen in groep 8 AVI 8 of hoger. AVI 9 werd door slechts een derde van de kinderen behaald. Na drie jaar werken met LIST haalde van een vergelijkbare groep kinderen 82 procent AVI M6 of hoger (vergelijkbaar met de oude AVI 8) en bijna zeventig procent AVI E6 of hoger (vergelijkbaar met AVI 9).De kinderen hebben weer plezier in lezen en zelfs kinderen die echt heel moeilijk lazen, pakten een boek. Hoewel veel teams bij vertrek van hun directeur misschien zouden afzien van een vernieuwingstraject, heeft De Dijk in Wageningen bewezen dat succes ook dan mogelijk is.
Succes motiveerde
om door te gaan
Ort: ‘Het succes motiveerde om door te gaan. We konden laten zien: dit werkt. Dan weet je dat je op de goede weg zit. Er is saamhorigheid ontstaan en iedereen voelt zich verantwoordelijk voor het slagen van het project. Samen juichen we bij successen en balen we soms ook van tegenvallers.’
‘Wat ik erg bewonder’, bekent Van Gisteren, ‘is de flexibiliteit van de teamleden. We waren allemaal erg onzeker: geen directeur en ook geen vertrouwde leesmethode meer. Maar we zijn altijd met elkaar blijven praten en hebben de klus geklaard.’
Voor meer info: zie Thoni Houtveen, Anneke Smits & Saskia Brokamp: Lezen is weer lezen, Hogeschool van Utrecht, (Utrecht 2010) via [email protected].
Dit artikel verscheen in de special Lekker leren lezen, in Didactief november 2011. Deze special is gemaakt door medewerkers van de Higeschool Utrecht. Een financiële bijdrage is geleverd door dezelfde organisatie.
1 Lekker leren lezen
2 Boeiend voorlezen is een vak apart
3 Praten over boeken
4 Geef de juf haar vakmanschap terug
5 Lezen wordt weer leuk
6 Plezier met echte boeken
7 Laat toetsen je onderwijs niet verarmen
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
