Zo neem je toetsangst weg

Je hoort en leest regelmatig hoezeer leerlingen gebukt gaan onder de vele toetsen waaraan ze onderworpen worden. Op scholieren.com citeerde Chard van den Berg eind maart een leerling uit 3 vwo: ‘Minstens drie toetsen op een dag is wel lastig en geeft ook stress. Zeker als er twee talen bij zijn.’ Het AD opende op 8 april: ‘Middelbare scholen willen paal en perk stellen aan de “doorgeslagen toetscultuur”. Ze zien te veel gestreste leerlingen die alleen in actie komen als hun leerwerk voor een cijfer telt.’
Leerlingen zijn dus angstig en gestrest door toetsen. En dan blijken ze nog extra angstig te worden van rekenen en wiskunde. Jo Boaler, hoogleraar Maths Education aan de Stanford-universiteit (die door sommigen als een profeet wordt gezien en door anderen als een fraudeur), laat geen kans liggen om te vertellen hoe erg het is gesteld met rekenangst onder kinderen, niet op z’n minst door de proefwerken die ze – onder tijdsdruk – moeten maken.
Recent publiceerden Pooja Agarwal en collega’s een artikel over hoe oefentoetsen in de klas (retrieval practice) een middel kunnen zijn om toetsangst en de daarmee samenhangende stress te verminderen. Ja, je leest het goed: angst en stress voor toetsing kun je verminderen, juist door te toetsen. De vraag van de onderzoekers: heeft het gebruik van oefentoetsen invloed op de toetsangst die leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs ervaren?

Oefentoets blijkt
beter te werken
dan emotieregulatie

Er deden 1.408 leerlingen aan het onderzoek mee, een deel van hen kreeg oefentoetsen in de les en een ander deel niet. De onderzoekers stelden ook vragen aan de leerlingen, bijvoorbeeld of zij gestrest raakten door de oefentoetsen, of deze oefentoetsen invloed hadden op hun stress bij de echte toetsen, of ze vonden dat de oefentoetsen effect hadden op het leren voor de echte toetsen, en welke leerstrategieën ze buiten de les gebruikten (denk aan herhalen of opnieuw lezen van de stof, mnemonische technieken (‘geheugensteuntjes’) en zelftoetsen). De resultaten waren verbluffend.
In de klassen waarin de oefentoetsing plaatsvond, rapporteerde 92% van de leerlingen dat de oefentoetsen hielpen bij het leren van de stof. 72% meldde door de oefentoetsen minder nerveus te zijn voor de echte toetsen en tentamens, 22% zei geen verschil te hebben gemerkt. Slechts 6% vond dat extra oefentoetsen tot meer stress leidden. Meer toetsing leidde dus bij bijna alle leerlingen tot minder stress en angst! En een mooie uitsmijter – als je de meningen van de leerlingen mag geloven – is dat 70% van hen zich ook beter voorbereid achtte op de echte toetsen.
Hoe positief de leerlingen ook waren over oefentoetsen, ze omarmden dit middel gek genoeg niet massaal (en dit komt overeen met onderzoek van Kim Dirkx aan de Open Universiteit): thuis deed slechts een derde van de leerlingen aan zelftoetsing of toetsing door een ander. De meestgebruikte strategieën waren de stof meerdere malen doornemen (45%) en feitjes herhalen (42%).
In een vergelijkbaar onderzoek vonden Rachel Pizzie en David Kraemer dat leerstrategieën als oefentoetsen, gespreid oefenen (spaced practice) en gevarieerd oefenen (interleaving) leidden tot minder angst voor rekenen/wiskunde én betere toetsresultaten. Dit bleek succesvoller dan een aanpak die rechtstreeks gericht was op het verminderen van de angst voor rekenen/wiskunde (emotieregulatie).
Moeten we minder toetsen? In het licht van de genoemde onderzoeksresultaten is het de moeite waard oefentoetsen te gebruiken in de klas om toetsangst te verminderen en het leren te bevorderen.

Paul A. Kirschner is universiteitshoogleraar en hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit. Lees hier al zijn columns. 

Dit artikel verscheen in Didactief, juni 2019. 

Literatuur

Agarwal, P. K., D’Antonio, L., Roediger, H. L., III, McDermott, K. B., & McDaniel, M. A. (2014). Classroom-based programs of retrieval practice reduce middle school and high school students’ test anxiety. Journal of Applied Research in Memory & Cognition, 3, 131-139.

Dirkx, K. J. H. (2014, 11 April). Putting the Testing Effect to the Test. Why and When is Testing Effective for Learning in Secondary School. Dissertatie in voorbereiding, Open Universiteit.

Pizzie, R. G., & Kraemer, D. J. M. (Submitted). Strategies for remediating anxiety in high school math.