Tips voor gespreid leren

Loop op een willekeurig moment door de klas en je ziet ze meteen: leerlingen die teksten onderstrepen, highlighten of herlezen[1]. Ze denken dat ze daardoor beter leren, maar er is ontzettend veel bewijs dat deze studietechnieken effectief noch efficiënt zijn. Omgekeerd zijn er ook leerstrategieën waarvan keer op keer is aangetoond dat ze juist wel goed werken, maar die je als leraar nauwelijks hanteert, zoals gespreid leren/oefenen (spaced practice of distributed practice). Bij gespreid leren deel je de kennis of vaardigheden die je leerlingen wilt aanleren of waarmee je ze wilt laten oefenen op in een aantal korte sessies in plaats van dat je er één lange sessie aan besteedt (‘blokken’).

Gespreid oefenen is vooral effectief om kennis te onthouden of vaardigheden langere tijd te beheersen. Hoe komt dat? Eén theorie stelt dat meer korte sessies je dwingen de eerder geleerde stof steeds terug te halen uit je langetermijngeheugen, wat het geheugenspoor versterkt. Bij één lange sessie is dit herhaalde herinneren niet aan de orde. Gespreid leren doet daarin denken aan retrieval practice[2], nog zo’n bewezen effectieve leerstrategie: ook daarbij haal je de informatie die je nodig hebt, steeds op uit je geheugen.

Een andere verklaring voor het succes van gespreid leren zit ’m in de verschillende situaties, oftewel contexten, waarin je leert en het geleerde toepast (bijvoorbeeld hoe je je op dat moment voelt en hoe de informatie is gepresenteerd). Je slaat de leerstof steeds in een andere context in je geheugen op, en dat helpt je om het geleerde te onthouden. Al met al leer je door gespreid oefenen niet langzamer, maar veel beter en je onthoudt ook veel langer wat je geleerd hebt.

Hoe zorg je ervoor dat leerlingen gespreid leren toepassen? Goed plannen is natuurlijk een eerste vereiste, iets waar leerlingen notoir slecht in zijn. Als leraar moet je ze dus zover zien te krijgen dat ze niet alles uitstellen tot het laatste moment (lees: de avond voor een proefwerk). Je kunt je leerlingen helpen door ze steeds korte oefenopdrachten te geven, verspreid door de week, waardoor ze het geleerde moeten herhalen. Ook een pauze tussen leren en oefenen helpt. Laat leerlingen zo plannen dat ze een dag wachten met oefenen.

Een tweede manier om gespreid leren te stimuleren is alle toetsen even zwaar te laten tellen. Stap af van het idee dat een proefwerk groot en zwaar moet zijn. Ook met kleinere toetsen kun je nagaan of alles is geleerd, door er niet alleen nieuwe stof in te stoppen maar steeds een deel van de oude stof samen met de nieuwe te toetsen. Zo voorkom je dat leerlingen vooral gaan blokken voor het proefwerk en nauwelijks tijd besteden aan een toetsje. Bijkomend voordeel: meer kleine toetsen vragen vanzelf om gespreid oefenen.

Help ze met plannen, zodat ze niet gaan blokken op de avond voor een proefwerk

Probeer daarnaast te variëren in de oefeningen die je geeft. Laat je leerlingen de ene keer bijvoorbeeld een samenvatting maken en geef ze de andere keer een opdracht waarin ze kennis oefenen. Dit raakt aan een andere bewezen effectieve leerstrategie: interleaving, het afwisselen van onderwerpen tijdens het studeren. Een bekend Engels gezegde luidt: variety is the spice of life (verandering van spijs doet eten). Ook voor leren geldt dit.

Tot slot is het dringend nodig dat je de toetsmomenten afstemt met je collega’s. Dit is niet makkelijk, maar ontzettend belangrijk: als je wilt dat jouw leerlingen gespreid leren, helpt het niet als toetsen van verschillende vakken zich opstapelen. Leerlingen zullen altijd de toets van morgen prioriteit geven, en niet die van overmorgen.

Paul Kirschner is universiteitshoogleraar en hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit. Kijk op didactiefonline.nl voor de bronnen bij dit artikel.

Verder lezen

 Lees ook de blog Spacing in Teaching Practice van Jonathan Firth,

Dunlosky, J., Rawson, K. A., Marsh, E. J., Nathan, N. J., & Willingham, D. T. (2013). Improving Students’ Learning with Effective Learning Techniques: Promising Directions from Cognitive and Educational Psychology. Psychological Science in the Public Interest, 14(1), 4-58. Link: 

 Kang, S. H. (2016). Spaced Repetition Promotes Efficient and Effective Learning Policy Implications for Instruction. Policy Insights from the Behavioral and Brain Sciences, 3(1), 12-19. Link:

Verder lezen

1 Leren voor luiaards
2 Slim leren