Teacher Tapp: lerarentekort

Zoals inmiddels lang en breed bekend, is er een lerarentekort. Er wordt dan al snel gezegd: er moeten meer leraren worden opgeleid. Helaas wordt er net wat minder vaak gedacht aan het lerarenlek. Te veel leraren verlaten het beroep. In deze blog kijken we naar het lerarentekort en het lerarenlek.
 

Lerarentekort

Slechts 11% van de deelnemers die werkzaam zijn in het primair onderwijs (po) en 9% van de deelnemers die werkzaam zijn in het voortgezet onderwijs (vo) geeft aan dat er helemaal geen probleem is. Bij 90% van de deelnemers zorgt het lerarentekort dus wel voor problemen (figuur 1). Bij ongeveer een kwart zijn niet alle posities op school ingevuld, maar wordt het tekort opgevangen door het team. Bij de helft (po) of 40 % (vo) is er nog geen echt probleem, maar is er weinig marge over. In het po zien we met name dat onderwijsondersteunend personeel voor de klas staat of dat niet-leraren of onbevoegde leraren worden ingeschakeld. Dat gebeurt ook in het voortgezet onderwijs. Daarnaast geven deelnemers uit het vo aan dat bepaalde lessen/vakken niet gegeven worden. 

Aan onze deelnemers in het vo vroegen we: Voor welk(e) vak(ken) hebben leerlingen bij jou op school dit schooljaar 3 maanden of langer geen les gehad bij gebrek aan lera(a)r(en)? 47% geeft aan dat dit nog niet voorkwam dit schooljaar, en 18% heeft er geen zicht op (figuur 2). Bij leraren waar het wél voorkwam (en die er zicht op hebben) zien we dat vooral talen niet gegeven worden.

Naast gevolgen voor de school en de leerlingen (en hun ouders) heeft het lerarentekort persoonlijke gevolgen voor ongeveer 70% van de respondenten (figuur 3). Het gaat dan met name om het niet ziek durven melden of toch gaan werken bij klachten, (tijdelijk) meer uren werken en een meer gespannen sfeer op school. Ook denkt 20% (vaker) na over het verlaten van de school/het beroep. Laten we dit lerarenlek eens nader bekijken!

Figuur 1

Figuur 2

Figuur 3

Lerarenlek

Op 7 december verschenen de resultaten van een enquête van de AOb over onderwijstijd en lestaak. Onderwijspersoneel uit het primair en het voortgezet onderwijs geeft massaal aan dat klassenverkleining leidt tot betere lessen en meer werkplezier, en vindt een maximale klassengrootte een veel betere oplossing voor het lerarentekort op de langere termijn dan het verminderen van de onderwijstijd. Grote klassen zijn ook een van de redenen van het lerarenlek.

Gelukkig heeft de meerderheid van de deelnemers aan Teacher Tapp nooit, zelden of soms in de afgelopen drie maanden overwogen om hun baan op te geven. Een kleine groep heeft dit vaak of voortdurend gedaan, en een zeer kleine groep heeft daad werkelijk de baan opgezegd.

We kijken even naar de grotere groepen. Leraren die de afgelopen drie maanden nooit hebben overwogen hun baan op te geven, geven vaker aan geen persoonlijke gevolgen van het lerarentekort te ondervinden. Hoewel de verschillen niet overal groot zijn, is het percentage dat aangeeft zich niet ziek te durven melden, dat de sfeer op school minder goed is en dat er meer klachten van ouders zijn groter bij de groep die soms heeft overwogen om de baan op te geven, dan bij de groep die dat nooit heeft overwogen in de afgelopen drie maanden (figuur 4).

Figuur 4

De laatste keer dat we vroegen naar klassengrootte was eind oktober 2022. De klassengrootte lijkt geen verband te hebben met het overwegen de baan op te geven (figuur 5), maar kunnen rekenen op steun van de schoolleiding mogelijk wél (figuur 6). Ook de leraar zijn die je wil zijn (in plaats van die je kan zijn) lijkt een rol te spelen. Het percentage leraren dat het (helemaal) eens is met de stelling ‘Op mijn school kan iedere leraar rekenen op de steun van de schoolleiding’ is groter bij de leraren die nooit hebben overwogen hun baan op te geven. Dit geldt ook voor het percentage leraren dat zegt dat ze de leraar zijn die ze willen zijn.

Figuur 5

Figuur 6

Figuur 7

We vermoeden dat het dus niet klassengrootte an sich is dat een rol speelt bij het lerarenlek, maar meer goed werkgeverschap. En hoewel een leidinggevende niet altijd werkgever is, zien wij dit verband al terug in onze vraag naar leidinggevenden (figuur 8). Bij de leraren die de afgelopen drie maanden nooit overwogen hebben hun baan op te geven, zijn leidinggevenden vaker zichtbaar en aanspreekbaar in school, luisteren leidinggevenden vaker naar het team, proberen ze daadwerkelijk samen met het team iets aan klachten te doen en geven ze vertrouwen en/of professionele verantwoordelijkheid aan het team(lid).

Zou het oplossen van het (kwalitatieve) schoolleiderstekort en schoolbesturen betere werkgevers laten zijn een nog een betere oplossing kunnen zijn dan het verkleinen van de klassen?

Figuur 8

Verder lezen

1 Teacher Tapp: lumpsum
2 Teacher Tapp: werkdruk
3 Teacher Tapp: perfectionisme
4 Teacher Tapp: Should I stay or should I go?
5 Teacher Tapp: accountants in de klas