Onderzoek

Onder de loep: basisvaardigheden

Springen tijdens het sommen maken, schrijven over de dierentuin, lezen over een favoriete filmster. Leraren gebruiken allerlei manieren om taal en rekenen betekenisvoller en uitdagender te maken. Deels met succes. Bijna alle leerlingen in Nederland beheersen het basisniveau voor spreken en luisteren als ze de basisschool verlaten, en over het algemeen kunnen ze goed rekenen. Op een aantal vlakken kan het beter. Veel beter zelfs, aldus enkele onderwijsexperts in deze special. Zo is het schrijfniveau van een kwart van de leerlingen in groep 8 onvoldoende. En ook op het gebied van  kritisch lezen presteren leerlingen onvoldoende. Tijdens de pandemie bleek dit zelfs het meest kwetsbare domein (Inspectie van het Onderwijs, 2021a; Inspectie van het Onderwijs, 2021b).

De situatie bij rekenen-wiskunde lijkt er beter uit te zien: de meeste leerlingen halen het basisniveau. Sinds 2015 is het niveau aan het eind van groep 6 zelfs licht gestegen, blijkt uit de TIMSS-toetsscores. Maar vaak blijken leerlingen méér in huis te hebben dan er op school uitkomt.

Over de oorzaken weten we steeds meer. Zo signaleren curriculumontwikkelaar Inge Jansen en lector Ronald Keijzer dat er te veel nadruk ligt op de makkelijk toetsbare onderdelen. Hierdoor komt aandacht voor de ‘hogere-orde-vaardigheden’ in het gedrang. Bij rekenen spelen daarnaast lage verwachtingen een rol: de opdrachten kunnen voor iedereen uitdagender, zeggen de experts, en in het bijzonder voor de jonge talenten.

Inzichten uit onderzoek kunnen houvast geven in de zoektocht naar oplossingen, ook al zullen de precieze oorzaken per school verschillen. Het belangrijkste advies van de onderwijsexperts is misschien wel om zelf geregeld te evalueren hoe het ervoor staat. Wat wil je bereiken en sluit het onderwijs, inclusief de toetsing, daar goed bij aan?

Om schoolevaluaties te vergemakkelijken maakte SLO speciale tools op basis van nationaal en internationaal onderzoek (zie kader). Mooie praktijkvoorbeelden zijn er ook. Zoals de obs Oostelijke Eilanden (Amsterdam) die schrijfoefeningen uitdagender maakte door kinderen zelf te laten bepalen waarover ze schrijven (Marreveld, 2016). Of obs De Mei in Utrecht die met meer variatie in rekenopdrachten beter wist aan te sluiten op de verschillende niveaus van leerlingen (Van den Broek & Ros, 2012). Laat je inspireren. De oplossing ligt soms binnen handbereik.

Maar waarom al die moeite, vragen sceptici zich misschien af. Hoe belangrijk zijn die vaardigheden nu eigenlijk? De experts zijn unaniem: superbelangrijk. Kinderen die hun taal- en rekenvaardigheden onvoldoende ontwikkelen op de basisschool kunnen daar in het voortgezet onderwijs en in de rest van hun leven last van houden (Gubbels et al, 2019; Gubbels et al, 2017). Zij hebben meer moeite met vakken waarin taal en/of rekenen een rol spelen. En in welk vak is dat niet het geval? Houd dus aandacht voor deze basisvaardigheden. Daar hebben kinderen zowel nu als in de toekomst voordeel van.
 

Meer informatie?

Hieronder vind je de factsheets, stappenplannen en adviezen voor de basisvaardigheden taal-Nederlands en rekenen-wiskunde. Hiermee kun je kijken waar je als school staat en hoe je binnen jouw school aan de slag kunt met het versterken van de basisvaardigheden.

Klik hier voor Nederlands-taal

Klik hier voor rekenen-wiskunde

Zie ook: www.slo.nl/basisvaardigheden

Bronnenlijst

Bloem, B. (2022), Basisvaardigheden versterken. Nationale Onderwijskrant, september 2022.

Gubbels, J., Netten, A., & Verhoeven, L. (2017). Vijftien jaar leesprestaties in Nederland, PIRLS-2016. Expertisecentrum Nederlands.

Gubbels, J., van Langen, A.M.L., Maassen, N.A.M. & Meelissen, M.R.M. (2019). Resultaten PISA-2018 in vogelvlucht. Universiteit Twente.

Inspectie van het Onderwijs (2021a). Peil.Schrijfvaardigheid. Einde (speciaal) basisonderwijs 2018 -2019. Utrecht.

Inspectie van het Onderwijs (2021b). Staat van het onderwijs 2021. Utrecht.

Marreveld, M. (2016), Liever schrijven! Didactief, september 2016.

Van den Broek, J., & Ros, B. (2012), Van lastig naar leuk: leren rekenen. Didactief, november 2012.

Dit artikel verscheen in de SLO-special van Didactief, december 2022.

Verder lezen

1 Special: de basis op orde