Drie tips voor bijscholing

Als leraar wil je veel, maar waarschijnlijk wil je bovenal dat jouw leerlingen goed leren. Je hebt hier kennis over opgedaan op de lerarenopleiding, bij collega’s en uit eigen ervaring, maar een beetje bijscholing (doorlopend professionele ontwikkeling, DPO) is nooit weg.
Een blik in de wereld van DPO-aanbieders leert je dat je bijscholing kan krijgen over allerlei onderwerpen: executieve functies, digitale/fysieke escape rooms, yoga en mindfulness in de klas, de zoveel rollen van de leraar, beeldcoaching, effectieve feedback… Het uiteenlopende aanbod is enorm en soms van bedenkelijke inhoud en kwaliteit. Hoe kies je?
Geen stress. De Engelse Education Endowment Foundation maakte daar een Guidance Report voor. Daarin geven zij drie aanbevelingen: let erop dat de DPO (1) goed ontworpen is, (2) personeel effectief motiveert, hun kennis en onderwijstechnieken ontwikkelt en verankerd is in de praktijk, en (3) rekening houdt met de context en behoeften van jouw school.
1. Het ontwerp: als je een goede bijscholingskeuze wilt maken, is het verstandig hiernaar te kijken. De EEF spreekt van mechanismen, oftewel bouwstenen. Goede DPO zorgt dat wat de leraar al weet regelmatig wordt opgehaald en ook steeds terugkeert in de lessen (denk aan retrieval practice; oefentoetsen en herhaling, zie ook Toetsen als leerstrategie, Didactief, juni 2018). Ook stelt een goed ontworpen DPO heldere, waarneembare en uitdagende leerdoelen. Daarnaast geeft zo’n DPO rijke feedback en heeft ze een heldere lesplanning (inclusief alle uit te voeren acties).

Ga voor cursus die
aan te passen is
aan jouw context

2. Kennis, motivatie, lestechnieken en verankering in de praktijk: als je kennis wilt opbouwen, moet de cognitieve belasting binnen de grenzen van je informatieverwerking vallen en regelmatig teruggrijpen op eerdere lesstof. Daaraan moet de DPO dus voldoen, en deze moet je ook motiveren om te handelen naar die opgedane kennis. Een goede DPO vraagt je vooraf te bepalen wat je gaat doen met wat je leert (en stelt dus leer- en handelingsdoelen), gebruikt betrouwbare wetenschappelijke bronnen, en versterkt het leren en bevordert de voortgang. Verder kan een DPO je helpen om beter te worden in lestechnieken, als dat op de juiste manier wordt aangeboden: krijg je bijvoorbeeld expliciete instructie in hoe je een techniek kunt hanteren? Zijn er een cursusleider die het voordoet, video’s of uitgewerkte voorbeelden? Belangrijk is ook dat er (sociale) ondersteuning is van een coach of medecursist, liefst van dezelfde school. Het monitoren van de voortgang is essentieel, net als rijke feedback en ruimte voor oefening. De DPO moet je ondersteunen om het geleerde in te bedden in de praktijk, zodat je je gedrag blijvend kunt veranderen en je lessen kunt verbeteren. Bij die inbedding helpen praktische tips, die je ook aanzetten tot actie en metacognitie waarbij je jouw eigen gedrag monitort.
3. Context en behoeften van de school: dit gaat over de implementatie. Een goede DPO biedt mogelijkheden om het programma aan te passen aan wat jij nodig hebt. Het is de verantwoordelijkheid van aanbieders (en vooral van de cursusleider) om te adviseren over die aanpassingen om het programma beter te laten passen bij jouw school of situatie.
Als je als leraar zelf een cursus of programma uitzoekt, zorg dat de aangeboden professionele ontwikkeling aansluit bij de behoeften van jouw school en dat je schoolleiding dit ondersteunt. En als je schoolleider bent, erken de tijdsinvestering die leraren hiervoor moeten doen, houd daar rekening mee en faciliteer het voor je team. Tot slot een tip voor DPO-ontwikkelaars: bekijk kritisch hoe een programma past in de schoolroutine. Alles bij elkaar moet ook een DPO gewoon goed onderwijs zijn!

Paul A. Kirschner is emeritus hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit en gasthoogleraar aan de Thomas More Hogeschool (België).

Bron:

Collin, J, & Smith, E. (2021). Effective professional development: Guidance report. Education Endowment Foundation.

Dit artikel verscheen in Didactief, januari/februari 2022