Toetsen als leerstrategie

Als je leerlingen vraagt hoe zij zich voorbereiden op een proefwerk, is de kans groot dat het antwoord luidt: ik herlees de tekst, ik onderstreep of markeer belangrijke stukken tekst, of ik bekijk mijn aantekeningen (Karpicke, Butler en Roediger, 2009). Maar deze leerstrategieën zijn nauwelijks effectief. Ze kosten veel tijd en inzet en leveren weinig op (leerwinst, cijfer). Het wordt tijd om een van de effectiefste leerstrategieën die er bestaan hier aan de orde te stellen: toetsing.

‘WTF?’ denk je nu misschien. Toetsing gebruik je toch om na te gaan of leerlingen iets hebben geleerd (summatief) en om te zien wat ze goed begrepen hebben of beheersen (formatief)! Ja, dat klopt. Maar toetsing is ook een van de meest robuuste manieren om te studeren. Om verwarring te voorkomen, noem ik dit zelftoetsing als de leerling deze techniek gebruikt en oefentoetsing als de leraar dat doet. Bij zelf-/oefentoetsing (retrieval practice, oefenen door te herinneren) worden leerlingen ‘gedwongen’ informatie die zij eerder hebben geleerd op te halen uit hun geheugen. Doordat ze zich die informatie actief herinneren – dus de informatie terughalen – kunnen ze die beter en langer onthouden. Dit heet het testeffect.

In een meta-analyse van 118 artikelen constateerden Adesope, Trevisan en Sundarajan (2017) dat toetsen beter was dan herhaaldelijk bestuderen, maar ook beter dan alle andere leerstrategieën waarmee het werd vergeleken (de gemiddelde grootte van het effect was hoog tot zeer hoog). Dit effect werd gevonden over alle typen toetsen, van geleid terughalen (cued recall) en vrij terughalen (free recall) tot herkenning en meerkeuzevragen, en voor allerlei leeftijden, leerjaren (in po, vo, ho), vakken en leerlingkenmerken. Conclusie: er is een overweldigende hoeveelheid bewijs dat toetsing de leerprestatie over de hele linie verhoogt. Moedig leerlingen dus aan en leer ze deze strategie te gebruiken, en gebruik deze als leraar in gestructureerde klasactiviteiten.

Christine Bae en collega’s (2018) bestudeerden verschillende typen zelf-/oefentoetsen. Zij vonden dat herhaalde toetsing beter werkte dan een enkele toets en dat free recall en kleine oefentoetsjes (quizjes) het meest effectief waren. Ook vonden ze dat de combinatie van verschillende soorten toetsen – bijvoorbeeld zelftoetsing door de leerling gecombineerd met oefentoetsen en/of free recall – het beste werkte. Met andere woorden, we hebben een bewezen effectieve aanpak die ook zeer makkelijk toe te passen is in het onderwijs. Maar hoe doe je dat?
Dat kan bijvoorbeeld met kleine quizzen en oefentoetsen. Of stel herhalingsvragen. Sommigen noemen dit ook wel low-stakes testing: een toets waarbij er weinig op het spel staat, want er hangen geen beslissingen van af. Leerlingen kunnen ook verschillende zelftoetsen gebruiken. Denk aan flitskaarten, of een (goede!) samenvatting maken van de gelezen/geleerde tekst, zelf toetsen en quizjes verzinnen, of een conceptmap maken op basis van hun herinnering. Een bijzondere techniek is de Cornell-methode. Leerlingen verdelen de pagina van hun notitieblok in twee kolommen. Als ze een tekst lezen of naar de leraar luisteren, noteren zij links kernwoorden en rechts korte aantekeningen. Daaronder schrijven ze een samenvatting. Op een later moment kunnen ze de leerstof actief ophalen, door de aantekeningen of samenvatting te bedekken en die uit het geheugen terug te halen.

Enkele vuistregels voor toetsing als leerstrategie: leerlingen zelf het antwoord laten bedenken werkt beter dan dat ze antwoorden herkennen, gespreid toetsen (om de dag bijvoorbeeld) werkt beter dan meerdere toetsen achter elkaar, en toetsing gedurende en na het leren werkt allebei. Toets eerst feiten en concepten en daarna toepassing, en tot slot: terugkoppeling is belangrijk.

Paul Kirschner is universiteitshoogleraar en hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit. 

Dit artikel verscheen in Didactief, juni 2018.

Bronnen

Adesope, O. O., Trevisan, D. A. & Sundararajan, N. (2017). Rethinking the use of tests: A meta-analysis of practice testing. Review of Educational Research. 87, 659–701. doi:10.3102/0034654316689306

Bae, C. L., Therriault, D. J., & Redifer, J. L. (2018, online first). Investigating the testing effect: Retrieval practice as a characteristic of effective study strategies. Learning and Instruction. doi:10.1016/jlearninstruc.2017.12.008

Karpicke, J. D., Butler, A. C., & Roediger, H. L. (2009). Metacognitive strategies in student learning: Do students practise retrieval when they study on their own? Memory, 17, 471–479. doi:10.1080/09658210802647009

Verder lezen

1 Rondetafelgesprek over toetsen: Toetswoede