Leerdoelen: goal!

We zijn het gewend leerdoelen te gebruiken. We bepalen die zelf, je komt ze tegen in lessen en leerboeken van anderen, en ze worden overal aangeraden. Maar gek genoeg is er weinig onderzoek naar gedaan en naar of, en hoe, ze werken. Het is moeilijk te zeggen wanneer leerdoelen precies hun entree maakten in het onderwijs, maar 1956 lijkt een veilig beginpunt. In dat jaar schreven Benjamin Bloom en zijn collega’s hun beroemde taxonomie van onderwijsdoelen voor het cognitieve domein (kennis, inzicht, toepassen, analyse, synthese, evaluatie), gevolgd door taxonomieën voor het affectieve domein (Krathwohl e.a., 1964) en het psychomotorische domein (Simpson, 1966).

Leerlingen halen de beste resultaten
als ze eerst vragen moeten beantwoorden

Leerdoelen helpen leerlingen richting te geven aan hun leergedrag en, specifieker, laten hen weten wat ze moeten kennen en kunnen aan het einde van een studiesessie (bijvoorbeeld een les(week), semester of heel leerjaar). Ze richten de aandacht van leerlingen op sleutelinformatie, vergemakkelijken zelfsturend gedrag en het monitoren daarvan, vergroten de betrokkenheid van leerlingen en verminderen hun onzekerheid, en leggen soms zelfs een verband tussen de leerstof en de toepassing daarvan. Een wondermiddel, zou je zeggen. Maar werken ze ook echt (goal!) en hoe kunnen ze verbeterd worden, oftewel hoe maak je er een nog mooier doelpunt mee?

Faria Sana en zes collega’s voerden drie onderzoeken hiernaar uit. Eerst keken ze of je leerdoelen beter aan het begin van het lesmateriaal of tussendoor bekend kan maken. Beide manieren bleken prima te werken en leidden tot beter leren dan geen leerdoelen. De leerdoelen erdoorheen vlechten leek ietsjes beter te werken, maar het verschil tussen de twee was niet significant.

In het tweede onderzoek vergeleken ze traditionele leerdoelen (bijvoorbeeld: ‘In het eerste deel van deze les leer je met welk deel van je tong je zoet proeft), doelen geformuleerd als feiten (‘Zoet proef je met het puntje van je tong’) en als meerkeuzevragen (‘Waar op de tong proef je zoet? (a) Achteraan, (b) Vooraan, (c) Links, (d) Rechts.’). Dat laatste was het meest effectief: leerlingen haalden de beste resultaten als ze van tevoren meerkeuzevragen moesten beantwoorden. Bij de eerste twee (gewone en feitelijke leerdoelen) was de ene niet significant beter dan de andere. Waar zat het succes van de meerkeuzevragen ’m in? De leerlingen konden de vragen natuurlijk niet goed beantwoorden, want zij hadden de stof nog niet gelezen. De onderzoekers vermoeden dat de vragen de aandacht van de leerlingen richtten en dat het zoeken naar het juiste antwoord hen stimuleerde om de stof dieper te verwerken.

In het derde experiment vergeleken Sana en collega’s soorten vragen (meerkeuze- versus een korte open vraag, zoals ‘Waar op je tong proef je zoet?’), al dan niet gecombineerd met feedback. Steeds keken ze of de leerlingen de stof konden toepassen (de toetsvraag aan het einde ging bijvoorbeeld over wat het zou betekenen als je de punt van je tong zou beschadigen). In dit experiment deden meerkeuze- en korte open vragen het even goed, maar het effect verminderde als de leerlingen vervolgens feedback (het juiste antwoord) kregen. De onderzoekers wijzen daarbij op de tegenstelling met hun tweede onderzoek. Met het goede antwoord op zak verwerkten ze de stof nu juist minder diep.

Samengevat in voetbaltermen: leerdoelen scoren (goal!), gecombineerd met vragen vooraf scoren ze nog beter (gooooal!), maar feedback krijgt in deze wedstrijd een gele kaart.

                                      Bronnen

• Bloom, B. S., Engelhart, M. D., Furst, E. J., Hill, W. H., & Krathwohl, D. R. (1956). Taxonomy of educational objectives. The classification of educational goals, Handbook I: Cognitive domain. New York: David McKay Company, Inc.

• Sana, F., Forrin, N. D., Sharma, M., Dubljevic, T., Ho, P., Jalil, E., & Kim, J. A. (2020). Optimizing the efficacy of learning objectives through pretests. Cross-disciplinary research in biology education – Life Sciences Education, 19:ar43, 1-10.

Dit artikel hoort bij Didactief, juni 2021.