Het consortium ‘Wat werkt tegen pesten" deed tussen 2015 en 2017 onderzoek naar een tiental veelbelovende anti-pestprogramma’s op basisscholen in Nederland. Om praktische redenen bleven zes programma’s over: Taakspel, PRIMA, Kanjertraining, Programma Alternatieve Denkstrategieën (PAD), School Wide Positive Behavior Support (SWPBS) en Alles Kidzzz. Belangrijke doelstelling van de onderzoeksgroep was om de leerlingen zélf te bevragen, omdat zij, meer dan de leerkrachten, op de hoogte zijn van pestgedrag in een klas. Meer dan 7000 leerlingen deden mee aan het onderzoek en gaven aan in hoeverre zij gepest worden of zelf pesten. Hieruit bleek wederom dat er meer gepest wordt dan gedacht: bij ongeveer 1 op de 14 kinderen gebeurt dit meerdere keren per week, waarvan 79% al meerdere schooljaren wordt gepest. Een derde van de groep gepeste leerlingen vertelde dit echter niet aan ouders of leerkrachten.
Na een jaar deelnemen aan een interventie of controlegroep werd de leerlingen nogmaals gevraagd naar hun pestervaringen. Drie programma’s bleken effectief voor het verminderen van pesten: Taakspel (voor groep 3 en 4), PRIMA en Alles Kidzzz. Dit laatste programma is, in tegenstelling tot de andere programma’s, gericht op individuele leerlingen in plaats van de hele klas. Uit het onderzoek kwam echter ook naar voren dat de programma’s vaak niet volledig worden uitgevoerd. Veel onderdelen worden niet of nauwelijks gegeven door met name een hoge werkdruk bij de leerkrachten. Dat de programma’s ondanks dat toch effectief zijn, is dan ook veelbelovend. De effecten zouden bij volledige uitvoering mogelijk nog groter kunnen zijn.
Mooi, die vier effectieve programma’s, maar je school is misschien net begonnen met de Kanjertraining? Geen paniek, de afwezigheid van effecten bij de andere programma’s betekent niet dat deze programma’s niet effectief kunnen zijn. Zoals uit het onderzoek bleek werden op veel scholen de programma’s niet volledig uitgevoerd. De programma’s die niet als effectief uit dit onderzoek komen, zouden mogelijk wél effectief kunnen zijn wanneer ze correct worden toegepast. Daarnaast gaat het in dit onderzoek om de effecten na slechts één jaar. Een goede implementatie van een schoolbreed programma duurt veelal langer dan deze periode. De Kanjertraining is bovendien een bijzonder geval, want hoewel dit programma in het algemeen geen effect had, bleek de training wel een marginaal effect te hebben in klassen met veel conflicten. Daarnaast werden in eerder onderzoek wél grote effecten gevonden op het gebied van klasklimaat en sociale acceptatie.
Moeten de anti-pestinterventies nu verplicht worden voor alle scholen? Ontwikkelingspsycholoog Bram Orobio de Castro van de Universiteit Utrecht, een van de onderzoekers, vindt van niet. ‘Op sommige scholen is er geen noodzaak om aan de slag te gaan met zo’n programma, simpelweg omdat er niet gepest wordt.’ Wel vindt hij dat het monitoren van het pestgedrag verplicht moet worden. ‘Want als er wél gepest wordt, dan weten vooral de leerlingen dat.’ Vervolgens kan er worden ingegrepen. Het liefst met een van de effectief gebleken, universele programma’s.
Dit onderzoek is uitgevoerd met financiering van het NRO. Lees hier het eindrapport.
Klik hier voor meer informatie over het onderzoek.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
