Zo kan het niet eerlijk

Ik ga dat uitleggen. Ik ben niet volledig, want alles heeft mitsen en maren en regels met daarop  uitzonderingen maar hier is de bottom line: Dit komt uit de examenbijbel voor alle moderne vreemde talen. Het heet de Syllabus centraal examen 2020 en gaat over  Arabisch, Duits, Engels,Frans, Russisch.

Hier leest u het examenprogramma moderne vreemde talen en literatuur voor havo en vwo.

Het eindexamen bestaat uit

* het centraal examen en

* het schoolexamen.

Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen:

Het eindexamen bepaalt ALTIJD 50% van het eindcijfer, maar scholen hebben een zekere marge in hoe ze de schoolexamens laten wegen. Dit kan dus een klein beetje verschillen per school, maar in grote lijnen komt het hier op neer:

Voor een leerling is het dus essentieel dat domein A veel aandacht krijgt, immers het bepaalt 50% van het eindresultaat. Dus je bent een matige leerling, je komt maar net aan die 5 voor het schoolexamen, maar je bent goed in leesvaardigheid (omdat daar zo heel veel aandacht naar toe is gegaan)? Dan kun je dus je slappe 5 voor Duits compenseren met een 8 voor leesvaardigheid. 5 plus 8 is 13, gedeeld door twee is 6.5 afgerond 7! Zo was het tot 2020. Zo kwam ik ooit aan een 8 voor Duits. Als je mij kent, weet je hoezeer ik geen 8 voor Duits ben. Maar zo lagen de kaarten voor de leerlingen van dit schooljaar die aan het eindexamen MVT begonnen. Goed je woordjes leren, goed je signaalwoorden oefenen, veel teksten maken, veel boeken lezen en je hebt een kans.

Dit jaar vervalt die 50% van het domein leesvaardigheid en komt er een eindexamencijfer uitsluitend gebaseerd op het pta (programma toetsing en afsluiting) van het schoolexamen. Dat is een wijs besluit. Immers, in een periode van social distancing kun je niet in het hele land duizenden kinderen opsluiten in dompige gymzalen. Gevalletje overmacht.

Op zich had dit geen probleem hoeven zijn; op de meeste scholen is twee derde van het schoolexamen al afgenomen, zijn de meeste cijfers dus bekend en in normale omstandigheden afgenomen. Je zou dus kunnen zeggen dat die cijfers een redelijk representatief beeld schetsen van de capaciteiten van de leerlingen op die specifieke  vaardigheden. De vaardigheden die ze dus hun hele schoolcarrière hebben beschouwd als  ondergeschikt aan de leesvaardigheid die immers voor 50% zou meetellen.

Nu is overal in het land iedereen met houtje touwtje maatregelen toetsen aan het afnemen zo goed en zo kwaad als het gaat. Officieel moeten hoesters en proesters thuis blijven, maar velen komen toch. Om te surveilleren of om een diploma te kunnen halen. Scholen doen hun stinkende best om te voorkomen dat kinderen op hun school dat virus oplopen, maar echt ontspannen kan dat niet gaan. Of ze nu thuis de rust hebben gevonden om op hun eigen kamer te leren of met 26 in een woonkamer moesten vechten om wifi en laptop weet niemand. Daar kun je van alles over vinden, maar gunstig voor de kansengelijkheid is het niet. Vandaar dat in Frankrijk de cijfers behaald na het ingaan van de quarantaine allemaal zijn vervallen. Het civiele effect van die cijfers was namelijk niet aantoonbaar.

Wat doet Nederland? We moeten de toetsen afnemen. Het mag op andere manieren als de medezeggenschapsraad ermee instemt en als je het meldt bij de Onderwijsinspectie. Dat doen weinig scholen. De meeste scholen organiseren gewoon fysieke schoolexamens. Op school. Met inachtneming van de RIVM richtlijnen natuurlijk.

De meeste scholen doen dat nu, deze week; veel scholen beginnen daar aan na de meivakantie als de scholen (eventueel) weer open gaan. Voor beide scenario’s is wat te zeggen. Of het verstandig is, zal de toekomst leren.

Als je je schoolexamen niet kunt maken, dan mag je dit inhalen. Als je bij dat inhalen een slecht cijfer haalt, mag je dat herkansen. Een heel circus, met risico’s. Het vreet tijd en energie van leerlingen, docenten en scholen. Is dat verstandig? Ik denk het niet.

Gisteren kwam het bericht dat leerlingen die ondanks herkansen riskeren te zakken, recht krijgen op een herstel middels: resultaatverbeteringstoetsen:

"Na het afronden van de schoolexamens en de herkansingen die in het programma van toetsing en afsluiting (PTA) van de school zijn beschreven, stellen scholen uiterlijk op 4 juni vast welke leerlingen op basis van de schoolexamenresultaten zijn geslaagd of gezakt. Leerlingen die op basis van deze resultaten zouden zijn gezakt of hun resultaten willen verbeteren mogen voor maximaal twee vakken een zogeheten resultaatverbeteringstoets (RV-toets) maken. Dit is een verruiming ten opzichte van de reguliere situatie, waarbij leerlingen in het tweede tijdvak voor één vak het centraal examen mogen herkansen."

Op zich klinkt dit redelijk, je krijgt 2 extra herkansingen! Zakken wordt nu wel heel moeilijk, maar wat maakt dit dan toch een akeligheid?

Dat staat in het servicedocument:

* Om leerlingen die op basis van hun SE-resultaten zouden zijn gezakt de kans te geven om alsnog een diploma te behalen, maken scholen voor elk vak een resultaatverbeteringstoets. Er is voor deze naam gekozen om deze toets te onderscheiden van de reguliere herkansingsmogelijkheden zoals opgenomen in het pta van de school.

* Het cijfer voor de rv-toets wordt bepaald op één decimaal en telt voor 50% mee, het eerder behaalde se-resultaat voor dat vak ook voor 50%. Beide cijfers worden gemiddeld en dat is het nieuwe eindcijfer. Dit geldt niet als het gemiddelde resultaat lager is dan het se-resultaat. In dat geval is het eindcijfer gelijk aan het eerder behaalde se-resultaat.

* Ook leerlingen die hun cijfers willen verbeteren mogen gebruik maken van de rv-toets, bijvoorbeeld omdat zij willen doorstromen naar een vervolgopleiding die (mede) op cijfers selecteert.

* Een rv-toets kan worden gemaakt voor alle vakken waarin een leerling eindexamen doet. Ook voor vakken waarbij in de reguliere situatie alleen een se wordt afgenomen, zoals maatschappijleer.

* De rv-toets wordt gemaakt door scholen zelf, waarbij men zich zoveel als mogelijk baseert op het gehele pta van het betreffende vak. Stichting Cito ontwikkelt een handreiking om scholen te ondersteunen bij de ontwikkeling van de rv-toetsen.

Hier staat dus dat:

• Het de bedoeling is dat je hiermee je gemiddelde verbetert (no pressure),
• dat die toets even zwaar telt als alles wat je tot nu toe aan schoolexamens hebt gemaakt,
• en dat er zoveel mogelijk schoolexamen elementen getoetst moeten worden,
• en dat iedere school op basis van zijn eigen pta een dergelijke toets ontwikkelt.

Met de beste wil van de wereld zullen niet alle scholen een even goede toets kunnen maken voor alle vakken met zoveel mogelijk onderdelen van het schoolexamen per vak. En waarom zou je? Je toetst namelijk bij de moderne vreemde talen de delen die MINDER belangrijk waren voor het eindexamen!

Hoe hebben docenten hun kandidaten naar het examen gebracht? Deze docent overhoorde iedere week de basisvocabulaire, heel belangrijk jongens, goed de basis onder de knie krijgen. De leerlingen lazen, met deze docent, klassikaal, 3 boeken. De laatste was Sartre. L’enfer c’est les autres… je ne vous le fais pas dire...  Heel belangrijk meisjes, kilometers maken, je zult merken, het gaat steeds makkelijker. En dat was dan ook zo. Zo doe ik dat al jaren, zo sleep ik ze naar dat examen dat voor 50% meetelt voor hun eindcijfer. Daarnaast oefenden ze brieven, luistertoetsen en deden we spreekvaardigheid, maar het zwaartepunt voor de talen lag bij leesvaardigheid.

Dat maakte het ook zo belangrijk dat die examens zouden kloppen dit jaar! Eindelijk hadden we de erkenning dat het bij Frans en Duits inderdaad beter moest, we zouden dit jaar kortere examens krijgen met soepeler wegingen en wat krijgen we? Geen examens. Dat is niemands schuld, maar het is wel iemands beslissing om de vaardigheid die traditiegetrouw de meeste weging krijgt, nu buiten beschouwing te laten. Je kunt nu niet zen, eerlijk, rustig en met voor iedereen gelijke kansen een eindexamen afnemen.

Wat wel kan is:

Alle gemaakte schoolexamens voor de quarantaine vaststellen.

Alle onvoldoende gemaakte toetsen van na de quarantaine doorstrepen.

Daarop recht van herkansing geven voor ieder vak.

En dan jureren.

Je mag dan, als resultaatverbeteringstoets voor twee vakken een examen maken dat je docent mag knippen en plakken van oude examens. Dan kunnen de mislukte vragen eruit en toetsen we toch juist bij de talen, leesvaardigheid. Daar heeft de meeste energie in gezeten. Daar heb je de beste kansen. Op de schoolexamenonderdelen was het je immers niet gelukt. Dit is eerlijk. En daar kan niemand tegen zijn. Normaal gesproken.

Charlotte Goulmy is docent Frans in het volwassenenonderwijs. Lees hier het Kamerstuk over de Slaag-zak regeling voortgezet onderwijs, opgesteld door minister Slob. De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft Slob verzocht op deze blog te reageren.

Verder lezen

1 Zo moet het eerlijk
2 Zo kan het niet eerlijk (2)