Stop met niveaugroepen

Tekst Filip Bloem
Gepubliceerd op 05-10-2023

Hou op met vaste niveaugroepen in het basisonderwijs, zegt hoogleraar Inge de Wolf in een recent blog. Ze benadelen zwakkere leerlingen en zadelen hen op met een negatief zelfbeeld. Heeft ze een punt?

Marcel Schmeier, onderwijsadviseur didactisch handelen:

‘Onderzoek laat inderdaad zien dat tragere leerlingen minder scoren als ze steeds bij elkaar in een groep worden geplaatst. Een kind dat in zo’n groep wordt ingedeeld, blijft daar vaak zijn hele schooltijd zitten. Zeker oudere lesmethodes werken vaak met drie niveaus, waarbij het laagste niveau de lesstof in vereenvoudigde vorm aanbiedt. De kinderen in die groep leren dus minder dan hun klasgenoten. Natuurlijk moet je rekening houden met verschillen tussen leerlingen, maar wees flexibel. Laat bij de verlengde instructie ook eens sterkere leerlingen meedoen. Of bij de verdiepende instructie gemiddelde leerlingen. Vermijd vaste niveaugroepen en kijk per onderwerp wie extra uitleg nodig heeft en wie al verder kan. Zo stimuleer je dat kinderen van elkaar leren.’

Luc Koning, orthopedagoog en promovendus (Rijksuniversiteit Groningen):

‘Nuance is belangrijk in de wetenschap en dat mis ik bij De Wolf. Ze verwijst naar onderzoek dat lang niet zo stellig en grotendeels ook niet actueel is. Onder jonge kinderen bestaan grote verschillen in leesvaardigheid, daar moet je iets mee. De ene groep 3-leerling leest 14 woorden bij een toets, de andere 181. Dat los je niet op door kinderen van elkaar te laten leren. Als de leerkracht voor een respectvolle sfeer in de klas zorgt, hoeven niveaugroepen ook niet stigmatiserend te zijn. Vaste niveaugroepen zijn niet heilig, ik zie zelf veel in dynamisch differentiëren. Daarbij maak je groepen aan de hand van het soort hulpvragen dat leerlingen stellen, maar zorg je ook voor klassikale activiteiten.’

Pietje Horjus, leerkracht op basisschool De Kinderkoepel (Leeuwarden):

‘Onze school is enkele jaren geleden gestopt met niveaugroepen. Die werkten het zogeheten Mattheuseffect in de hand: “De rijken worden rijker, de armen worden armer.” Kinderen die op een lager niveau lezen, worden juist beter als ze in heterogene groepen werken. Groep 8-leerlingen die moeite hebben met rekenen, lieten we vroeger tijdens het rekenen met groep 7 meedoen. Daar gingen ze niet beter van rekenen. Nu werken we met heterogene groepen en krijgen alle kinderen dezelfde instructie en dezelfde minimumdoelen. Natuurlijk differentiëren we, met verlengde instructie voor wie dat nodig heeft en extra uitdaging voor wie dat aankan. Maar we geloven in het Pygmalion-effect: “Als je hoge verwachtingen hebt van leerlingen, worden ze daar beter van.”’