Op 12 mei 2023 startte OBS de Panda, een multiculturele school in Kanaleneiland in Utrecht, als eerste officiële Taalvriendelijke basisschool in de gemeente Utrecht. Directeur Els Haak: ‘Ik ben mij de laatste jaren meer gaan realiseren dat het een kwaliteit is dat veel kinderen bij ons op school ook iets weten van andere talen, of die soms zelfs vloeiend spreken. Maar zelf zien ze dit vaak niet zo. Zo is een slimme jongen uit Syrië voorzitter van onze leerlingenraad. Hij spreekt Arabisch, maar is daar niet trots op. Hij wil hier een goede positie bereiken en zich alleen focussen op het Nederlands. Maar dat is jammer. Het zou toch mooier zijn als kinderen ook trots kunnen zijn op hun eigen taal en achtergrond?’ De omslag naar een Taalvriendelijke School moet daar mede voor zorgen. ‘Leerkrachten vragen nu steeds vaker: hoe zeg je dat in jouw taal? Daar gaan kinderen vaak van glimmen, omdat je vraagt naar iets bijzonders dat zij kunnen. Verder hopen we ook ouders zo meer bij school te betrekken.’
De Taalvriendelijke School is een internationaal keurmerk voor scholen die alle talen van hun leerlingen verwelkomen. Deze scholen moeten de volgende basisregels hanteren, als ze zich willen aansluiten bij het netwerk:
Ze verbieden, ontmoedigen of straffen het gebruik van andere talen door kinderen en ouders op school NIET;
Ze adviseren ouders niet welke taal ze met hun kinderen spreken (dat is aan de ouders zelf);
Een schoolcoördinator gaat na aansluiting bij het netwerk een taalvriendelijk schoolplan ontwikkelen dat door het hele schoolteam wordt uitgevoerd; Zie ook de routekaart naar de Taalvriendelijke School.
Ellen-Rose Kambel van de Rutu Foundation (non-profit organisatie voor intercultureel en meertalig onderwijs) is een van de oprichters van de Taalvriendelijke School. ‘Met dit kwaliteitslabel en het gelijknamige netwerk van scholen willen we bereiken dat meertaligheid niet als probleem of obstakel wordt gezien, maar juist als middel om het emotioneel welzijn en de leerprestaties van álle leerlingen te verbeteren. Kinderen zitten vaak op het puntje van hun stoel als er een opdracht wordt uitgelegd die ze thuis met hun ouders of opa/oma in de eigen taal mogen bespreken. Bovendien leert de juf of meester vaak zelf ook nieuwe dingen over talen en culturele verschillen. Het werkplezier van de leraren is vaak groter en kinderen zijn veel meer betrokken zijn bij de les.’
Uit onderzoek is inmiddels bekend dat het waarderen en actief benutten van de meertalige achtergronden van kinderen een positief effect kan hebben op hun welbevinden, hun zelfvertrouwen en zelfs op hun leerprestaties.
Omdat alles op scholen gemeten wordt in het Nederlands, worden leerprestaties van anderstalige kinderen nu niet altijd goed herkend. Als voorbeeld: een kind dat in het Marokkaans perfect kan tellen, maar geen woord Nederlands spreekt, is eigenlijk verder in zijn ontwikkeling dan een Nederlandssprekend kind dat nog helemaal niet kan tellen.
Misvattingen over meertaligheid
|
Ook Kindercampus Zuidas in Amsterdam heeft zich aangesloten bij het netwerk Taalvriendelijke School. Leerkracht en coördinator internationalisering Hans Hardeman: ‘Nog geen tien jaar geleden had deze school vooral Nederlandse leerlingen. Nu heeft 80 procent van de onderbouw een andere nationaliteit, veel kinderen van expats bijvoorbeeld. Door op bepaalde momenten anderstalige leerlingen toe te staan in hun eigen taal te praten, iets op te zoeken of zelfs iets te presenteren, kunnen ze laten zien aan de leerkracht wat ze al weten en kunnen. Omdat deze kinderen soms nog zitten te stamelen in het Nederlands, vraag je je als leerkracht soms af: wat weet je eigenlijk? Dat kun je als kind alleen maar laten zien als je iets in je eigen taal mag doen.’
Hardeman heeft voorheen lesgegeven op meerdere internationale scholen in het buitenland. ‘Daar zie je de hele wereld binnenkomen. De helft van de kinderen beheerst bij de start op een internationale school het Engels niet. Daar wordt niet paniekerig over gedaan. Binnen een of twee jaar leren namelijk alle kinderen het Engels op redelijk tot goed niveau. Geen enkele leerkracht had daar angst voor kinderen die geen Engels spraken. Er wordt bij de kinderen die echt nauwelijks Engels spreken eerst gebruik gemaakt van een vertaalapp, zoals Say Hi, die we trouwens ook op de Kindercampus gebruiken, om toch te kunnen communiceren en instructie te geven.’
Voordelen van aansluiting bij de Taalvriendelijke School zijn volgens Hardeman: ondersteuning bij het maken van een taalvriendelijk schoolplan, toegang tot een kennisbank met praktische informatie, het uitwisselen van kennis met andere scholen die met dit thema bezig zijn en persoonlijke ondersteuning door geschoolde medewerkers van de organisatie Taalvriendelijke School.
Als leerlingen een nieuwe taal leren, bouwen ze voort op de talen die ze al kennen. Bijvoorbeeld door woorddelen of klanken met elkaar te vergelijken of een betekenis te raden. ‘De thuistaal moeten we daarom juist een plek geven in de klas’, zegt taalonderzoeker Sergio Baauw van de Universiteit Utrecht. ‘Dat betekent niet: praat maar wat je wil. Maar bijvoorbeeld: een klassikale uitleg in het Nederlands, vervolgens in groepjes (waarbij ook de thuistaal gesproken mag worden) een opdracht maken en tot slot het resultaat in het Nederlands verwoorden. De thuistaal helpt leerlingen om kennis of vaardigheden te verwerven waartoe ze in het Nederlands nog niet in staat zijn, en ze kunnen elkaar onderling helpen wanneer ze de uitleg in het Nederlands nog niet snappen.’
Ouderbetrokkenheid
Het is soms lastig voor leraren om de betrokkenheid van ouders met een migratieachtergrond goed in te schatten. Ze meten die bijvoorbeeld af aan de mate van participatie van ouders op school. Maar dat zegt niet altijd iets (Lusse, 2017). Immers, als je de taal slecht spreekt, is het lastig om mee te doen op school. Het is fijn voor deze ouders om te horen dat hun eigen taal belangrijk is, dat het gewaardeerd wordt als je bijvoorbeeld liedjes zingt en voorleest. Het is dan handig als er boeken in andere talen op school staan of luisterboeken of (digitale) prentenboeken voor ouders die niet kunnen lezen. Stimuleer als school dat ouders in hun thuistaal met kinderen praten over school. Geef simpele opdrachten aan kinderen (en ouders) mee, bijvoorbeeld door bij de lessen ‘klok kijken’ in hun thuistaal te bespreken hoe klok kijken werkt. Laat kinderen in de klas dat ook vertellen in hun thuistaal. Een stapje verder gaat het als leerlingen gedurende een langere tijd gestructureerd opdrachten mee naar huis krijgen, bijvoorbeeld verbonden aan het taal- of rekenonderwijs, die ze met hun ouders kunnen bespreken. De Werkplaats Onderwijsonderzoek Amsterdam (WOA) heeft hiervoor bijvoorbeeld het programma ‘Kans in Taal’ ontwikkeld in samenwerking tussen onderzoekers, leerkrachten en directies van verschillende basisscholen. De leerkrachten van groep 3 gaven de leerlingen iedere maand plaatjes mee naar huis over actuele themawoorden en rekenbegrippen. In een informatiebrief werd uitgelegd hoe ouders/verzorgers deze woorden thuis in de thuistaal kunnen bespreken en vervolgens werden de plaatjes en begrippen op school in het Nederlands besproken. |
Silvia Bunt is vrijwilliger bij Taal Doet Meer (zie www.taaldoetmeer.nl) in Utrecht, en adviseur/onderzoeker bij Slim Beleid.
Meer informatie over de ‘Taalvriendelijke School’: https://languagefriendlyschool.org/alle-talen-zijn-welkom/.
Bronnen
Dieneke Blikslager, Marjan Prent, Marije van Roekel Els de Boer, Haytske Zijlstra en Lisa Gaikhorst. Kans in Taal: de KiT: De Nederlandse woordenschat vergroten via de Thuistaal. Werkplaats Onderwijsonderzoek Amsterdam en Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (augustus 2022).
Mariëtte Lusse. Gids voor beter samenwerken met ouders. Hogeschool Rotterdam, 2017.
Wil je meer lezen?
Kijk dan op deze websites:
https://www.cubiss.nl/meertaligheid
https://multistem.net/nl/subprojecten/school/
https://jeugdjournaal.nl/artikel/2462908-in-deze-klas-spreken-kinderen-12-verschillende-talen.html
https://www.lowan.nl/po/lesmateriaal/sjoes/
https://gelijkekansenindeklas.nl/hoofdstuk/taal/
https://languagefriendlyschool.org/
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
