Het oogt allemaal heel gezellig voor leerlingen en ouders. Maar hoe zit het met al die drukke –taak-irrelevante – prikkels als het gaat om aandacht, concentratie en leren? In een eerdere column besprak ik de schadelijke effecten van lawaai in de klas op het leren van kinderen. Maar hoe zit het eigenlijk met ‘visueel lawaai’?
Aandacht besteden aan de les is een cruciale eerste stap naar leren. Om dat goed te snappen, eerst een beetje psychologie: jonge kinderen worden snel en makkelijk afgeleid. Hun zogenoemde executieve functies, dat wil zeggen de regelfuncties van hun hersenen (die controleren en aansturen), zijn niet of nauwelijks ontwikkeld. 
Denk bijvoorbeeld aan het kunnen volhouden van aandacht, concentreren, negeren van irrelevante prikkels, vasthouden van informatie in het werkgeheugen, onthouden van een doel, enzovoorts. Toch zitten – en dat is het rare, bijna paradoxaal - jonge leerlingen vaak in een leeromgeving die rijk is aan potentiële bronnen van afleiding.
Dit nadeel wordt nog verergerd door het feit dat de kinderen het grootste deel van de dag in één klaslokaal zitten en hun instructie dus niet ontvangen in een gespecialiseerd lokaal voor elk vakgebied (zoals gebruikelijk is op het vo). Zo worden ze vaak blootgesteld aan grote hoeveelheden beeldmateriaal dat helemaal niet relevant is voor de lopende instructie. Reden overigens dat Maria Montessori leerkrachten van jonge kinderen aanmoedigde om hun klaslokalen juist sober in te richten!
Een ‘gezellig ingerichte klas’ wordt door onderzoekers wel beschreven als een ‘visueel bombardement’ (Bullard, 2010, p. 110) en een ‘kakofonie van beelden’ (Tarr, 2004, p. 1). 
Anna V. Fisher, Karrie E. Godwin en Howard Seltman van Carnegie Mellon University onderzochten wat het effect is van die klassikale ‘exposities’ op het vermogen van kinderen om gefocust te blijven tijdens de instructie en om te leren. Ze plaatsten 24 leerlingen uit groep 1 en 2 in speciale lokalen voor zes inleidende lessen algemene natuurwetenschappen over onderwerpen waarmee de kinderen niet bekend waren (Wat is een insect? Hoeveel leden en poten hebben ze?). Drie lessen werden gegeven in een rijk maar niet overdadig versierd klaslokaal (prikkelrijk) en drie in een sober aangekleed lokaal (prikkelarm). Daarna werd getoetst wat de leerlingen geleerd hadden.
En wat bleek? Leerlingen in de prikkelrijke omgeving waren veel meer afgeleid: ze letten niet op de leraar of wat op het bord gebeurde, maar op de omgeving. De onderzoekers toonden bovendien aan dat ze minder leerden. Kinderen in het prikkelarme klaslokaal gaven vaker een juist antwoord op de toetsvragen (55% correct) dan hun leeftijdgenoten in de prikkelrijke klas (42% correct).
De onderzoekers wilden er ook achter komen of de aandacht van de kinderen zou verschuiven naar andere zaken door de ‘expositie’ aan muren en plafond. Gingen ze bijvoorbeeld meer praten met hun leeftijdgenoten? Dat bleek inderdaad het geval. Toen zij alle tijd optelden die de leerlingen buiten de taak (off-task) doorbrachten, was het percentage off-task gedrag hoger in het prikkelrijke klaslokaal (38,6%) dan in de prikkelarme klas (28,4%).
Alles bij elkaar een goede reden om nog eens na te denken over de inrichting van je klaslokaal, om van het leerplein nog maar te zwijgen!
Bronnen
Bullard, J. (2010). Creating environments for learning: Birth to age eight. Prentice Hall
Fisher, A. V., Godwin, K. E., & Seltman, H. (2014). Visual environment, attention allocation, and learning in young children: When too much of a good thing may be bad. Psychological Science, 25(7), 1362-1370.
Tarr, P. (2004). Consider the walls. Young Children, 59(3), 1–5.
Beeld drie aapjes door: Japanexperterna.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
