Onderzoek

Zelfsturing bij kleuters

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat de jongste levensjaren cruciaal zijn voor de cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen. In die periode leren kleuters allerlei nieuwe vaardigheden, waaronder ook zelfsturende vaardigheden. Zelfsturing is afhankelijk van executieve functies (EF), zoals impulsbeheersing. We weten dat kleuters die opgroeien in stressvolle situaties, zoals (kans)armoede, een groter risico lopen op minder ontwikkelde EF, waardoor ze vaak ook op latere leeftijd meer drempels ervaren. Alle reden om in de kleuterklas actief aandacht te besteden aan het stimuleren van EF.

In het onderzoeksproject ‘Zet je EF-bril op’ sloegen de Stad Aalst, KU Leuven en de Odisee Hogeschool de handen ineen om zelfsturende vaardigheden bij kleuters te versterken. Ze gingen hiermee in acht kleuterscholen intensief met het team aan de slag. De interventie bestaat uit drie wetenschappelijk onderbouwde didactische bouwstenen (Feryn, 2021): kwaliteitsvolle interacties zoals het aanleren van de ‘stop-denk-doe-strategie’, doelgerichte activiteiten zoals geheugenspelen of prentenboeken voorlezen, en een ondersteunende klasorganisatie zoals het vermijden van onder- en overprikkeling bij de inrichting van de klas. 

De onderzoekers daagden leraren uit om deze drie bouwstenen geïntegreerd toe te passen in hun klas. Onderzoekers van de Odisee Hogeschool gaven hen maandelijkse coaching om hun ‘EF-bril op te zetten’. Het effectonderzoek loopt nog, maar duidelijk is wel dat leraren het grootste effect zagen bij de bouwsteen ‘interactie’. Daarbij is het belangrijk dat die interactie niet beperkt blijft tot zo nu en dan een geheugen- of reactiespel, maar de hele dag door plaatsvindt. Verder waren er grote verschillen in hoe scholen de interventie doorvoerden. De betrokkenheid van de schoolleiding en de algemene schoolorganisatie blijken essentieel voor succes.

Sanne Feryn, Fren Dieusaert en Lien Ooghe, ‘Zet je EF-bril op’.

Sanne Feryn, Kleuters laten groeien in executieve functies. Hoe? Zo! LannooCampus, 2021.

Bronnen:

Eng, C. M., Pocsai, M., Fulton, V. E., Moron, S. P., Thiessen, E. D., & Fisher, A. V. (2022). Longitudinal investigation of executive function development employing task‐based, teacher reports, and fNIRS multimethodology in 4‐to 5‐year‐old children. Developmental Science, 25(6), e13328.

Koşkulu-Sancar, S., van de Weijer-Bergsma, E., Mulder, H., & Blom, E. (2023). Examining the role of parents and teachers in executive function development in early and middle childhood: A systematic review. Developmental Review, 67, 101063. https://doi.org/10.1016/j.dr.2022.101063.

Mattera, S., Rojas, N. M., Morris, P. A., & Bierman, K. (2021). Promoting EF with preschool interventions: Lessons learned from 15 years of conducting large-scale studies. Frontiers in Psychology, 12, 640702–640702. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.640702.

Waters, N. E., Ahmed, S. F., Tang, S., Morrison, F. J., & Davis-Kean, P. E. (2021). Pathways from socio-economic status to early academic achievement: The role of specific executive functions. Early Childhood Research Quarterly, 54, 321–331. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2020.09.008.

Dit artikel verscheen in Didactief, juni 2023.