Leren is als voetballen

Herhalen dus. Een andere, steeds vaker gebruikte, aanpak is het product van de cognitieve revolutie en heet uitweiding (Engels: elaboration). Dit komt neer op actieve verwerking van de leerstof: zoeken en leggen van relaties, maken van een mind- of conceptmap, reflecteren over de inhoud, voorbeelden bedenken enzovoorts. Beide methoden gaan ervan uit dat je het beste leert naarmate je meer moeite doet om de te leren informatie in je hoofd te krijgen. Waarheid als een koe, toch? Maar een derde aanpak is in opmars. Het nieuwe leren Deze nieuwe aanpak komt voort uit onderzoek naar het zogeheten testing effect (het toetseffect), dat stelt dat je de lesstof niet in je geheugen moet stampen, maar deze er juist weer uit moet halen. Toetsing dus, niet om te checken of er iets is geleerd, maar om dit leren te stimuleren. Vergelijk het met leren voetballen. Dat leer je niet door op te slaan wat de trainer of Johan Cruyff vertelt, maar door het vertelde zelf uit te proberen. Dit effect van toetsen staat al beschreven in een onderzoek uit 1917. Het huidige onderzoek is echter gebaseerd op onderzoek uit 1992, waarin het gunstige effect van toetsing op het leren van woordparen werd aangetoond. De eerste onderzoeken waren nog gericht op uit het hoofd leren van woordjes, meer recent onderzoek richt zich op wat men betekenisvol leren noemt. In een recente uitgave van Science beschrijven Karpicke & Blunt bijvoorbeeld het volgende experiment. Een eerste groep proefpersonen leest een natuurwetenschappelijke tekst één keer. Een volgende groep leest dezelfde tekst twee keer. Een derde groep leest de tekst en maakt desgevraagd onder het lezen een conceptmap, een veel gebruikte elaboratiestrategie. Aan de vierde en laatste groep wordt gevraagd de tekst één keer te lezen, en vervolgens dat wat herinnerd wordt, op te schrijven. Daarna mocht deze groep de tekst een tweede keer lezen. Alle groepen kregen evenveel studietijd. En wat blijkt? De laatste groep leert zowel meer feiten als meer conceptrelaties. En blijkt niet alleen direct na de oefening, maar ook een week later nog! De onderzoekers herhaalden hun experiment en telkens kwam de 3R-groep (Read-Recite-Review; Lees-Vertel- Herlees) als beste uit de bus. Betere resultaten zonder extra studietijd: het ei van Columbus. McDaniel, Howard en Einstein boekten soortgelijke resultaten. Ze vergeleken de effecten van de 3Rstrategie met de effecten van óf herlezen óf aantekeningen maken met de tekst erbij. Ook hier leverde de 3R-strategie de beste resultaten op. Breinknopje Hoe zit dat precies? Eén verklaring is dat wanneer je de verbanden tussen informatie opslaat, je ook opslaat wat nodig is om de informatie en de verbanden weer uit je geheugen terug te halen. Toetsing is als op een breinknopje drukken, waardoor de wachtende kennis geactiveerd wordt. Bij louter herlezen gaat het lampje niet branden. Een tweede verklaring is dat je door toetsing nieuwere, meer productieve verbanden legt tussen de onderdelen van de informatie in de tekst. Bij herlezen worden slechts bestaande verbanden herhaald zonder nieuwe aan te brengen. Over de vraag welke verklaring klopt, moeten nog wat lampjes gaan branden. In mijn onderzoeksgroep zijn we druk op zoek naar het antwoord. (Proefpersonen zijn van harte welkom!). Wat ik wel al durf te zeggen: voor wie leerlingen verder wil brengen, zou toetsing wel eens het nieuwe leren kunnen zijn.

Paul Kirschner, hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit, kiest tweemaandelijks de krenten uit recent onderzoek. Kijk op http://didactiefonline.nlvoor de besproken onderzoeken.