Laptop: het nieuwe meeroken

Ik begin met een analogie: stel, je rookt niet. In het verleden kon het zomaar gebeuren dat er in een restaurant iemand aan de tafel naast jou een sigaret opstak. De kans was groot dat jij dit niet op prijs stelde, maar ja, volwassenen zijn vrij om te bepalen wat ze doen of laten. Gelukkig weten we nu hoe onaangenaam en schadelijk meeroken is en is roken in restaurants inmiddels verboden.

75% doet dingen op laptop die niks met les te maken hebben

Wat heeft dit met laptops in de klas te maken? In een recente tv-uitzending hierover zei een collega dat zijn studenten – volwassen als ze zijn – zelf mogen bepalen wat ze doen. Tot op zekere hoogte heeft hij gelijk, maar wat als de keuze van de één (voor een laptop) invloed heeft op het leren van de ander?

In het gunstigste geval wordt de laptop vooral gebruikt voor het leren. Maar Ravizza e.a. (2017) ontdekten dat lerenden die laptops naar de klas meebrachten om online lesmateriaal te bestuderen, er in de praktijk heel andere dingen op deden. In Scientific American vertelde Ravizza dat computergebruik in de klas de illusie van verhoogde betrokkenheid creëert. Want meestal gaat die betrokkenheid uit naar sociale media, YouTube, e-mail, shoppen, chatten, nieuwssites en spelletjes. Door deze afleiding, die ze zelf opzoeken, zijn de leerlingen gemiddeld meer dan 40% van de tijd er met hun hoofd niet bij, met slechte leerresultaten als gevolg.

Sana e.a. (2013) toonden aan dat leerlingen slechter leerden als ze tijdens de les aan het multitasken[1] waren op een laptop (zie figuur 1). En daar bleef het niet bij. Als leerlingen het multitasken van een ander konden zien, leerden ze zelf ook slechter! Het waren dus niet alleen de actieve laptopgebruikers die benadeeld werden, maar ook de passieve, afgeleide toeschouwers (‘meegebruikers’, zie figuur 2). Dit effect is vaker gevonden. In bijvoorbeeld de studie van Zhu e.a. naar laptopgebruik (2012) bleek 75% van de deelnemers veel tijd te besteden aan activiteiten die niets met leren te maken hadden. Bijna de helft van alle studenten, ongeacht of zij wel of geen laptop gebruikten, zei dat ze gedeeltelijk of helemaal afgeleid raakten door het online gedrag van anderen.

Fried (2008) bestudeerde laptopgebruik al lang voordat er sociale media en videostreaming bestonden. 81% van de leerlingen in zijn onderzoek bleek op de laptop in de klas bezig met e-mail, 68% met instant messaging, 43% met surfen op internet voor dingen die niets met de les te maken hadden en 25% met spelletjes. En weer bleken ook laptopgebruikers zelf afgeleid te worden door andere laptopgebruikers, zelfs nog meer dan door hun eigen laptopgebruik! Fried, evenals Sana e.a., vond een negatieve relatie tussen laptops in de klas en prestaties, aandacht voor en begrip van het lesmateriaal. Resumerend in de woorden van Sana e.a.: ‘Het ontwrichten van je eigen leren is een individuele keuze; het beschadigen van het leren van een ander in de klas is respectloos. Afleiding die wordt veroorzaakt door bewegende beelden, door wat er op een scherm staat en door multitasken, leidt tot de onvrijwillige verschuiving van aandacht bij anderen in de buurt van de laptopgebruiker. Onderzoek laat zien dat anderen zich ergeren aan en afgeleid worden door het gebruik van de laptop.’ Kortom, laptopgebruik in de klas is het nieuwe meeroken. Wat kun je als leraar daartegen doen? In het hoger onderwijs geeft Harvard-econoom David Laibson het goede voorbeeld: splits de ruimte, in een deel met en een deel zonder laptop, en laat studenten – na goed beraad – zelf kiezen. En als een laptop niet nodig is voor de les, dan is mijn advies: de les begint, dus apparaten van tafel.

[1] We kunnen niet multitasken (twee of meer informatieverwerkende processen tegelijk uitvoeren). We kunnen hooguit schakelen tussen taken (task switching).

Bronnen

Fried, C. B. (2008). In-class laptop use and its effects on student learning. Computers & Education, 50, 906–914.

Ravizza, S. M., Uitvlugt, M. G., & Fenn, K. M. (2017). Logged in and zoned out: How laptop internet use relates to classroom learning. Psychological Science, 28(2), 1-10.

Sana, F., Weston, T., & Cepeda, N. J. (2013). Laptop multitasking hinders classroom learning for both users and nearby peers. Computers & Education, 62, 24–31.

Zhu, E., Kaplan, M., Dershimer, R. C., & Bergom, I. (2011). Use of laptops in the classroom: Research and best practices (No. 30). CRLT Occasional Papers. Center for Research on Teaching and Learning: University of Michigan.

Paul Kirschner is universiteitshoogleraar en hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit. 

Deze column verscheen in de rubriek 'Kirschner Kiest' in Didactief, januari/februari 2018.