Huppelend rekenen

Vrijwel iedereen wil het beste onderwijs. Niet alleen leerlingen zelf, maar ook hun leraren, ouders,  schoolleiders en beleidsmakers. Nieuwe onderwijsprogramma’s buitelen over elkaar heen en doen hun best belangrijker, mooier en effectiever te zijn dan alle andere programma’s. Ze adverteren met positieve ervaringen en effectiviteit op andere scholen. ‘Leerlingen worden er veel beter van en hun ontwikkeling gaat met sprongen vooruit.’ Je gaat je bijna schuldig voelen als je je leerlingen de aanpak onthoudt.

Een van deze aanpakken is bewegend leren. De combinatie van bewegen en leren klinkt ongelooflijk aantrekkelijk. Het is leuk, bewegen is gezond, het motiveert leerlingen en ze leren ook nog eens meer. Ook weten we dat bewegen goed is voor de hersenen, waardoor de aanpak nog aantrekkelijker lijkt. Het is dan ook niet gek dat er inmiddels diverse programma’s bestaan, met vaak creatieve en sportieve namen.

Maar is bewegend leren echt zo goed? En leidt het ook tot betere leerprestaties bij leerlingen? Gelukkig bestaat er veel onderzoek naar bewegen en leren, op scholen in Nederland en in vergelijkbare landen. Op onderwijskennis.nl staan recente overzichtsstudies, studies waarin bestaand onderzoek is gebundeld. Zo hebben Singh en collega’s (2019) gekeken naar studies waar effecten van bewegen op leren in kaart zijn gebracht. Zij vinden onvoldoende bewijs voor een positief effect van bewegen op leerprestaties. Wel lijkt er een klein effect voor rekenen, mits de leerlingen vaak en lang bewegen. Dit effect is gevonden bij leerlingen die gedurende 2 jaar, 3 keer per week tussen de 30 en 60 minuten bewegen.

Verhoogde motivatie,
concentratie en
taakgerichtheid

Ook andere overzichtsstudies, waarin wat minder strikt is omgegaan met de bewijskracht van de afzonderlijke studies, komen tot vergelijkbare bevindingen. Bewegen leidt niet direct tot betere leerprestaties. Wel blijkt bewegen goed voor leerlingen. Het verhoogt hun motivatie, concentratie en taakgerichtheid, met name direct na het bewegen. Opvallend is dat de manier waarop bewogen wordt, niet uitmaakt. Het positieve effect op de motivatie en concentratie krijg je zowel met een ‘energizer’ als met een gymles of andere vormen van bewegen.

Vergelijkbare conclusies gelden voor bewegend leren. Dit is goed voor de motivatie, maar tegelijkertijd is er weinig bewijs dat dit ook leidt tot betere leerprestaties. Zo blijkt uit recente studies dat leerlingen de lessen leuk vinden, maar niet beter gaan presteren (Van den Berg et al., 2019; Vreeswijk en Singh, 2021). Een eerdere Nederlandse studie naar een specifiek programma laat wel een effect op rekenen en spelling zien (Mullender-Wijnsma et al., 2016). Dit effect treedt alleen op bij intensieve beweging (3 keer per week, 2 jaar lang). Wat dit precies veroorzaakt en of dit ook kan komen door andere onderdelen van het programma (bijvoorbeeld door de nadruk op automatiseren), is onduidelijk. Willen we dit beter snappen, dan is het van belang dat er meer onderzoek komt naar kansrijke aanpakken, waarin ook de onderliggende mechanismen bekeken worden.

Het recente onderzoek leert ons dat het goed is om leerlingen te laten bewegen. Maar ik zou niet kiezen voor springend de tafels oefenen, op een hometrainer wiskundeles volgen of al huppelend woordjes dansen. Dit kan leuk zijn, maar verwacht niet dat je leerlingen de lesstof beter gaan beheersen.

Inge de Wolf is bijzonder hoogleraar Onderwijssystemen aan de Universiteit Maastricht, directeur van Education Lab en werkzaam bij het NRO. Meer lezen?

Bronnen:

NRO: www.onderwijskennis.nl.

Greeff, J.W. de, Bosker, R.J., Oosterlaan, J., Visscher, C. & Hartman, E. (2018). Effects of physical activity on executive functions, attention and academic performance in preadolescent children: a meta-analysis. Journal of Science and Medicine in Sport, 21(5), 501-507.

Mullender-Wijnsma, M.J., Hartman, E., Greeff, J.W. de, Doolaard, S., Bosker, R.J. & Visscher, C. (2016). Physically Active Math and Language Lessons Improve Academic Achievement: a Cluster Randomized Controlled Trial. Pediatrics, 137(3).

Singh, A. S., Saliasi, E., Van Den Berg, V., Uijtdewilligen, L., De Groot, R. H. M., Jolles, J., Andersen, L. B., Bailey, R., Chang, Y. K., Diamond, A., Ericsson, I., Etnier, J. L., Fedewa, A. L., Hillman, C. H., McMorris, T., Pesce, C., Pühse, U., Tomporowski, P. D., & Chinapaw, M. J. M. (2019). Effects of physical activity interventions on cognitive and academic performance in children and adolescents: A novel combination of a systematic review and recommendations from an expert panel. British Journal of Sports Medicine, 53(10), 640-647.

Vrieswijk, S. & Singh, A. (2021). Bewegend leren in het primair onderwijs. Uitdagingen en kansen. Factsheet Mueller Institute, 2023/31.

Dit artikel verscheen in Didactief, mei 2023.