Jij bent het verkeer!

Een onverwachte les, op een onverwacht moment, uit onverwachte hoek. Heb je weleens het gevoel dat je vastzit in het 'verkeer' van je organisatie? Heb je al tijden een goed idee voor een project, maar het wil maar niet aanslaan? Luister dan naar onze orakelende TomTom: 'Jij bent het verkeer.' Jij bent (samen met al je collega's) de organisatie. De volgende twee plaatjes laten goed het verschil zien. Het is een voorbeeld uit recent onderzoek binnen scholen, maar gaat op voor veel organisatievormen.

Het eerste plaatje laat de formele organisatiestructuur zien van een grote school.

Het is de bekende organisatiehark met de directeur bovenaan en onderaan het personeel op de werkplek: de leraren, onderwijsassistenten en anderen. Als leraar met een goed idee zou je dus naar je teamleider kunnen stappen en die zou vervolgens naar zijn/haar locatieleider stappen, die zou het vervolgens in het managementteam voorleggen, tot uiteindelijk de directeur zegt: Goed idee, doen we! Zoals we allemaal weten, heb je voordat je het weet het gevoel dat je vastzit in het 'verkeer' en blijft je idee om onduidelijke redenen liggen op de hoek van een bureau of ernaast in de prullenbak.

En nu het tweede plaatje. We vroegen in een onderzoek aan het personeel binnen een school naar welke collega's ze toegaan om nieuwe ideeën te krijgen voor hun onderwijs. Vervolgens konden we een sociaal netwerk tekenen waarbij we de collega's die elkaar aanwezen konden verbinden met lijnen. Dit maakte een complex 'ideeënnetwerk' zichtbaar en liet zien wie in dit netwerk wel en niet met elkaar in verbinding staan. We zien als het ware het sociale 'ideeënverkeer' binnen de organisatie. In het midden van het netwerk zien we drukke kruispunten: de 'populaire, invloedrijke' mensen, die door veel mensen werden genoemd, belandden in het midden van het netwerk (hoe centraler in het netwerk des te groter het puntje van die persoon).

Als je opzoek bent naar een nieuw idee dan ga je naar deze personen toe en op hun beurt zoeken deze personen ook veel andere collega's op om nieuwe ideeën op te doen. Zij staan op het 'ideeënkruispunt' binnen de organisatie. Zij hebben daardoor veel invloed op de ideeën die wel en niet aanslaan binnen hun school. De centrale personen in dit voorbeeld waren niet zozeer de directeur of adjunct-directeur, zoals je op basis van de organisatiehark zou verwachten, maar individuele leraren en leraarbegeleiders.

De twee plaatjes laten een parallel universum zien binnen je organisatie. Beide zijn belangrijk, maar opvallend was dat uit interviews met de centrale mensen in het sociale ideeënnetwerk bleek dat zij heel goed beseften dat zij zelf het sociale verkeer binnen hun organisatie vormden en daar ook invloed op konden uitoefenen. Zij betrokken bewust bepaalde collega's in het (mede)ontwikkelen van hun ideeën en zochten andere collega's met goede ideeën op. Zij bleven niet stilstaan, hun ideeën werden niet geparkeerd en het verkeer bleef rijden in de richting die zij wilden...

Meer lezen over de invloed van collegiale relaties, het 'sociaal kapitaal', in je (school)organisatie?

Onderwijsvernieuwing: De schitterende en duistere kant van sociaal kapitaal(Interview)

Themanummer Sociaal Kapitaal, Develop (2010)