In de komende jaren zal een op de vijf Nederlandse gemeenten met krimp (meer dan 2,5%) te maken krijgen. Het gaat dan vooral om de plattelandsgebieden in delen van Groningen, Friesland, Zeeland, Limburg, Gelderland en het noorden van Noord-Holland (Bron: PBL). Grote uitschieter is de gemeente Delfzijl: daar zal de bevolking tussen 2015 en 2030 met 18% afnemen. Vanzelfsprekend daalt ook het aantal leerlingen en dat veroorzaakt financiële problemen. Een school moet sluiten of kan bepaalde soorten onderwijs niet meer aanbieden, waardoor leerlingen moeten uitwijken naar een andere school. In dunbevolkte regio´s kan daardoor de reistijd voor leerlingen té lang worden.
De commissie-Dijkgraaf werd eind 2018 ingesteld om minister Slob te adviseren over het onderwijsbeleid dat nodig is om met de krimp om te gaan en bracht onlangs haar advies uit. Ze legt de verantwoordelijkheid voor een blijvend goed onderwijsaanbod vooral bij schoolbesturen, maar deelt ook duidelijke taken uit aan landelijke, provinciale en lokale overheid.
De onderlinge samenwerking van besturen moet verbeteren, vindt de commissie-Dijkgraaf. Zij moeten verder kijken dan hun eigen bestuur en samen zorgen dat er ondanks het verdwijnen of fuseren van scholen toch een gevarieerd en bereikbaar aanbod voor leerlingen blijft bestaan in de regio (RMC-regio, Regionaal Meld- en Coördinatiepunt). De commissie wil dat deze maatschappelijke verantwoordelijkheid om samen te werken expliciet wordt opgenomen in de Code Goed Bestuur van de VO-raad.
Volgens de commissie-Dijkgraaf zijn er nog besturen die de problematiek van de krimp onderschatten. Daarom wil ze schoolbesturen een ‘krimptoets’ opleggen, om zo de urgentie duidelijk te maken. In deze toets moeten ze bewijzen dat ze genoeg hebben gedaan om te voorkomen dat de kwaliteit van onderwijs in de regio de komende tien jaar in de knel komt. De toets bestaat uit het toevoegen van een uitgebreide risicoparagraaf in het jaarverslag van het bestuur. Slaagt een schoolbestuur hier niet in, dan zal het ministerie het bestuur hierop aanspreken en ‘desnoods een dwingende aanwijzing geven’.
De commissie wil ook dat er meer en beter informatie wordt gedeeld. Het ministerie moet zorgen dat voor elk gebied een prognose voor scholen beschikbaar is: hoe zullen de bevolkingsaantallen in dit gebied dalen en hoe beïnvloedt dat de leerlingenaantallen en -stromen? Hiervoor moeten ook de regionale en lokale overheid informatie delen, met het ministerie en met schoolbesturen. Ook moet het ministerie informatie-uitwisseling tussen scholen door middel van voldoende budget faciliteren en duidelijkheid scheppen over de regels voor samenwerking en fusie. Voor schoolbesturen betekent dit dat zij rapporteren wat hun huidige leerlingenaantallen zijn, hoe deze zich gaan ontwikkelen in de komende tien jaar en hoe dit hun financiële situatie beïnvloedt. Ook moedigt de commissie scholen aan hun successen op het gebied van samenwerking delen. Daar kan de VO-raad een grote rol in spelen.
Een ander speerpunt van de commissie-Dijkgraaf is maatwerk. Daarvoor moet het ministerie een regionale regeling ontwikkelen, die scholen toestemming geeft om van de bestaande regelgeving af te wijken, bijvoorbeeld om een goede samenwerking aan te kunnen gaan of om extra budget te krijgen. Hoe die regeling eruitziet en op welke punten er maatwerk mogelijk is, moet eveneens duidelijk worden gecommuniceerd aan scholen en besturen.
Minister Slob geeft in zijn reactie op het advies aan dat hij de verantwoordelijkheid voor schoolbesturen om voor een goed onderwijsaanbod te zorgen graag in de wet wil laten zetten. Het idee van een krimptoets vindt hij interessant en gaat hij verder onderzoeken. Ook met de informatiedeling gaat hij aan de gang: DUO publiceert al prognoses voor scholen, maar Slob gaat proberen deze nog toegankelijker te maken. Ook wil hij extra accountmanagers van OCW en regionale procesbegeleiders inzetten die besturen kunnen ondersteunen op basis van een subsidie van OCW. In het maatwerkplan ziet Slob ook heil, maar in tegenstelling tot de commissie-Dijkgraaf ziet hij dit liever landelijk georganiseerd dan regionaal, omdat dit beter aansluit bij het beleid dat hij al voert om de regelgeving op het gebied van samenwerken landelijk te versoepelen. Minister Slob gaat met de adviezen aan de slag en komt voor eind 2019 met een uitwerking.
Voorzitter van de VO-raad Paul Rosenmöller riep onlangs ook op, net als de commissie-Dijkgraaf, tot meer geld voor krimpregio’s, maar stelde eveneens dat scholen meer kunnen samenwerken. Vorige week pleitte hij tijdens het VO-congres en in een interview met dagblad Trouw voor een landelijk onderwijspact om krimp, maar ook het lerarentekort, aan te pakken en meer maatwerk in het onderwijs te bieden. Zijn belangrijkste boodschap is dat het onderwijs af moet van het marketingdenken en in plaats van elkaar stuk te concurreren meer de handen ineen kan slaan. De VO-raad heeft tevens aangegeven weinig tevreden te zijn met de reactie van Slob op het advies van de commissie-Dijkgraaf. De raad vindt dat de minister te veel focust op de verantwoordelijkheid van schoolbesturen en te weinig op de inzet van financiële middelen door de overheid.
Kleinere scholen, slechtere kwaliteit?
|
Lees hier het gehele advies van de commissie-Dijkgraaf.
1 Krimp: ene bestuurder is de andere niet
2 Dekker waarschuwt scholen voor krimp
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
