Je gaat op allerlei manieren met leerlingen op zoek naar hun persoonlijke belangstelling, naar vragen die ze écht willen uitwerken. Bij de start van het thema ‘milieu’, ga je bijvoorbeeld met alle kinderen samen met de stadsreiniging op pad om zwerfvuil op te ruimen, compleet met wagentje, bezem en hesjes. Ze gaan zich betrokken voelen en daar komen heel wat vragen uit voort. Hun motivatie is gewekt. Leer ze vervolgens teksten te gebruiken als bronnen om antwoord te krijgen op vragen die ze zélf hebben.
Vanuit hun eigen interesse gaan kinderen op zoek naar relevante teksten. Die vinden ze op de boekentafel in de klas of thuis, in de bibliotheek of op internet. Vaak zijn het ‘echte’ teksten, niet per se geschreven voor kinderen. Dit vraagt van jou als 
leraar een groot vermogen tot flexibiliteit. De kinderen komen met vragen waar je niet altijd op bent voorbereid, en waarvoor je zelf ook moet lezen. Geef ze post-its om bij teksten te plaatsen die ze nuttig vinden voor zichzelf of anderen. Kopieer die teksten en verdeel ze onder de groepjes. Zo leest elk kind iets dat zinvol is voor hemzelf en voor de hele groep.
Kinderen verschillen niet alleen in interesse, maar ook in leesvaardigheid. Om succeservaringen voor iedereen mogelijk te maken, stel je als OGO-leraar voor ieder kind realistische doelen, en ben je alert op de geschiktheid van teksten. Zo krijgt ieder kind positieve feedback. Motivatie is ook hier steeds de motor. Je geeft klassikale instructie over leesstrategieën bij teksten die voor iedereen interessant zijn. Bij de begeleiding van de groepjes ga je voortdurend na of de leerlingen de teksten kunnen gebruiken bij hun vragen én of elke leerling een tekst leest die geschikt is voor zijn leesniveau. Dit stelt hoge eisen op het gebied van differentiatie en klassenmanagement. Registratie vormt een belangrijk onderdeel. Het vergt tijd om dat als leraar in de vingers te krijgen en systematisch bij te houden. HOREB, het OGO-leerlingvolgsysteem om handelingsgericht te observeren en registreren, biedt aanknopingspunten. Het biedt bijvoorbeeld de mogelijkheid om - wanneer je vermoedt dat een tekst voor leerlingen pittig is - specifieke begeleiding voor hen in je HOREB-logboek te noteren. Na afloop registreer je de vorderingen ook weer.
Door samenwerking rond één thema is de klas een leergemeenschap waarin ieder een eigen bijdrage heeft. Praten over teksten hoort er altijd bij: in tweetallen, in groepjes, met de klas als geheel, individueel met jou. Ook jij als leraar bent partner in de kennisconstructie rond het onderwerp. Je laat leerlingen in groepjes ‘probeerantwoorden’ op hun vragen noteren en uitwisselen met een ander groepje. Je bespreekt vervolgens in de kring welke informatie nog nodig is. Met de nieuwe vragen die dat oplevert gaan de groepjes weer aan de slag met nieuwe teksten.
In OGO is begrijpend lezen allereerst gericht op de inhoud van teksten en geïntegreerd met wereldoriëntatie. Ook wordt lezen verbonden met andere activiteiten. Er op uitgaan, een gastspreker uitnodigen, een expert interviewen, praten over het onderwerp en schrijven. Lezen (en schrijven) is een communicatieve activiteit: kinderen lezen voor zichzelf vanuit hun eigen interesses en vragen, èn met anderen om samen meer te weten te komen. En wat ze lezen geven ze altijd weer door aan anderen in een gezamenlijke eindactiviteit zoals een tentoonstelling of een presentatie voor andere klassen of de ouders. Om voorlichting te kunnen geven over hoe school spullen kan recyclen, leest een groepje bijvoorbeeld teksten om erachter te komen wat er allemaal mogelijk is en bekijken ze ander voorlichtingsmateriaal om inspiratie op te doen. Lezen is binnen OGO gerelateerd aan brede doelen, die in het teken staan van hoe elk kind zichzelf als persoon ontwikkelt én als deelnemer aan de maatschappij.
Werkt lezen voor het echie?
Zinvol lezen, keuzevrijheid en succeservaringen voor ieder kind moeten ervoor zorgen dat lezen ‘voor het echie’ is en meer de diepte ingaat dan lezen met de methode op niet-OGO scholen. Samenwerken en de integratie van verschillende activiteiten binnen een thema maken lezen tot een rijkere en functionele activiteit. Lezen ‘voor het echie’ is zowel persoonlijk betekenisvol als functioneel en maatschappelijk relevant. Dat is iets heel anders dan lezen als ‘schoolvak’, waarvoor je leesstrategieën moet aanleren. Maar werkt het ook? Studenten van de Pabo-Inholland vroegen 850 leerlingen van de groepen 5 tot en met 8 op OGO- en op reguliere scholen naar hun leesmotivatie. Ze gebruikten een vragenlijst gericht op informatieve teksten die Yvonne van Rijk voor haar promotieonderzoek samenstelde uit een reeks bestaande vragenlijsten. De leerlingen van de OGO-scholen scoorden hoger op nieuwsgierigheid en interesse, leesplezier, beleefde relevantie, voorkeur voor uitdaging, instrumentele en extrinsieke motivatie. Alleen op zelfvertrouwen hadden de OGO-scholen een lagere score vanwege de ‘echte’, soms lastige teksten. Werkt die sterkere motivatie nu ook door in betere leesprestaties? Die vraag kunnen we pas beantwoorden als het promotieonderzoek is afgerond, eind 2013.
Yvonne van Rijk is docent aan de Pabo van Hogeschool Inholland en promovenda bij de Universiteit van Amsterdam/ Vrije Universiteit. Dorian de Haan is lector Ontwikkelingsgericht Onderwijs bij Hogeschool Inholland en universitair docent Ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Utrecht.
Dit artikel is verschenen in de Didactief-special Ontwikkelingsgericht Onderwijs, januari/februari 2013. Deze special is gemaakt in opdracht en met een financiële bijdrage van Academie voor Ontwikkelingsgericht Onderwijs.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
