Interview

Een nieuw paar ogen

Sinds 2017 bent u voorzitter van World Association of Lesson Studies, waar tientallen landen bij aangesloten zijn. Wat maakt Lesson Study voor u zo bijzonder?
‘Toen ik twintig jaar geleden voor het eerst van Lesson Study hoorde, besefte ik dat dit weleens het antwoord kon zijn op veel problemen in het Britse onderwijs. Engeland kende een nationaal curriculum dat van bovenaf was opgelegd: het was nog net niet zo erg dat je van uur tot uur wist wat elke school deed. Het systeem weerhield leraren ervan om zelf na te denken. Lesson Study daagde leraren uit om het heft weer in eigen hand te nemen. Ineens moesten ze met collega’s gaan nadenken over hoe ze eigenlijk voor de klas stonden en welk effect hun handelen op de leerlingen had.’

U kreeg in 2003 subsidie om Lesson Study landelijk te testen. Hoe waren de reacties?
‘De leraren vonden het fantastisch. Het was alsof ze een nieuw paar ogen kregen. Leraren leren gaandeweg alle informatie die in een druk klaslokaal op ze af komt, efficiënt te filteren. Ze ontwikkelen een idee van wat kinderen kunnen en passen hun handelen daarop aan. Het voordeel hiervan is dat er ruimte in hun hoofd ontstaat om bijvoorbeeld leerlingen individuele aandacht te geven, maar het nadeel is dat ze niet altijd meer zien wat een kind uniek maakt en hoe je het goed kunt helpen. Met Lesson Study haal je de filters als het ware weg, zodat je weer ziet wat er werkelijk gebeurt.’

Waarin schuilt de kracht van Lesson Study?
‘Je kunt op gedetailleerd niveau en zeer effectief werken aan onderwijsverbetering. De basis is altijd hetzelfde: in een groepje met collega’s analyseer je een leerprobleem en ontwerp je vervolgens een onderzoeksles, die één van de groepsleden geeft, terwijl de anderen observeren. Vervolgens evalueer je de les en kijk je samen of de les het gewenste resultaat heeft opgeleverd. In ons model geef je drie keer zo’n onderzoeksles en deel je uiteindelijk de resultaten met anderen. 
Omdat leraren samen de onderzoeksles ontwikkelen, vinden ze het minder eng om risico’s te nemen en zijn ze minder bezorgd als iets niet direct lukt. Ze proberen aanpakken op elkaar uit en vragen groepsleden bijvoorbeeld hoe hun stem overkomt als ze iets op een bepaalde manier uitspreken. Zo beginnen ze beter voorbereid aan de les dan als ze alleen zouden werken.’

‘Omdat je het samen
doet, is risico’s nemen
minder eng’

Lesson Study komt oorspronkelijk uit Japan, maar wordt inmiddels wereldwijd gebruikt. Waar moeten scholen aan denken als ze ermee aan de slag willen?
‘De steun van de schoolleiding is cruciaal: deze moet leraren faciliteren en erop toezien dat het niet bij een incidentele sessie blijft. Lesson Study heeft het meeste effect als het een vanzelfsprekend onderdeel wordt van de onderwijspraktijk en dus geregeld plaatsvindt. Uiteindelijk kan het je ook geld besparen: scholen die langere tijd met Lesson Study werken, merken dat ze minder kwijt zijn aan professionalisering. 
In het begin is het altijd even wennen. Dan is het verstandig om een groep van leraren samen te stellen die er echt in geloven en er enthousiast over zijn. Betrek eventueel iemand van buiten. Dezelfde basisregels gelden: binnen de groep is iedereen gelijk, dus ongeacht je positie in de organisatie, de nadruk ligt op leren, je behandelt elkaar met respect en neemt elkaar serieus.’

Lesson Study is in Nederland stevig neergezet en groeit de laatste jaren in populariteit. Toch zijn er genoeg Nederlandse leraren die aarzelend zijn als het gaat om teamleren en liever niet geobserveerd worden als ze voor de klas staan.
‘Heel begrijpelijk. Veel leraren bevriezen als ze voor het eerst een observator in de les krijgen. Plotseling valt die vanzelfsprekendheid weg waarmee je altijd lesgeeft. Daarom is het goed om te beseffen dat Lesson Study niet over beoordelen gaat, maar over elkaar helpen. Een school die er net mee begint, doet er goed aan om het eerste groepje een voorbeeldfunctie te geven. Het groepje kan bijvoorbeeld af en toe in de lerarenkamer een nabespreking doen, dus openlijk, zodat twijfelende collega’s kunnen zien dat Lesson Study niet bedreigend is, maar je juist veel kan opleveren.’

Dit artikel verscheen in de special Lesson Study bij Didactief, januari/februari. Deze special kwam tot stand met financiering van Consortium Lesson Study NL.