Fadie Hanna en Marjolein Zee pleiten in Didactief voor de invoering van een vierdaagse schoolweek. Ze stellen dat kwantitatieve studies suggereren dat leerlingen op scholen met een vierdaagse schoolweek minstens even goed presteren. Die lezing van de literatuur is helaas te rooskleurig, zo laat ik in dit artikel zien.
Hanna en Zee citeren onder andere Thompson en collega’s (2023). Zij concluderen dat er voor laag presterende leerlingen geen statistisch significante effecten zijn van de vierdaagse schoolweek. Dat is iets anders dan “minstens even goed”, zoals Hanna en Zee het beschreven. Voor bovengemiddeld scorende leerlingen vonden de onderzoekers zelfs significante negatieve effecten. Maar het belangrijkste probleem is dat deze studie geen rekening houdt met structurele verschillen tussen districten die wel en niet kozen voor een vierdaagse schoolweek. De vraag is dus: speelden er nog andere factoren mee?
|
Cijfers lerarentekort Het lerarentekort neemt alleen maar toe: in 2023 was het lerarentekort 9.7% van de werkgelegenheid voor leraren. Het is bovendien ongelijk verdeeld: het is hoger in de G5, in het so en sbo en op scholen met een hoge schoolweging. In Almere is het lerarentekort inmiddels zelfs opgelopen tot 23.8% (Adriaens et al., 2023). |
In zijn meest recente paper met Emily Morton en Megan Kuhfeld (Morton et al., 2024) gebruikt Paul Thompson een overtuigendere onderzoeksmethode: differences-in-differences. Hierbij vergelijken zij de ontwikkeling van testscores voor en na de invoering van de vierdaagse schoolweek met de ontwikkeling van testscores in vergelijkbare districten met vijf schooldagen. De onderzoekers vinden negatieve effecten van de vierdaagse schoolweek op lees- en wiskundeprestaties van leerlingen in zes Amerikaanse staten. Hoewel deze effecten in termen van effect sizes inderdaad niet groot zijn (-0.06SD en -0.05SD), zijn ze ook zeker niet verwaarloosbaar (Kraft, 2020). Dit geldt overigens ook voor de effectgrootte die Hanna en Zee citeren voor de studie van Thompson en Ward (2022): -0.04SD voor leerlingen op scholen met de minste instructietijd. Opnieuw geen groot effect, maar zeker wel een verschil. Daarnaast was de wekelijkse lestijd van de leerlingen met de minste instructietijd in deze studie gemiddeld 29.95 uur. Dat is duidelijk meer dan het Nederlandse gemiddelde van 23.5 uur (OECD, 2022), wat het waarschijnlijker maakt dat de vierdaagse schoolweek in Nederland negatieve effecten heeft op de leerlingprestaties (lees over het onderzoek van Thompson ook deze column van Paul Kirschner).
Uit onderzoek weten we daarnaast dat de vierdaagse schoolweek ongewenste maatschappelijke effecten kan hebben. Hanna en Zee noemen logistieke problemen voor ouders bij willekeurige dagen vrij, maar we weten dat ook een vaste vrije dag negatieve effecten heeft: Ward (2018) ontdekte bijvoorbeeld dat de vierdaagse schoolweek er in de VS voor zorgt dat moeders van basisschoolleerlingen minder uren gaan werken en minder vaak een baan hebben. Ook in Zuid-Korea gingen ouders minder werken nadat het aantal schooldagen van 5.5 naar 5 dagen werd teruggebracht (Lee & Lee, 2021). Dit sluit aan bij bevindingen van Duchini en van Effenterre (2022), die zagen dat moeders juist vaker fulltime gingen werken toen Franse scholen ook op woensdagochtend gingen lesgeven. Het is daarom waarschijnlijk dat een vierdaagse schoolweek ook in Nederland zal leiden tot minder arbeidsparticipatie van moeders. Dat schaadt hun arbeidsmarktkansen en is daarnaast onwenselijk vanwege de eveneens grote personeelstekorten in andere sectoren.
Zo zijn er meer mogelijke, schadelijke neveneffecten: Fischer en Argyle (2018) ontdekten bijvoorbeeld dat de invoering van een vierdaagse schoolweek zorgde voor een 20% toename in jeugdcriminaliteit in de Verenigde Staten. Tomayko et al. (2021) zagen bij de overgang naar een vierdaagse schoolweek een toename van drugsgebruik onder pubers, met name marihuana. Ook concludeerden zij dat pubers bij een vierdaagse schoolweek meer suikerhoudende dranken drinken en minder bewegen.
Dat het lerarentekort om structurele maatregelen vraagt is duidelijk, maar laten we leerlingen in ieder geval vijf dagen binnen de schoolmuren houden. Bijvoorbeeld door een deel van de lesweek buiten de basisvakken over te laten aan andere professionals: lerarenondersteuners, onderwijsassistenten, pedagogisch medewerkers of vakspecialisten.
Dan moet wel de urennorm omlaag. Deze gaat nu uit van 940 lesuren door een bevoegde leraar. Ik pleit ervoor om het Europese gemiddelde aan te houden: 740 uur (OECD, 2023). De overige 200 uur, gemiddeld 5 uur per week, kunnen leraren dan deels besteden aan lesgeven aan klassen zonder bevoegde leraar. Daarnaast geeft minder onderwijstijd leraren meer ruimte voor professionalisering. Dat maakt het vak aantrekkelijker en verbetert de kwaliteit van de lessen.
Scholen in de G5 hebben de afgelopen jaren al ervaring opgedaan met anders organiseren. Dankzij noodplannen kunnen zij nu 22 uur per maand onbevoegden voor de klas zetten, met uitzondering van de vakken Nederlands, rekenen en bewegingsonderwijs. Scholen doen dat op verschillende manieren. Sommige kiezen voor inzet van andere professionals op één vaste dag: “de vijfde dag”, waarop leerlingen een alternatief programma krijgen. Waarschijnlijk kunnen we zo de onbedoelde neveneffecten van een vierdaagse schoolweek – minder werken door de ouders, jeugdcriminaliteit en ongezond gedrag – voorkomen.
Dit model kan ook helpen negatieve effecten op de prestaties van leerlingen te verminderen. Zo vonden Anderson en Walker (2015) positieve effecten van een vierdaagse schoolweek op lees- en wiskundescores in Colorado. Een belangrijk verschil met de eerder beschreven studies lijkt dat leerlingen in Colorado meer tijd op school doorbrengen en dat de vierdaagse schoolweek minder vaak wordt ingevoerd vanuit financiële motieven (Thompson, 2021), waardoor er meer aanvullende programma’s op de vijfde dag zijn. Laten we ons daar dus aan vasthouden.
Een ander model is het “blokkenschema”, waarin leerlingen op geplande uren workshops krijgen van bijvoorbeeld vakdocenten of andere professionals, zodat de eigen leerkracht meer tijd heeft voor professionalisering of voorbereiding. Bijkomend voordeel is dat deze andere professionals volwaardiger deel uitmaken van het reguliere schoolteam. Daarnaast maakt het blokkenschema het leraarsberoep flexibeler: het wordt zo bijvoorbeeld makkelijker om soms later te beginnen om de eigen kinderen naar school te brengen.
Terecht stellen Hanna en Zee dat empirisch onderzoek naar de vierdaagse lesweek in Nederland ontbreekt. Dat is een gemis: onderzoek in de Nederlandse context is voor ons onderwijs het meest leerzaam. Laten we de komende jaren met elkaar onderzoeken welke vormen van anders organiseren effectief zijn in Nederland. In het LerarenLab van Ontwikkelkracht zijn we hiermee bezig. Wil je met ons meedenken over manieren om de lesweek anders te organiseren? We horen graag van je via [email protected].
Nienke Ruijs is senior onderzoeker aan de Universiteit Maastricht en doet binnen het Lerarenlab van Ontwikkelkracht onderzoek naar manieren om de schoolweek anders te organiseren.
Referenties
Adriaens, H., Elshout, M., & Elshout, S. (2023). Personeelstekorten primair onderwijs. Peildatum 1 oktober 2023. Tilburg: Centerdata.
Anderson, D. M., & Walker, M. B. (2015). Does Shortening the School Week Impact Student Performance? Evidence from the Four-Day School Week. Education Finance and Policy, 10(3), 314–349. https://doi.org/10.1162/EDFP_a_00165
Duchini, E., & Van Effenterre, C. (2022). School Schedule and the Gender Pay Gap. Journal of Human Resources, 0121-11431R2. https://doi.org/10.3368/jhr.0121-11431R2
Fischer, S., & Argyle, D. (2018). Juvenile crime and the four-day school week. Economics of Education Review, 64, 31–39. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2018.03.010
Kraft, M. A. (2020). Interpreting Effect Sizes of Education Interventions. Educational Researcher, 49(4), 241–253. https://doi.org/10.3102/0013189X20912798
Lee, J., & Lee, Y.-K. (2021). Shortening the school week: Time allocation of children and parents. Education Economics, 29(2), 143–157. https://doi.org/10.1080/09645292.2020.1867961
Morton, E., Thompson, P. N., & Kuhfeld, M. (2024). A multi-state, student-level analysis of the effects of the four-day school week on student achievement and growth. Economics of Education Review, 100, 102524. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2024.102524
OECD. (2022). Teaching time of teachers, by level of education (2021): Net statutory teaching time in hours per year, in public institutions. Organisation for Economic Co-operation and Development. https://www.oecd-ilibrary.org/education/teaching-time-of-teachers-by-level-of-education-2021_2fdbc61c-en
OECD. (2023). Education at a Glance 2023. OECD. https://doi.org/10.1787/e13bef63-en
Thompson, P. N. (2021). Is four less than five? Effects of four-day school weeks on student achievement in Oregon. Journal of Public Economics, 193, 104308. https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2020.104308
Thompson, P. N., Tomayko, E. J., Gunter, K. B., Schuna, J., & McClelland, M. (2023). Impacts of the four-day school week on early elementary achievement. Early Childhood Research Quarterly, 63, 264–277. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2022.12.009
Thompson, P. N., & Ward, J. (2022). Only a matter of time? The role of time in school on four-day school week achievement impacts. Economics of Education Review, 86, 102198. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2021.102198
Tomayko, E. J., Thompson, P. N., Smith, M. C., Gunter, K. B., & Schuna, J. M. (2021). Impact of Reduced School Exposure on Adolescent Health Behaviors and Food Security: Evidence From 4‐Day School Weeks. Journal of School Health, 91(12), 1055–1063. https://doi.org/10.1111/josh.13095
Ward, J. (2018). The Four-day School Week and Parental Labor Supply. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.3301406
|
1 Minder les, betere kwaliteit?
2 4 X 1,25 ≠ 5
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
