Creatief directeur

In Nederland is al jarenlang een stevige onderwijsorganisatie die eigenlijk op elke school wordt gehanteerd. Een structuur die door veel docenten wordt gewaardeerd. De docenten werken samen in teams en deze teams worden voorgezeten door teamhoofden, dit onder de vleugels van een schoolleider of rector. Op sommige scholen is de functie van rector tot algemeen directeur verworden, op sommige scholen ligt de verantwoordelijkheid voor aparte leerjaren of onderwijstypen bij een aparte directeur.

Afhankelijk van onder andere de omvang van de school denken wij dat hiermee een prima structuur is ontstaan waarbinnen goed onderwijs kan worden gerealiseerd. We zouden echter een eenvoudige aanvulling op zo'n algemeen geaccepteerde organogram voor willen stellen. een die vandaag de dag niet enkel voor de hand ligt, maar in onze ogen zelfs noodzakelijk is voor kwalitatief hoogwaardig en toekomstgericht onderwijs.

Norm bewaken die je jezelf oplegt
In de reclamewereld, bij sommige game-studio's, ontwikkelaars en ontwerpbureaus is er namelijk een functie die wordt omschreven als 'creatief directeur'. Deze creatief directeur bewaakt het fundament en de kwaliteit van de totale uitwerking van het te ontwerpen product. Hij/zij is inhoudelijk verantwoordelijk dat het eindproduct niet enkel een goede oplossing is voor de opdrachtgever, maar ook voldoet aan de kwaliteitsnorm die het ontwerpbureau zichzelf oplegt waarbij onder andere ook de visie van het bureau wordt bewaakt.

Waarom een dergelijke functie ook in scholen, zult u zich misschien afvragen? Het bewaken van inhoudelijke en onderwijskundige kwaliteit, en er zorg voor dragen dat er oog blijft voor deze kwaliteit tot in de laatste details – dit alles is wel degelijk van belang voor scholen. Iemand dus die op directieniveau het onderwijs inhoudelijk en creatief vertegenwoordigt en tegelijkertijd de onderwijskundige en inhoudelijke uitgangspunten van de school naar de concrete onderwijspraktijk vertaalt, en zo de onderwijsvisie bewaakt, concretiseert en betekenis geeft.

De creatief directeur is daarmee te omschrijven als een directielid dat verantwoordelijk is voor de onderwijskwaliteit op de school, niet vanuit bestuurlijk oogpunt, maar vanuit creatief oogpunt. Een dergelijke rol zou in het organogram naast de algemeen directeur of rector moeten worden toegevoegd. Net als in de creatieve industrie zou deze uit het eigen team moeten worden geselecteerd: het is een inhoudelijke doorgroeifunctie voor docenten. Niet iets waarmee je als docent afstand doet van het lesgeven, maar ook niet iets wat je zomaar even naast het lesgeven gaat oppakken.

Belichaming van vernieuwing
Ons toekomstbeeld hierbij is dat de school meer als creatieve werkplaats gaat fungeren. Deze functie maakt het mogelijk dit toekomstbeeld te realiseren en in de organisatie zoals die bestaat letterlijk een plaats te geven. Het creatieve 'product' dat in een dergelijke school wordt opgeleverd is niet een diploma, of een leerling die klaar is voor de maatschappij. De school als creatieve werkplaats werkt aan goed onderwijs, in de vorm van een inhoudelijk sterk en dynamisch 'curriculum' – opgevat als de totale verzameling lessen die binnen een school worden aangeboden. Deze lessen moeten zowel qua opeenvolging, uitvoering als qua inhoud worden overzien en aan innovatie onderhevig zijn.

De functie van creatief directeur is daarvoor essentieel: laat iemand inhoudelijk op directieniveau, maar ook tot op het niveau van de lessen de innovatie van het onderwijs belichamen. Het is namelijk in onze ogen een valkuil om de kwaliteit van het onderwijs te willen vastleggen door middel van kerndoelen, referentieniveaus, vakken en eindtermen, oftewel de inhoudelijke kwaliteit en innovatie over te laten aan de overheid. Het gaat ons niet om een dergelijk bestuurlijke verantwoordingskader van het nationale curriculum – het gaat om de creatie en innovatie, en daarmee inhoudelijke borging van de kwaliteit, van het alledaagse onderwijs op onze scholen.

Functieprofiel en skillset
Hieronder een korte beschrijving van wat een dergelijke functie zou moeten voorstellen, als variant en vertaling van de bestaande 'skillset' van een creatief directeur, zoals die via de website creativeskillset.org is gegeven.

Taakomschrijving creatief directeur:

- verantwoordelijk voor de totale 'look and feel' van het totale lesaanbod en van de algehele realisatie en borging van de onderwijskwaliteit op de school

- verantwoordelijk voor vernieuwing en innovatie van het onderwijs zoals dit binnen de schoolcontext, maar ook in relatie tot de brede maatschappelijke context wordt aangeboden

- neemt deel aan en initieert discussies op directieniveau die invloed hebben op hoe het onderwijs wordt ontwikkeld en uitgevoerd, namens en als pionier tussen de onderwijsprofessionals binnen de school

- bewaakt in grote lijnen de algehele kwaliteit en 'stijl' van het lesaanbod en het educatief materiaal inclusief (nieuwe) media en de leeromgeving dat dit beïnvloedt en heeft invloed op de professionele ontwikkeling van het docententeam in zoverre dit de kwaliteit van het totale lesaanbod bepaalt.

Eigenschappen
Een overzicht van wat dit vergt van iemand die deze rol ambieert:

- je moet docenten, ondersteunend personeel, teamleiders en voorlichters kunnen inspireren om kwalitatief het best haalbare curriculum (tot op lesniveau) te ontwerpen, de achterliggende keuzes en overwegingen uit te dragen en het beoogde lesaanbod gezamenlijk ook daadwerkelijk te realiseren/uitvoeren

- je moet op directieniveau in staat zijn complexe beslissingen te nemen die direct of indirect de kwaliteit van het onderwijs beïnvloeden, als mede het belang ervan kunnen verdedigen tegen eventuele bestuurlijke, budgettaire of organisatorische overwegingen

- je moet een goed idee hebben van de bredere onderwijskundige en maatschappelijke ontwikkelingen en de impact die deze hebben op de inhoud en vorm van het lesaanbod

- je moet een aantoonbare passie hebben voor lesgeven en dit lesgeven als vanzelfsprekend plaatsen in een complexe en diepgravende discussie over doel en inhoud van het onderwijs

- je moet contacten leggen met alle spelers die het onderwijsproces sturen en daarmee invloed uitoefenen op allen die op de kwaliteit van het onderwijs invloed hebben

- je moet excelleren in en aantoonbaar ervaring hebben met betrekking tot creatieve projecten, strategisch denken en je in andere situaties aantoonbaar hebben ingezet voor visievorming en innovatie binnen het onderwijs

- je moet inzicht hebben en de discussie kunnen aangaan op het niveau van algemeen management, zeker waar discussies van invloed zijn op de kwaliteit van het onderwijs

- je moet uitblinken in communicatieve vaardigheden, je moet in staat zijn teams te activeren, motiveren en inspireren.

Les geven en hands-on mee doen
Het lijkt ons realistisch dat een creatief directeur wordt aangesteld voor 0.6 FTE waarnaast er ruimte blijft om als docent ook zelf hands-on mee te werken aan de vertaling naar de praktijk. Zelf het goede voorbeeld geven lijkt essentieel. Voor deze functie moet niet (of niet allereerst) geselecteerd worden op basis van senioriteit, onderzoekvaardigheden of managementervaring.

Juist aantoonbare onderwijsinhoudelijke verdieping, een voorloperrol met betrekking tot creatieve onderwijsontwikkeling en onderwijsontwerp, of een brede cultureel maatschappelijke betrokkenheid die op de hele school uitstraalt, zijn relevante selectiecriteria bij het ontdekken en benoemen van een dergelijk creatief directeur binnen het eigen docententeam.

Juist de creatief directeur zou daarnaast in staat moeten zijn meer samenwerking te realiseren tussen de school en andere cultureel maatschappelijke partijen – denk aan culturele instellingen, ondernemers, musea, creatieve industrie – en ook een sterkere inhoudelijke vertegenwoordiging te kunnen vormen richting de politiek en te kunnen zorgen voor meer lokaal of regionaal georiënteerde onderwijsvernieuwing en een herziening van de (bij de specifieke schoolcontext passende) maatschappelijke rol en doelstelling van een hedendaagse school.

De eerste scholen die een dergelijke functie willen optuigen kunnen - indien gewenst - rekenen op inhoudelijke begeleiding en organisatorische ondersteuning door ondergetekenden als initiatiefnemers. Met een aantal scholen zullen we hierover zelf proactief in gesprek gaan.

Met verschillende partijen willen we daarnaast een netwerk creëren om dit initiatief verder te ontwikkelen en realiseren, en om als klankbordgroep de toekomstige creatief directeuren van het onderwijs te ondersteunen en versterken. Mocht u hier voor uzelf een rol zien weggelegd horen we dat graag via [email protected].

Met vriendelijke groet,
De Denkfiguren

Deze tekst is eerder gepubliceerd op onderwijsfilosofie.nl