Bestaat de politiek neutrale leraar?

‘

'Het lerarentekort is verdwenen’, schreef docent Jasper Rijpma tijdens de politieke campagne waarin dit thema nauwelijks aandacht kreeg. ‘Laat het bovenaan het nieuwe regeerakkoord staan.’ Maar tijdens het conceptregeerakkoord ontbrak niet alleen het lerarentekort, de hele onderwijssector werd vergeten. Dat de formerende partijen zich wel degelijk druk maken over de onderwijskwaliteit, blijkt uit het hoofdlijnenakkoord. Als elementen voor het ‘herstelplan’ roepen BBB, PVV, NSC en VVD op tot neutrale leraren en neutrale lesboeken. Maar wat zijn dat eigenlijk voor docenten en boeken?

Al langer klinkt angst voor de niet-neutrale docent. Nederland hoorde Thierry Baudet speechen over ‘al die linkse indoctrinatie in het onderwijs’. Baudet kwam met een meldpunt voor linkse docenten die ‘hun eigen ideologieën verspreiden onder leerlingen.’ Ook Geert Wilders irriteert zich aan dit type leraar. ‘Zo moeilijk is het voor een leraar niet om ’s morgens zijn of haar politieke overtuiging samen met z’n jas aan de kapstok te hangen.’

Indoctrinatie in het onderwijs komt inderdaad voor. Een reportage van The New York Times toonde  bijvoorbeeld hoe de Chinese overheid op scholen uitsluitend maoïstisch gedachtengoed laat onderwijzen. Dit onderwijs is niet neutraal, nee, maar deze extreemlinkse indoctrinatie laat zich moeilijk gelijk stellen aan het Nederlands onderwijs. Toen bekend werd dat de Chinese overheid ook het Nederlandse onderwijs beïnvloedde was de verontwaardiging in de samenleving dan ook groot. 

Verschillende vakken

Wat wordt er eigenlijk bedoeld met neutrale leraren? Tijdens de opleiding leren aspirant-leraren dat een docent vele rollen heeft. De leraar werkt inhoudelijk, didactisch, pedagogisch, organisatorisch en reflectief. Reflectie is terugkijken op het eigen handelen. Pedagogiek is opvoedkunde. Neutraal in de reflectieve rol kan iets anders betekenen dan neutraal in de pedagogische rol van de leraar. Vanuit een pedagogische rol kan een leraar de politicus die denigrerend naar een ander verwijst als ‘PvdA-hoofddoekje’ in de klas behandelen. Niet met het doel om jongeren te beïnvloeden, wel met het doel om de leerlingen die een Hidjab dragen een veilige leeromgeving te bieden.

Volgens Van Dale betekent neutraal ‘tussen de partijen in staand’. Het gewenste type leraar lijkt zo onpartijdig, tussen de politieke partijen in, als Zwitserland tijdens de Oorlogen. Toch blijft neutraliteit ingewikkeld. Naast verschillende docentenrollen, doceren docenten verschillende schoolvakken. Kunst, taal, bèta. Wat neutraal voor het ene vak betekent, hoeft niet neutraal voor het andere vak te zijn. 

Is het neutraal om de evolutietheorie als één van de theorieën te behandelen bij biologie?  Werkt de docent die een jongen laat schilderen in pastelroze verftinten neutraal? Zijn verhaalsommetjes bij wiskunde met meer mannen dan vrouwen neutraal?

Meerstemmigheid

Geschiedenis, mijn vak, lijkt weer een ander verhaal. Vakdidactici pleiten voor multi-perspectieven of meerstemmigheid. Deze manier van denken is goed te illustreren met de VOC. Als eerste multinational met aandelen werd de VOC wereldberoemd als bedrijf dat op wereldwijde schaal debuteerde met het handelskapitalisme. Maar is het neutraal om de VOC daarom alleen vanuit dit perspectief te onderwijzen? 

Wie een neutrale kijk op de geschiedenis van de VOC wenst, besteedt anderzijds ook aandacht aan de manier hoe VOC-gouverneur-generaal Jan Pieterszoon Coen de lucratieve monopolie op nootmuskaat verwierf. Op de Banda-eilanden liet Coen brand stichten en genocide plegen. Het is onduidelijk of de PVV deze neutrale(re) weergave van de VOC in schoolboeken wenst. In het verkiezingsprogramma staat dat ‘de linkse haat waarin helden uit onze geschiedenis worden beschimpt wordt beëindigd’. 

Er staat ook: ‘de excuses voor de politionele acties worden ingetrokken’. Maar waar blijft de aandacht voor de politionele acties (niet zo’n neutrale term trouwens) in het onderwijs? Vorig jaar liet de Commissie Bussemaker zien dat er amper les wordt gegeven over de geschiedenis van Indonesië, terwijl dat verleden wél twee miljoen Nederlands aangaat.   (Foto: Pixabay)

Representatieve lesboeken

Zoals die koloniale geschiedenis ontbreekt, missen ook andere onderwerpen in Nederlandse schoolboeken. Reformatorische lobbygroepen mogen thema’s uit boeken censureren. NRC concludeerde daarom dat schoolboeken ‘een vertekend en verarmd beeld van de realiteit schetsen’. In Nederlandse schoolboeken vind je inderdaad geen dinosauriërs en ‘ver doorgevoerde vormen van emancipatie’. Terwijl er steeds meer queer jongeren zijn, zoals TIME en NBC overtuigend laten zien, blijkt in Nederlandse schoolboeken iedereen hetero te zijn, laat ander onderzoek zien. 

Ondertussen lijken vooral de PVV en BBB verontwaardigd over de inhoud van het Nederlandse onderwijs. Het AD onthulde dat Wilders en van der Plas zes uur spraken over ‘de vermeend doorgeslagen seksuele indoctrinatie’ op scholen. Ook de seksuele voorlichting moet neutraler, staat nu in het hoofdlijnenakkoord. ‘Vorming in levensvisie en politiek is aan de ouders, niet aan de school’, zegt de PVV, een uitspraak die doet denken aan de Amerikaanse wet ‘Ouderlijk gezag in het Onderwijs’.

Hoe langer je over de roep tot neutrale leraren met neutrale lesboeken denkt, hoe meer vragen deze oproept. Hopelijk kunnen we het weer over echte onderwijsproblemen hebben. Zoals het rampzalige lerarentekort — dat overigens ontbreekt in het hoofdlijnenakkoord. 

Daan Krahmer is docent geschiedenis aan het Eckartcollege in Eindhoven.

Verder lezen

1 Cito, vernieuwen graag, maar tíjdens het eindexamen?
2 Geef Dijkgraaf tweede termijn
3 Kansengelijkheid: gewoon harder werken?