Waar voor je geld?

In het Engels hoor je vaak de uitdrukking 'You get what you pay for' als een goedkoop product het kort na aanschaf begeeft. Met andere woorden aan kwaliteit hangt een prijskaartje. Uitgevers van schoolboeken en leermethodes gebruiken als rechtvaardiging voor de hoge prijzen dat hun waren van hoge kwaliteit zijn. Ze hebben veel geïnvesteerd in tijd en geld, in het aantrekken van topauteurs, redacteuren, vormgevers en soms onderwijskundigen. Wat zij willen zeggen is: Koop uw boeken bij ons, want 'Kwaliteit is Onze Reclame!' Daar ben ik het niet mee eens. In mijn jongere jaren werkte ik bij een educatieve uitgeverij. Mij is daar vooral van bijgebleven dat de slagzin 'Reclame is Onze Kwaliteit' van toepassing was. De prijs van schoolboeken zegt niets over de kwaliteit.

De vraag is: Klopt het dat je nog veel moet betalen voor kwalitatief goede leermiddelen, in een wereld waarin gratis en vrij te verkrijgen informatie alledaags is geworden? En waarin er steeds meer open educational resources (OER) beschikbaar komen? Deze 'open source leermaterialen' zijn vrij verkrijgbaar, met een open licentie voor (her)gebruik en bewerking door docenten en leerlingen (op school of thuis). Soms helemaal vrij en soms met voorwaarden. Eén voorwaarde is vaak dat je het materiaal mag bewerken als je toekomstige gebruikers toestemming geeft jouw materiaal te bewerken (het principe van gelijk delen oftewel copyleft in plaats van copyright). Een andere voorwaarde kan zijn dat je het materiaal niet voor commerciële doeleinden gebruikt.

In twee grootschalige studies waar docenten volledige OER-leerboeken maakten uit vrij verkrijgbare materialen hebben onderzoekers bekeken of goedkoop werkelijk duurkoop is. In één onderzoek onder Amerikaanse mbo-scholen is onder meer gekeken hoe de leerresultaten met OER-leermaterialen zich verhielden tot die met leerboeken van onderwijsuitgevers. In totaal namen 16.727 leerlingen deel, waarvan 4.909 OER-leermaterialen en 11.818 uitgeversmaterialen gebruikten in onder meer wiskunde, Engels, psychologie, biologie, scheikunde, bedrijfskunde en geschiedenis.

In een tweede studie (nu op een reguliere middelbare school) keken de onderzoekers of leerlingen die OER-leerboeken gebruikten (die vijf dollar per gedrukt boek kostten en elektronisch gratis waren) anders presteerden dan leerlingen die gebruik maakten van 'normale' leerboeken. Aan deze studie deden 4.183 leerlingen en 43 docenten mee in de vakken aardwetenschappen, biologie en scheikunde. Beide onderzoeken lieten zien dat de resultaten met OER-materialen minstens gelijk en soms vaak significant beter waren dan die met leermaterialen van de uitgevers. Met andere woorden, de OER-materialen (goedkoop) waren minstens zo goed – zo niet beter – dan die van de uitgeverijen (duurkoop).

En wat vonden docenten? Wetenschapper Bliss onderzocht de acceptatie van open leermaterialen door leerlingen en docenten. De helft van de leerlingen beoordeelde de OER-leerboeken als gelijk aan de leerboeken van uitgeverijen en 40% vond ze zelfs van hogere kwaliteit. Bij de docenten waren deze percentages respectievelijk 55% en 35%. Nu we weten dat OER-materialen even goed, zo niet beter zijn dan materialen van traditionele uitgevers, zou dat voor scholen een uitkomst kunnen zijn in een tijd van krappe budgetten. Neem een veel gebruikte methode als Rekenrijk van Noordhoff Uitgeverij. Daarvoor moet een school met tweehonderd leerlingen (8 groepen van 25 leerlingen) rekenen op een investering van circa € 41.000. Dat bedrag volstaat voor een gebruiksduur van acht jaar, inclusief leerling- en digibordsoftware. Het prijskaartje van vergelijkbare OER-materialen: maximaal $ 1000 of omgerekend € 900!

Gegeven de onderzoekresultaten naar gratis open source leermaterialen zouden scholen en docenten heel goed moeten nadenken of de aanschaf van dure schoolboeken en lesmethodes nog wel financieel verantwoord is.

Bronnen

Bliss, TJ., Hilton, J., Wiley, D., & Thanos, K. (2013). The Cost and Quality of Open Textbooks: Perceptions of Community College Faculty and Students. First Monday, 18(1).

Fischer, L., Hilton, J., Robinson, J., & Wiley, D. (2015). A multi-institutional study of the impact of open textbook adoption on the learning outcomes of post-secondary students. Journal of Computing in Higher Education, 27(3), 159-172.

Robinson, J., Fischer, L., Wiley, D., & Hilton, J. (2014). The Impact of Open Textbooks on Secondary Science Learning Outcomes. Educational Researcher, 43, 341-351.

Paul Kirschner is hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit en schrijft elke maand over internationaal onderwijsonderzoek.

Gepubliceerd op 7 december 2015. Tegelijk verschenen in Didactief.