Een stukje Pisa

Heel anders kwamen de resultaten in Duitsland aan. Al weken voor de officiële bekendmaking zorgden uitgelekte resultaten voor grote onrust. Pagina's teletekst werden gevuld met het slechte nieuws. Enige troost kwam later, toen bleek dat de Duitse wiskundebobbeltjes weliswaar miniem waren, maar toch nog ietsje groter dan de Amerikaanse. Aan ons konden echter zelfs de Japanners niet tippen. Zijn de resultaten van Pisa betrouwbaar? Dat is moeilijk in te schatten, maar persoonlijk geloof ik dit soort serieus uitgevoerde internationale vergelijkingen onvoorwaardelijk. Je kan ze maar het beste allemaal geloven of allemaal niet geloven, en ik heb voor het eerste gekozen. Wie toch nog naar relativering zoekt, kan goed terecht bij de nieuwe Wiskrant waar de directeur van het Freudenthal Instituut uit hetzelfde Pisa-onderzoek concludeert dat het niveau van het Nederlandse wiskundeonderwijs snel achteruit gaat. Wie hoog zweeft, kan natuurlijk diep vallen.

Juist omdat ik Pisa onvoorwaardelijk geloof, schrok ik wel erg van Figure 5.4 in het rapport van bijna 500 pagina's. Aan het management van de scholen is gevraagd in hoeverre leerkrachtfactoren het leren van de leerlingen belemmeren. En Nederlandse schoolmanagers uiten zich hierover heel erg negatief. Zij vinden niet dat de leerkrachten het schoolklimaat positief beïnvloeden. Hun docenten hebben lage verwachtingen van de leerlingen, komen niet tegemoet aan de individuele behoeften, zijn vaak afwezig, zijn te strikt en moedigen leerlingen niet aan het beste uit zichzelf te halen. Alleen in Turkije, Macao, Tunesië en Indonesië is het management op deze punten nóg negatiever over het eigen personeel.

We hebben hier te maken met een klassiek dilemma. Als de leerlingen het goed doen in wiskunde, is dit toch een signaal dat de leerkrachten hun werk goed uitvoeren. Als het management de eigen leerkrachten dan incompetent noemt, wat is er dan aan de hand? Heeft het management gelijk en deugen de Pisa-resultaten mogelijk toch niet? Of zouden de kinderen niet dankzij, maar ondanks hun leerkrachten toppie toppie in wiskunde kunnen worden? Of zouden de leerkrachten juist wel deugen, maar het management niet? Helaas is de leerkrachten niet gevraagd wat zij van hun management vinden. Hoe dan ook, deze Pisa-gegevens zijn minstens even verontrustend als de wiskundescores verheugend zijn. Er zijn al veel indicaties dat er in onze scholen een diepe kloof gaapt tussen een florerend management en een verpieterend docentencorps. Als het management nu, verscholen in een internationaal onderzoek, de eigen leerkrachten een belemmering gaat noemen om goed onderwijs te realiseren, zijn we wel erg ver van huis. De autonome school lijkt zo een risicovolle onderneming te worden.