Interview

Hoe jongens profiteren van meisjes

Ooit lagen meisjes ver op achterstand. Hoe hebben zij die kunnen inlopen?
‘In de hele westerse wereld hebben meisjes in de afgelopen drie decennia jongens qua opleidingsniveau ingehaald, blijkt onder meer uit mijn vergelijking tussen 33 Europese landen. Dat komt niet doordat jongens slechter zijn gaan presteren, maar omdat meisjes steeds vaker doorleren. Dat heeft alles te maken met maatschappelijke veranderingen: naarmate de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen hoger is, studeren meisjes langer door. Hun ambities worden dan beloond, met een werkende toekomst die voor hen in het verschiet ligt.’

Hoe meer meisjes in de school, hoe beter de leesprestaties van jongens. Hoe verklaar je dat?
‘Jongens, zo weten we uit eerdere studies, zijn vatbaarder voor invloeden uit de leeromgeving. Ze hebben meer last van chaos in de klas, maar profiteren ook meer van een rustige klas. Meisjes zijn gemiddeld beter in taal, ze vinden lezen leuker en doen dat vaker in hun vrije tijd. Ze zijn bovendien rustiger en hebben meer respect voor autoriteit. Dat blijkt een positieve uitwerking te hebben op jongens.’

En maakt het uit of de leraar man of vrouw is?
‘Nee, het is een hardnekkige mythe dat jongens baat zouden hebben bij mannelijke leraren. Onderzoek spreekt dat echt tegen. Het geslacht van de leraar beïnvloedt niet of nauwelijks de prestaties van leerlingen.’

Je hebt alleen gekeken naar PISA-scores voor lezen. Zou voor wiskunde het omgekeerde kunnen gelden, namelijk dat meisjes profiteren van veel jongens in de klas?
‘De achterstand van meisjes op rekenen en wiskunde is over het algemeen veel kleiner dan de leesachterstand van jongens. Bovendien is een goede leesvaardigheid essentieel voor je schoolloopbaan, want die heb je in alle zaakvakken nodig. Daarom heb ik me gefocust op lezen. Ik weet niet of je het omgekeerde zou vinden bij rekenprestaties. Nadeel van veel jongens is namelijk dat het met hen wellicht ook onrustiger wordt in de klas.’

Ook het onderwijssysteem in een land is van invloed op leerprestaties, blijkt uit je onderzoek. Hoe zit dat precies?
‘Ik heb gekeken in hoeverre scholen vrij zijn om lesinhouden en -methodes te kiezen. Hoe meer scholen hierin worden beperkt, hoe lager de leesprestaties van leerlingen. Dat geldt voor jongens en meisjes, maar voor jongens is het extra nadelig. Juist omdat zij gemiddeld slechter in lezen zijn en lezen niet leuk vinden, hebben jongens een meer geïndividualiseerde aanpak nodig. In Nederland kan dat, maar in een strak onderwijssysteem, zoals in Griekenland en Luxemburg, is daar minder ruimte voor.’

En wat is de invloed van vroege selectie?
‘Daar hebben meisjes juist meer last van. Hoe dit precies komt, hebben we niet onderzocht. Maar het zou kunnen dat meisjes zich, meer dan jongens, optrekken aan goed presterende leeftijdsgenoten. In Nederland worden kinderen al op hun twaalfde gesorteerd naar onderwijsniveau, in Duitsland en Oostenrijk gebeurt dat al bij tien jaar. In dergelijke sterk gedifferentieerde landen hebben meisjes een lagere leesvaardigheid dan in minder gedifferentieerde landen, zoals de Verenigde Staten.’

Wat vind je van aparte scholen voor jongens en meisjes?
‘Daar ben ik geen voorstander van. Ik geloof niet dat meisjes en jongens van nature andere onderwijsbehoeftes hebben en anders leren. In dat opzicht zijn er veel minder biologische verschillen tussen jongens en meisjes dan vaak wordt gedacht. Het gaat vaak om aangeleerd gedrag. Ouders praten bijvoorbeeld vanaf de eerste dag tegen meisjesbaby’s meer dan tegen jongensbaby’s. Dan is het geen wonder dat jongens een taalachterstand ontwikkelen. Apart onderwijs is gestoeld op stereotiepen en je houdt die ermee in stand. Mijn advies is eerder: zorg voor een schoolklimaat waarin alle leerlingen de kans krijgen zich te ontwikkelen op een manier die bij hen past en waarin geen opties afvallen omdat ze niet zouden passen bij een jongen of meisje.’

Margriet van Hek, Gender Inequality in Educational Attainment and Reading Performance: A Contextual Approach. Proefschrift Radboud Universiteit, 2017.

Dit artikel verscheen in de rubriek 'Onderzoek kort' in Didactief, januari/februari 2018.