De zandbakkers

Het begon allemaal toen volgelingen van Fröbel een variant bedachten op de Kindergarten, die indertijd standaard was toegerust met glijbaan en schommel. Die variant was de Sandgarten, later verkleind tot Sandkasten of - bij ons - zandbak, als rijke speelomgeving voor de kleintjes. De zandbak heeft veel draagvlak onder kleuterleidsters en peuterleidsters. Velen van hen zijn ervan overtuigd dat de zandbak bij uitstek het middel is om de ontwikkeling van kinderen te stimuleren. Een deel van deze ‘zandbakkers’ heeft daarbij een zekere neiging tot fundamentalisme. Zij voeren vanuit de zandbak strijd tegen het letteren van kleine kinderen en denken dat kinderen die niet in de zandbak willen spelen, afwijkend gedrag vertonen en extra zorg nodig hebben. Veel Pakistaanse kinderen blijken de zandbak maar een vieze en kliederige boel te vinden en dat raakt de zandbakkers in het hart.

Is de zandbak inderdaad effectief als hulpmiddel bij de ontwikkeling van kleine kinderen? Er is geen onderzoek dat deze stelling overtuigend bevestigt of weerlegt. Het weinige onderzoek dat er is, geeft aanleiding tot twijfel, maar het is niet afdoende voor een definitief oordeel. Wel is veel onderzoek gedaan naar het soort zand dat in de bak moet, naar de afmetingen en materialen en naar het beste onderhoud. Maar of de zandbak zijn pretenties waarmaakt, weten we niet. Niettemin blijft het geloof in de heilzame werking van de zandbak levend. De ‘Grünen’ in Duitsland riepen de zandbak onlangs nog uit tot de eerste voorvechter in de strijd voor een vreedzame multiculturele samenleving.

Het gebrek aan een wetenschappelijke onderbouwing voor de waarde van de zandbak maakt het wel makkelijk voor tegenstanders om zich hierover smalend te uiten. Zo zijn er onverlaten die de brede steun onder kleuterleidsters voor de zandbak verklaren uit het gemak dat deze voor hen oplevert. Je zet de kinderen in de bak en dat geeft gelegenheid om een taartje te eten of de benen te bruinen. Niets menselijks is de kleuterleidster vreemd, is de stelling. Meer recent deed Maurice de Hond een flinke aanval op de zandbak. Voor zijn Steve Jobs scholen geldt het principe dat kinderen meer leren achter de iPad dan in de zandbak of in de poppenhoek. Dat levert stof voor een spannende discussie met de zandbakkers. Zal Maurice de Hond die overleven?

Deze column verscheen in Didactief, juni 2013.