Uitzoomen en inzoomen

Ik zit in de trein op weg naar huis en wil even ontspannen met een foto-app. Oei, ik krijg een foutmelding. Misschien is mijn telefoon wat overladen? Ik leeg de cache en probeer het nog eens, tevergeefs. Een berichtje sturen aan mijn partner lukt ook al niet. Mijn internetbereik is in orde. Opnieuw opstarten dan maar? Dan hoor ik iemand in de coupé over een grote storing bij een aantal appdiensten. Pfuh!

Ken je dat? Dat je ingezoomd blijft op het probleem of de uitdaging die direct voor je ligt en het grotere plaatje uit het oog verliest? Ik kom dit ook regelmatig in het onderwijs tegen, in de manier waarop we naar leerachterstanden kijken bijvoorbeeld. Zo is er momenteel veel aandacht voor lage prestaties bij taalvaardigheid: bepaalde groepen leerlingen scoren lager op de taaltoetsen dan we zouden verwachten. Samen met leerkrachten probeer ik te snappen waar de problemen ontstaan (en waar dus mogelijk een oplossing ligt). Mijn belangrijkste advies: laten we eerst eens uitzoomen.

Bij taalvaardigheid is het belangrijk om niet op één onderdeel te focussen, maar naar de verschillende onderdelen te kijken. Leerlingen kunnen immers goed zijn in het ene aspect, bijvoorbeeld woordenschat, maar moeite hebben met het andere, zeg grammatica. We zagen bijvoorbeeld in ons onderzoek dat een grote groep leerlingen relatief slecht scoorde op onderdelen als begrijpend lezen, samenvatten en schrijven, maar juist relatief goed op interpunctie, grammatica en spelling. Leerkrachten gaven aan dat als leerlingen eenmaal snappen hoe het werkt met bijvoorbeeld interpunctie, ‘het er in zit’, het vooral een kwestie is van netjes en rustig werken. Voor de andere onderdelen is meer nodig… Om de ontwikkeling van begrijpend lezen en samenvattingen schrijven te stimuleren, slepen leerkrachten teksten aan, ze vragen leerlingen zich te concentreren, maar toch blijft de vooruitgang beperkt.  Leerkrachten zijn minstens zo teleurgesteld, als ik in die treincoupé met mijn goede wil en mijn telefoon.

We besluiten uit te zoomen en ook eens naar de leerprestaties bij rekenen te kijken. Daar valt op dat de leerlingen die laag presteren bij begrijpend lezen en samenvatten, ook relatief lage prestaties laten zien op het onderdeel verbanden leggen. En dat klinkt eigenlijk wel logisch, want als je dit zo naast elkaar legt - verbanden leggen bij rekenen, begrijpend lezen en samenvatten - dan zie je meteen dat voor al deze onderdelen vaardigheden nodig zijn als kritisch denken en  reflecteren. Dat leer je leerlingen niet per se door ze meer te laten lezen. Het probleem ligt kortom misschien wel op een ander niveau.

We gaan de komende weken verder kijken of we inderdaad relaties zien tussen deze niet-cognitieve vaardigheden en de lage leerprestaties bij bepaalde onderdelen van taal en rekenen. Als dit het geval is, kunnen we daarna gaan kijken wat er nodig is om gericht aan de slag te gaan met deze vaardigheden. Eerst nog een beetje uitzoomen dus, om straks weer gericht te kunnen gaan inzoomen. 

Trudie Schils, hoogleraar Economics of Education (Onderwijseconomie) aan de Universiteit Maastricht.

Meer Didactief-artikelen lezen? Trakteer jezelf op een online abonnement voor slechts €24,50: maar liefst tien edities per jaar en toegang tot ons archief vanaf 2003.https://didactiefonline.nl/aanbieding