Tijd om bij te laden

Walkouts van leerlingen in Florida. Ze eisen meer veiligheid tegen ongeremde verkopen van automatische wapens. Zestien van hen zijn gestorven door het geweld van een enkele moordenaar op de Marjory Stoneman Douglas High School in Parkland. Ze nemen het op tegen de machtigste lobby van de Verenigde Staten: de NRA (National Rifle Association). Een drietal van de overlevenden wordt geïnterviewd bij de opening van het vierde Global Education & Skills Forum (GESF) in Dubai. Voor een doodstille, geëmotioneerde zaal zegt een van hen: ‘We eisen meer backgroundchecks en “more time to reload”, zodat leerlingen op zijn minst tussen de salvo’s door kunnen vluchten.’

Voor de zesde keer nu heeft de Varkey Foundation dit symposium gehouden, op 17 en 18 maart 2018, met als hoogtepunt de jaarlijkse Global Teacher Prize van 1 miljoen dollar, uitgereikt door de voortvarende emir van het mogelijk nog voortvarender Dubai (‘enough is never enough’) met de hoogste toren ter wereld, die binnenkort wordt vervolgd met een nog hogere toren: Babylon is een gepasseerd station.

Global Teacher Prize
is een ode aan leraar 

De prijs is een ode aan de leraar, aan haar of zijn betekenis voor de leerling. Elk van de sterren en supersterren die optreden op het GESF getuigt van de rol die leraren hebben gespeeld voor haar of zijn toekomst. Theresa May (die per video de winnende Grieks-Engelse wereldleraar van het jaar gelukwenst), maar ook bijvoorbeeld Al Gore, Tony Blair, Trevor Noah, Lewis Hamilton, Jennifer Hudson: ‘Het waren individuele leraren die ons hebben gesteund en geïnspireerd om te worden wat we nu zijn.’

Deze waardering voor de inzet van de leerlingen komt pas later, jaren nadat de leerling het onderwijs heeft verlaten en, naar ik uit de woorden van de sterren opmaak, vaak tot verbazing en vermaak van de inmiddels al vaak oud-leraar. Want het waren niet altijd lieverdjes op school. Toch hoop ik dat leraren voortdurend dit beeld met zich kunnen meedragen. ‘Wellicht lukt het toch deze leerling te blijven inspireren om zijn kennis en vaardigheden te ontwikkelen, want – misschien – op een dag breekt het door.’ Geloof in de oogst, gebaseerd op evidence. Dat is ook een vorm van evidence-based teaching, lijkt me zo.

Andria Zafirakou 

De winnares van de Global Teacher Prize 2018 is Andria Zafirakou, een lerares arts and textiles op Alperton Community School in Brent, een voorstadje van Londen, met meer dan 50% leerlingen die in het buitenland zijn geboren, die thuis meer dan 120 verschillende talen spreken, en van wie een groot deel in armoede leeft.
Geloof in de oogst is haar handelsmerk, zo blijkt uit haar dankwoord, dat de zaal en ook mij ontroert.  Ze heeft een positieve instelling, maar haalt wel uit naar de moeilijke omstandigheden en de voortdurende bezuinigingen waaronder ze moet werken. Ze is de dochter van Griekse immigranten in het Verenigd Koninkrijk. Zou ze haar inspiratie voor immigrantenkinderen ook ontlenen aan haar eigen jeugd? Zou haar familie ook naar Engeland hebben kunnen verhuizen als het Verenigd Koninkrijk al eerder brexiteerde? Het zijn vragen die opkomen, maar niet beantwoord worden.

De steun voor onderwijs, die ook door regeringsleiders bij vrijwel elke voorkomende gelegenheid wordt uitgesproken, was voor Sunny Varkey, de aanvoerder van de Varkey Foundation een aanleiding om te zoeken naar een mogelijkheid van onderwijs ‘to up its game’. Want wereldwijd gaat het helemaal niet zo goed met de vaardigheden en kennis verworven in het onderwijs. Zeker is er veel vooruitgang geboekt in de deelname aan onderwijs. Maar wordt er ook wat geleerd? Harry Patrinos van de Wereldbank wijst er in het symposium op dat veel van de deelname van zo’n geringe kwaliteit is, dat er nauwelijks sprake is van ontwikkeling van talenten. Dit gaat dan over ontwikkelingslanden. Een voormalige Franse minister van onderwijs voegt daar nog eens aan toe dat de OESO-landen de verbetering van kansen van kinderen van laagopgeleide ouders om de universiteit te bereiken eerder doen af- dan toenemen (zoals ik ook laat zien in: A Renaissance for Social Mobility (2011, MERIT, Maastricht University, Working Paper 57).

Robotisering 

Maar de grootste uitdaging is de toenemende robotisering. Sunny Varkey maakt daar een groot punt van. Ook Harry Patrinos van de Wereldbank brengt dit stevig onder de aandacht. Artificial intelligence zal heel veel van de bestaande banen overbodig maken. Cijfers/voorspellingen genoeg: McKinsey denkt dat een vijfde van de huidige banen verdwijnt. De landen met de meeste midden-inkomens gaan het meest lijden onder baanverlies. Volgens een rapport van de Oxford Martin School gaan 69% van de banen in India, 77% in China en 85% in Ethiopië verloren door informatisering. Onderwijs moet voorbereiden op 21st century skills, omdat de nieuwe werkgelegenheid daar om vraagt. We kennen die skills van het rapport over 21st century skills van Platform Onderwijs 2032 van de oud-directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, Paul Schnabel, sterk leunend op gedegen achtergrondstudies van de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling). Het Nederlandse onderwijsbeleid heeft daar vol op ingezet. Het gaat om creativiteit, samenwerking, kritisch denken, volharding en zelf-management, naast de vaardigheden die PISA al meet. Maar ik twijfel of de leraar daarin voldoende is meegenomen, en twijfel nog meer of de leraar daarop voldoende is voorbereid.

Er is minder aandacht op het Forum
voor de gigantische mogelijkheden
die informatisering
binnen het onderwijs kan brengen 

Er is minder aandacht op het forum voor de gigantische mogelijkheden die informatisering binnen het onderwijs kan brengen. Start-ups in onderwijstechnologie zijn uitgenodigd om hun kunsten te vertonen in een ICT-souk, met zoon Jay Varkey als animator. Van de 900 aanmeldingen zijn er 30 geselecteerd. Toevallig zit Revisely daarbij (mede door mij opgericht, maar ik heb part nog deel gehad in aanmelding of selectie voor de GESF). De souk wordt matig bezocht. Onderwijstechnologie is (nog) niet sexy in deze wereld van leraren, ondanks de mogelijkheden die het biedt om leraren te ondersteunen om leerlingen individuele leertrajecten aan te bieden en zo de gelijkheid van kansen te bevorderen. Een sessie over de mogelijkheden van technologie met de Belgische Carla Aerts van het UCL Institute of Education in de hoofdrol is evenmin veel aandacht beschoren.

Ik ben hier vanwege de Atlantis-groep van oud-onderwijsministers. Sunny Varkey brengt deze oud-ministers bijeen om te bespreken hoe ze het best aankomende ministers kunnen bijstaan – vanzelfsprekend op verzoek van de laatsten. Ik heb daarmee enige ervaring. In mijn Wereldbank-tijd (1998-2002) heb ik de Poolse minister van onderwijs Mirosław Handke mogen bijstaan in zijn hervormingen. Dat die werden gevolgd door een grote toename in de PISA-scores van leerlingen hoeft niet perse causaal te zijn, maar in elk geval hebben de hervormingen geen kwaad gedaan.

Investeer
in de leraar   

Ik zou het nu toch moeten weten, maar elke keer opnieuw ben ik weer verbaasd over de korte verblijfsduur van ministers van onderwijs: korter gemiddeld dan tweeënhalf jaar voor de EU onderwijsministers van de afgelopen 15 jaar! Dat maakt het wel lastig om voor het onderwijs enige continuïteit te bieden in beleid, zoals oud-president Sarkozy opmerkt in een aparte sessie, die op zijn minst bijzonder is omdat hij openlijk flirt met lichte vormen van democratisch gekozen, verlichte dictatuur, als tegenpool tegen het mogelijke populisme van dagelijkse verkiezingen in referenda.

Ik vind veel bijval in de Atlantis-groep voor meer aandacht voor bij- en herscholing van docenten om docenten bij de les te houden over 21e-eeuwse vaardigheden en kennis, tegelijk met de mogelijkheden van ICT. Ik mocht minister Slob van OCW onlangs mijn Handboek Minister geven. Ik maakte daarvan gebruik om een voorstel voor de besteding van extra geld voor salarissen te doen: 50% voor het vrijspelen van tijd voor bijscholing en 50% voor extra beloning op basis van verworven extra kwalificaties.

Dat is een betere vorm van bijladen: investeren in de leraar. Dat is investeren in de leerling. En hier geldt het adagium van Dubai: enough is never enough.


Jo Ritzen is oud-minister van Onderwijs voor de PvdA (1989-1998) en oud-voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Maastricht.