ʿMoet je eens horen,’ zegt een vriend van me op een zaterdag.
Zijn zoon, 12 jaar oud, was in de woonkamer op zijn laptop zijn huiswerk aan het maken.
1-vwo, binnenstad Rotterdam. Op zijn buik lag hij in het witte hoogpolig tapijt. Uit de computer kwam het geluid van een binnenkomend chatbericht.
‘Papa,’ vroeg hij na een korte stilte. ‘Ken jij Omegle?’
Omegle is een internationaal videochat-platform, waarop je met vreemden kunt kletsen. Ook mannen die contact met minderjarigen willen, zijn er te vinden.
ʿEh, Omegle. Ja, dat ken ik wel.’
ʿMark zit in mijn klas. Hij schrijft: “Ik ga op Omegle zoeken naar pedo’s. En ik stream het.”
Zijn vader, mijn vriend, legde zijn boek weg, veerde lichtjes op uit zijn stoel.
‘En nu vraagt hij of je wilt meekijken?’
‘Hij vraagt het aan de hele klas, ja.’
Gefascineerd keek de 12-jarige naar het scherm, alsof de streaming-sessie al was begonnen. Toen tuurde hij naar zijn vader, over de laptop. In zijn ogen een ondeugende glinstering.
‘Zal ik accepteren?’
Wat krijgen andere ouders ervan mee, vraag ik me af. En als de klassenmentor er lucht van krijgt, wordt het een onderwerp van gesprek? Wat brengt hij zijn leerlingen bij? Hoeveel is dat waard, als ze doen waar je ze juist voor wilt behoeden?
Ik moet denken aan de oratie een dag eerder van Gerdien Bertram-Troost, hoogleraar Onderwijs in levensbeschouwelijk en pedagogisch perspectief aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. De Covid-restricties waren net opgeheven, maar er woedde zo’n hevige storm dat we haar rede toch gewoon via een stream moesten volgen.
Waar het in het onderwijs ten diepste om gaat, zei ze, is niet wat we kinderen meegeven aan kennis en vaardigheden, maar om wat ze zelf gaan doen met alles wat ze in het onderwijs meekrijgen. Hoe verschijnen kinderen als mens in de wereld en hoe verhouden ze zich tot die wereld? Essentieel daarbij is vertrouwen. ‘Vertrouwen in kinderen en jongeren en hun unieke vormingsproces. Vertrouwen in mede-opvoeders en -onderwijzers. Vertrouwen in de samenleving. En vertrouwen in het leven.’
Dat vertrouwen is een ingewikkeld ding bij digitale technologie. Door onveilige chatsites, door deepfakes, desinformatie en duistere algoritmes. Dus doen we ons uiterste best. We maken kinderen digitaal geletterd. We bieden ze een schoolveilig klimaat, met aandacht voor de leuke en minder leuke kanten van sociale media, met helderheid ook over wat acceptabel gedrag is, en wat niet. Maar dan nog: kinderen zijn geen maakbare objecten, zó te plooien, dat ze hun handen afhouden van internetgevaren. Ze hebben ruimte nodig om zichzelf te vormen. Hoe omlijst je hun vrije ruimte met liefdevolle zorg, niet vanuit angst maar vanuit vertrouwen, vanuit waarden die de grond vormen voor dat vertrouwen?
‘Zal ik accepteren?’ vroeg de 12-jarige aan zijn vader, die zijn eigen laptop erbij pakte, en naar Omegle surfte.
‘Laten we eerst zelf poolshoogte nemen.’
Bij Omegle kun je ook alleen tekstueel chatten, dus zonder bewegend beeld. Hij klikte op ‘new chat’. Meteen hadden ze contact:
‘Hey Celine hier, klik hier voor een leuke avond.’
De wangen van de 12-jarige sprongen op stoplicht-rood. Bestond deze Celine echt? Was het een link naar porno? Als ze er op zouden klikken, haalden ze dan een virus binnen? Het was alsof uit de website een putlucht opsteeg en de jongen, daarnet nog nieuwsgierig, deinsde nu terug.
‘Ik denk dat ik niet met Mark mee wil kijken.’
De ondeugende glinstering in de ogen van zijn zoon laat hem nog niet los, vertelt mijn vriend me. Zijn zoon zal 13 worden, 14. Hij zal z’n grenzen verleggen. Zonder z’n vader en moeder. Wat te doen - een tracker installeren?
Nee, antwoordde hij zelf, geen tracker.
Remco Pijpers is strategisch adviseur digitale geletterdheid | ethiek bij Stichting Kennisnet.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
