De etnisch-culturele achtergrond van docenten is geen afspiegeling van de beroepsbevolking en nog minder van de leerlingenpopulatie. In het voortgezet onderwijs heeft 6% van de docenten een niet-westerse migratieachtergrond, tegen 11% van de beroepsbevolking. Het laatste onderzoek naar de oorzaken dateert uit 2011. Juist in deze tijd van docententekorten is het belangrijk te weten hoe we de diversiteit kunnen vergroten.
Er zijn aanwijzingen dat onderwijsprofessionals van kleur vaker uitstromen. Bij tweedegraads lerarenopleidingen zijn studenten van kleur niet ondervertegenwoordigd, maar slechts een klein percentage belandt na de opleiding voor de klas. Een deel haakt af om dezelfde redenen als andere docenten, zoals de werkdruk. Voor docenten van kleur weegt daarnaast het gebrek aan een inclusieve schoolcultuur zwaar, stellen onderzoekers Oumaima El Ghoulbzouri en Yasamin Modhej. De resultaten van hun verkennend onderzoek zien ze als startpunt voor verbetering.
Zij startten in november 2023 met een brede oproep aan (voormalig) docenten van kleur. El Ghoulbzouri, tevens docent maatschappijwetenschappen aan de bovenbouw van havo/vwo, legt uit dat deze doelgroep niet eenvoudig te bereiken is. ‘Daarom hebben we gebruik gemaakt van de sneeuwbalmethode.’ Uiteindelijk werden 15 (ex-)docenten van kleur geïnterviewd. Daarnaast werd literatuur geraadpleegd.
Bestuur van kleurOnderzoeker Yasamin Modhej is voorstander van diversiteit in de directie en het schoolbestuur om docenten van kleur te ondersteunen. ‘In ieder geval moeten mensen op deze posities voldoende kennis hebben over diversiteit en inclusie. Als een bestuur niet weet wat cultuursensitief handelen is, hoe kun je de urgentie dan in de organisatie benadrukken?’ |
Veel docenten blijken zich niet vrij te voelen bij het onderwijs in Nederland. ‘De docentencultuur is vaak een witte cultuur. De school is een minisamenleving en de barrières waar docenten tegenaan lopen, zijn inherent aan de Nederlandse maatschappij. Daar is echt verbetering nodig, niet alleen voor deze groep docenten maar voor het onderwijs als geheel,’ zegt El Ghoulbzouri.
Modhej voegt daaraan toe dat sommige docenten zich niet thuis voelen omdat er weinig aandacht of begrip is voor hun achtergrond of omdat ze ervaren dat leerlingen van kleur anders worden behandeld. ‘Het is een gevoelig onderwerp. Als je doorvraagt, blijkt dat de docenten van kleur zich vaak wegcijferen. In de personeelskamer vinden ze niet altijd aansluiting en spreken ze bijvoorbeeld niet vrijuit. Het komt ook geregeld voor dat docenten niet eens solliciteren omdat de school als “witte school” bekend staat en zij zich niet herkennen in het docententeam.’
Als docenten van kleur zich wel thuis voelen, is dat vaak op een ‘gekleurde school’. Daar vallen ze echter vaker uit, omdat daar meer uitdagingen spelen.
De onderzoekers doen diverse suggesties om scholen diverser en inclusiever te maken. Die hebben te maken met de werving en selectie, het personeelsbeleid voor bestaand personeel en de organisatie van het onderwijs.
Scholen kunnen bij werving en selectie inclusieve teksten gebruiken, een voorkeursbeleid hanteren, vacatures uitzetten onder collega’s van kleur en docenten van kleur betrekken bij de werving. Andere mogelijkheden zijn meer docenten van kleur tegelijk aannemen en ervoor zorgen dat de school diversiteit uitstraalt, bijvoorbeeld via de website en op sociale media. Modhej wijst ook op het belang van beginnende docenten beter begeleiden. ‘Niet alleen docenten van kleur, maar alle beginnende docenten.’
Uit het literatuuronderzoek en de interviews blijkt dat scholen tot nu toe weinig investeren in diversiteitsbeleid. Het gaat daarbij om zaken als deskundigheidsbevordering over diversiteit en inclusie, bewustwording van vooroordelen, ruimte voor andere culturele uitingen en teambuildingsactiviteiten. ‘De urgentie om gezamenlijk aandacht aan diversiteit en inclusie te besteden, wordt vaak niet schoolbreed gevoeld. Op dat punt lopen scholen achter op andere overheidsinstanties en het bedrijfsleven,’ stelt Modhej.
Er zijn dus maatregelen, trainingen en een omslag in het denken nodig om zaken recht te trekken. Kan een diversity officer in het onderwijs een rol spelen? ‘Ja en nee,’ zegt El Ghoulbzouri: ‘Een diversity officer kan prioriteiten aangeven en een vast aanspreekpunt zijn. Maar je ziet ook vaak dat het dan alleen de verantwoordelijkheid van deze officer wordt en niet door de gehele organisatie wordt gedragen..’
Oumaima El Ghoulbzouri, Yasamin Modhej, e.a.Hoe kunnen we meer docenten van kleur werven en behouden? Voion, 2024.
Dit artikel verscheen in Didactief, september 2024.
1 In de steek gelaten
2 Meer kleur voor de klas
3 Stille reserve
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
