Nieuws

Wat moet blijven

Tekst René Leverink
Gepubliceerd op 27-06-2018 Gewijzigd op 27-06-2018
Beeld Shutterstock
René Leverink interviewde voor het boekje 'Nee, dan Finland. De kracht van ons onderwijs' interessante experts, onder wie Jos van Kemenade, Roel Bosker, Maurice de Hond (ja, die ook) en Aleid Truijens. Hieronder een fragment van het gesprek dat hij voerde met Rien Spies, bestuurder van Agora in de Zaanstreek, over de school van de toekomst.

 

Voor Rien Spies is de school van de toekomst nog steeds een gebouw, waar mensen samenkomen. “Niet meer in klaslokalen, want mensen worden te veel in hokken gestopt. Dat begint al met de leeftijd. Dat jaar moet je dit en dat jaar moet je dat. We delen de week in hokken in. We hebben zoveel weken les en zoveel weken vakantie. Daar zou ik allemaal wel van af willen. Het enige waar ik niet van afwil is die plek waar kinderen elkaar ontmoeten en waar kinderen en volwassenen elkaar ontmoeten."

 

"Die onderlinge ontmoeting van kinderen waarbij ze samen leren, is wel onderwijs, maar nog geen education, waar ook de opvoedkundige component bij inzit. Daarbij is het de volwassene die het kind moet uitdagen om volwassen te worden, of, zoals de filosofe Hannah Arendt het formuleerde, ‘in de wereld te komen’. We moeten de kinderen de tools in handen geven zodat ze zelfstandig die wereld kunnen betreden en vorm kunnen geven. Wij maken hun wereld niet, dat doen de kinderen zelf. De rol van de leraar is die van de leermeester. Het zit dan niet zo zeer in het overdragen van de leerstof, maar in de persoon, het authentieke van de leraar, het voordoen.”

Wijsheid

Agora maakt onderscheid tussen instrumentele professionaliteit en normatieve professionaliteit. “Instrumenteel zijn de dingen die je kunt leren, zoals protocollen, wetten en regelgeving. Bij de normatieve professionaliteit zet je als leraar je eigen normen en waarden in. Het gaat om wijsheid."

"We hadden laatst oud-minister van Defensie Joris Voorhoeve als spreker op een studiedag over ons bildungsagoramodel. Hij zei: bij conflicten, zowel wereldwijd als in de klas, is altijd de vraag ‘wie begon er’. Maar je moet vragen: ‘wie houdt ermee op’. Die vraag komt voort uit wijsheid, niet uit een stelsel van wetten en regelgeving. Ik denk dat dát de kern van ons vak is, of zou moeten zijn. We zijn dat in de loop der jaren verloren. Als je vraagt: wat moet blijven, dan interpreteer ik dat even als wat moet terugkomen, en dan zeg ik: de warmte moet terug in de ontmoeting tussen leerling en leraar. Kijk naar de technologie die de school is binnengekomen. Ik wijs die beslist niet af, maar het moet ons niet gaan overnemen."

"Volgens onderwijspedagoog Gert Biesta bestaat education uit drie onderdelen: kwalificatie (de dingen die je moet weten), socialisatie (hoe we ons moeten gedragen) en subjectificatie. Dat laatste houdt in dat je de wereld kritisch durft te beschouwen. Persoonsvorming is niet precies het goede woord, want bij subjectificatie komt het van binnenuit. De leraar kan dat stimuleren door vragen te stellen. En dat niet door antwoorden te geven.”

 

'Het is een lange weg
terug naar die authentieke,
normatief bekwame leraar'

 

Dat belangrijke aspect is volgens Spies uit het onderwijs verdwenen met de komst van de schoolbegeleidingsdiensten. “Ik chargeer hoor, ze hebben ook veel goed werk verricht. Maar ze kwamen destijds namens de overheid in de school vertellen wat de leraar moest doen. Als we nu het vak weer terug willen geven aan de leraren, zoals je overal hoort, dan komt er geen donder van terecht, want ze kunnen het niet meer. We moeten de leraren weer leren zelfstandig eigenaar te zijn van het proces. Ze vragen nu: vertel ons maar wat we moeten doen. Dat vragen ze aan de methode, of het systeem, of een afspraak, of een protocol. Zo zijn ze opgeleid. Het is een lange weg terug naar die authentieke, normatief bekwame leraar. Wij hechten daarom veel belang aan professionalisering. Niet alleen in de vorm van cursussen, nascholing en masteropleidingen, maar vooral ook als professionele cultuur in de school."

"De directeur moet daar een rol in spelen. Praten over sociale vraagstukken of over een casus die in de school plaatsvindt. Een keer een boek bespreken of een film. Pak in een geval van pesten niet meteen het protocol uit de kast, maar overleg met elkaar hoe je het aanpakt. Dat is wat wij onder professionalisering verstaan: ontmoetingen creëren voor leraren om met elkaar over het vak te praten. Dát is de hoofdtaak van een directeur. Niet dat de administratie op orde is.”

Pabo’s

In die herwaardering van de persoon van de leraar spelen de opleidingen natuurlijk een belangrijke rol. Spies ziet in dat opzicht hoopgevende ontwikkelingen. “Als schoolbesturen hier in de provincie werken we nauw samen met een pabo in Amsterdam. We hebben gezamenlijk een kwaliteitsagenda gemaakt, waarbij het niet alleen gaat om het didactische niveau van de aankomende leraren, maar ook om hun normatieve professionaliteit. En dan heb je het feitelijk over bildung. Dat is ook wat prominent in ons meerjarenbeleidsplan staat. We gaan dat nu operationaliseren op basis van het bildungsagoramodel van René Gudde."

"Bildung is een lastig begrip. Je hebt bildung en ausbilding. Dat laatste betekent: ik vertel jou wat jij moet doen. Bildung komt vanuit die subjectificatie waar we het net over hadden. Dat komt vanuit jezelf. Ik zeg altijd: bildung is worden wie je bent. Het zit er al, maar het moet eruit gehaald worden, zoals een standbeeld al in een brok marmer zit: het moet er alleen uitgebeiteld worden. In kinderen zit heel veel rijkdom. Geef ze de ruimte om dat bloot te leggen!”

 

Rien Spies is lid van het College van Bestuur van Agora, een samenwerkingsverband van 25 scholen in het bijzonder primair onderwijs in de Zaanstreek. Er zijn ruim zeshonderd leerkrachten werkzaam bij Agora.

Wil je kans maken op een gratis exemplaar van het boek Nee, dan Finland? We verloten er twee! Vul het winformulier in.

Peter Henk Steenhuis interviewde voor Trouw bekende Zaankanters over hun visie op het bildungsagoramodel en publiceerde dit in het boek De Zaanse Agora. Lees hier de recensie in onze BoekenWIJZER.

 

Verder lezen

1 AGORA: een leerzame school

Click here to revoke the Cookie consent