Uit onderzoek blijkt dat leerlingen causaal historisch redeneren vaak erg lastig vinden. Zo noemen ze vaak maar één oorzaak of maken ze geen onderscheid tussen soorten oorzaken. Verder hebben ze veel moeite met de taal waarin historici verbanden uitdrukken (zoals ‘aanleiding’ of ‘versnellen’). Tot slot beschouwen ze causale verklaringen vaak als vaststaand en feitelijk, en die opvatting nodigt niet uit om zelf actief met geschiedenis aan de slag te gaan. Immers, ‘historici hebben al opgeschreven hoe het vroeger was’.
Om te ontdekken of expliciete instructie helpt, ontwierp ik een korte lessenserie rond de vraag: veroorzaakten twee kogels in Sarajevo de Eerste Wereldoorlog? De lessen werden gegeven aan 55 leerlingen in 5 vwo, daarnaast was er een controlegroep met 42 leerlingen. De docent gaf allereerst uitleg over verschillende categorieën om oorzaken in te delen. Daarna werkten leerlingen in drietallen aan open opdrachten (zoals concept maps) waarbij ze de redeneervaardigheden en het vocabulaire moesten toepassen. In een klassikale nabespreking reflecteerden leerlingen op de uitkomsten en op de vraag waarom hun verklaringen van elkaar verschilden. Zo ontdekten ze dat er bij geschiedenis altijd meer verklaringen mogelijk zijn en dat het belangrijk is om je keuzes te beargumenteren.
Leerlingen in beide groepen leerden evenveel over het historische onderwerp, maar alleen de groep met expliciete instructie verwierf de specifieke vaktaal en redeneervaardigheden. Wel bleef ook deze groep het lastig vinden om die vaardigheden vervolgens toe te passen in een schriftelijke eindopdracht. Interessant was dat leerlingen die beter begrepen dat geschiedenis niet alleen om feiten, maar ook om interpretatie draait, meer interesse en kennis hadden.
Open opdrachten en ‘spannende’ historische vragen bieden veel mogelijkheden om leerlingen aan het redeneren te krijgen, maar die vaardigheid moet je ze wel steeds opnieuw expliciet laten oefenen.
Gerhard Stoel, Teaching towards Historical Expertise: Developing Students’ Ability to Reason Causally in History. Proefschrift Universiteit van Amsterdam, 2017.
Dit artikel verscheen in de rubriek vo onderzoek kort in Didactief, september 2018.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
