Interview

In de biotoop van Ruben Vlaanderen

Moeilijk zegt u? Dan maken we er een meerkeuzevraag van. Is dat a. Jenaplan, b. Het Nieuwe Leren, c. Dalton, d. Montessori of e. alle scholen van Nederland?
Antwoord c rekenen we sowieso goed. Zelfstandigheid, samenwerken en verantwoordelijkheid zijn namelijk de drie klassieke competenties die de founding mother van het Daltononderwijs, Helen Parkhurst, in 1922 op papier zette in haar boek Education on the Dalton Plan. Parkhurst wilde kinderen daarmee opleiden tot 'mensen zonder vrees'. Maar wij van Biotoop bakken eigenhandig een appeltaart voor de eerlijke vinder van een school die beweert zijn leerlingen bij voorkeur op te leiden tot onzelfstandige, wereldvreemde solisten.
De vraag is dus: hoe 'dalton' zijn die competenties nog? De Nederlandse Dalton Vereniging (NDV) vroeg zich dat ook af en liet het uitzoeken door wetenschappers van het Kohnstamm Instituut. Conclusie: de vlag kan uit! Ja, er wordt hard aan die drie competenties gewerkt op de daltonscholen voor het voortgezet onderwijs. Maar het monitoren en beoordelen ervan doet iedere school op zijn eigen manier.

Karton
Dat brengt Biotoop op een vrijdagmiddag in het klaslokaal van docent science Ruben Vlaanderen (34) van de vmbo-school Nelson Mandela in Purmerend. Zeven jaar geleden splitste de vmbo-afdeling van de brede Jan van Egmondschool zich af tot een zelfstandige daltonschool. Het is nu een van de drie vmbo's op een campus in Purmerend. De eigenzinnige buurmannen van Nelson heten Antoni (Gaudí) en Gerrit (Rietveld) die respectievelijk aan 'talentleren' en 'praktijkleren' doen.
Er heerst een gezellige onrust in het ruime lokaal van Ruben Vlaanderen. Zijn biotoop ruikt naar hout, karton, verf, ijzervijlsel, lijm en gezaagd hardboard. Het klinkt er naar afzuig-, zaag-, en slijpmachines en stuiterende pubers. Aan hoge werkbanken wordt in groepjes geknipt, geverfd, getekend en vooral: gediscussieerd. Problem solving in uitvoering. De opdracht waarmee Ruben zijn tweedejaars heeft opgezadeld, luidt: bedenk een geheimtaal waarmee je zonder te praten op afstand een boodschap kunt overbrengen. Daarna liet ie ze hun gang gaan. Vier lessen lang drie competenties in één klap.

Rubrics
Een mooi resultaat van zo'n opdracht is leuk, maar het gaat natuurlijk om het proces, zegt Vlaanderen. Hoe vang je dat in een concrete beoordeling op z'n daltons? Om daar meer grip op te krijgen, ontwikkelde de NDV de zogenaamde rubrics, een afvinklijstje van zes deelcompetenties: reflecterend vermogen, ondernemend zijn, proactief, sociaal weerbaar, organiserend en resultaatgericht. Een mooi en 'waar' lijstje, vindt Vlaanderen, maar ook bewerkelijk. 'Ik kijk uiteindelijk vooral naar de ouderwetse inzet en het gedrag van mijn leerlingen.'
Iedereen, ook de daltonmens, wil grip op het ongrijpbare proces dat leren heet. Maar die goedbedoelde wens leidt iets te vaak tot administratieve systemen die na een tijdje vooral om zichzelf lijken te bestaan. Daarom wenst Biotoop ieder schoolsysteem drie competenties toe: afpellen, schrappen en vereenvoudigen. Ruben Vlaanderen beheerst ze al.