Na de dramatische resultaten voor de rekentoets en alle kritiek uit het veld, heeft minister Slob in december 2017 besloten de rekentoets uit de slaag-zakregeling van het vwo te halen. Hiermee telt ze in geen enkel onderwijsniveau meer mee voor het behalen van het diploma. De toets wordt nog wel afgenomen (omdat het nu eenmaal zo in de wet staat) en het cijfer komt dus ook op de cijferlijst bij het diploma. Enkel dit jaar nog mag de leerling het cijfer betrekken in de berekening om cum laude te slagen.
Experts zijn enthousiast over het besluit van Slob omdat de rekentoets volgens hen weinig rekenen toetste. ‘Ik sta er helemaal achter’, luidde de reactie van Jan van de Craats, emeritus hoogleraar wiskunde en maatschappij aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder uitte hij zijn kritiek op de rekentoets in ‘De rekentoets op de schop’. ‘Het is een goed besluit. De rekentoets is geen rekentoets, maar meer een intelligentietest of begrijpend leestoets’, beaamt Marcel Schmeier, rekenexpert en auteur van Effectief rekenonderwijs op de basisschool. Karin den Heijer, leraar wiskunde op het vo, noemt de rekentoets ‘een gedrocht’. ‘Het merendeel van de vragen mag met de rekenmachine worden uitgerekend. Er wordt in de toets vooral gekeken naar puzzel- en leesvaardigheid,’ zo luidt haar kritiek. ‘Het cijfer geeft dan ook niet de rekenvaardigheden van leerlingen weer. Ik ben blij dat de politiek dit eindelijk begrepen heeft. Het voortzetten van de rekentoets zou alleen maar meer gepuzzel en gepruts opleveren.’ Leraar wiskunde en oud-conrector Jan Jimkes volgde de ontwikkelingen rondom de rekentoets vanaf het begin op de voet. ‘Er had überhaupt geen rekentoets mogen komen’, vindt hij. ‘Er is in 2010 politiek een verkeerde afslag genomen. Met een toets kun je geen beter rekenonderwijs afdwingen. Een toets is een middel, geen doel.’
Maar wat betekent het schrappen van de rekentoets voor het rekenonderwijs? De toets was bedoeld om dat te verbeteren. Dat lijkt met de lage resultaten op de toets van afgelopen jaren nog niet gelukt. Zijn we weer terug bij af, nu de toets niet meer mee telt voor het examen? Hebben scholen voor niets geïnvesteerd in beter rekenonderwijs?
Zeker niet, vertellen de experts. ‘Het rekenonderwijs moet beter, al vanaf het po’, aldus Schmeier. ‘Het gaat momenteel teveel om begrijpend lezen. De meeste basisscholen gebruiken daarom naast hun rekenmethode extra materialen voor het automatiseren.’ Zijn tip: ‘Geef les in de vorm van expliciete directe instructie en geef leerlingen genoeg tijd om te oefenen.’
‘Een van de problemen is het realistisch rekenonderwijs’, betoogt Jimkes. ‘Dat kwam een aantal jaar geleden in de mode om leerlingen meer inzicht te bieden. Maar inzicht bijbrengen kost in deze methode meer tijd dan bij het traditioneel rekenonderwijs. Daardoor is er minder tijd voor automatiseren. Dat maakt het vooral geschikt voor slimme leerlingen, voor de zwakkere is het een gevaarlijke methode. Je hebt er hele goede leraren voor nodig die boven de stof staan. Er zit best wat goeds in, maar het is doorgeslagen. Gelukkig komen steeds meer scholen er van terug.’
En wat kan het vo doen? ‘Het vo moet gelijk in de brugklas de draad van het po oppakken,’ vindt Jimkes. ‘In de brugklas kun je met formatief toetsen kijken wie achterstanden heeft en die vervolgens meteen repareren. Dat rekenonderwijs moet je in de hele onderbouw volhouden. Veel wiskundemethodes hebben het rekenen inmiddels geïntegreerd in hun boeken. De school kan het rekenniveau van leerlingen vervolgens zelf toetsen. Daarnaast moet rekenen ook in de exacte vakken, zoals natuurkunde en aardrijkskunde, geïntegreerd worden.’ Zo denkt ook Schmeier erover: ‘
We moeten kinderen op de basisschool de basisbewerkingen goed aanleren, zodat ze deze op het vo kunnen toepassen en ze onderhouden bij wiskunde, economie, aardrijkskunde en veel andere vakken.’ Ban daarbij de rekenmachine, beargumenteert Den Heijer. ‘Want ook bij rekenen op papier zonder rekenmachine geldt: use it or loose it.’
Jimkes wil in ieder geval absoluut geen nieuwe landelijke toets in plaats van de huidige rekentoets. ‘Een rekentoets brengt rekenen onnodig in een aparte positie. Schrijfvaardigheid zit toch ook in het vak Nederlands geïntegreerd, zonder aparte toets. Zo had dat met rekenen ook meteen gemoeten: integreren in wiskunde. Met een rekentoets kun je immers geen rekenonderwijs afdwingen. Rekenónderwijs is het motto!’ Een rekentoets blijft wel een optie voor Schmeier. ‘Maar dan in het po. We moeten zorgen dat alle kinderen eind groep 8 kunnen rekenen en niet pas op het vo. Dat zou namelijk een niveaudaling betekenen.’
De huidige toets is nog niet helemaal van de baan, het cijfer verschijnt dit schooljaar nog op de cijferlijst. Dat is Den Heijer een doorn in het oog. ‘Het is bijzonder vreemd dat dit flauwekulcijfer nog op de cijferlijst blijft staan. Het is alsof het circus moet blijven doordraaien met anderhalve man en een paardenkop, terwijl er geen toeschouwers meer zijn. Zonde van alle tijd en energie.’
Het nieuwe kabinet wil af van de rekentoets, zo lezen we in het regeerakkoord. De Nederlandse Vereniging voor Wiskundeleraren (NVvW) deed een voorstel voor een alternatief, dat in lijn ligt met dat van de experts hierboven. De vereniging wil voor de onderbouw van het havo/vwo geïntegreerd rekenonderwijs in de wiskundeles. Aan het eind van de onderbouw wil zij een toets om te kijken of alle leerlingen inderdaad op het juiste niveau zijn. Geen landelijke toets, zo legt Jimkes uit, ‘maar toetsen op schoolniveau, zoals die ook voor andere vakken worden afgenomen.’
In de bovenbouw zou het rekenen in alle vakken terug moeten komen en daarmee ook in alle centraal examens. Bij het vmbo zit rekenen al in het wiskunde-examen, schrijft de NVvW. Een aparte rekentoets is voor leerlingen met wiskunde in hun profiel dus overbodig. Voor leerlingen op het vmbo zonder wiskunde in hun profiel, adviseert de vereniging wel een rekentoets.
Leraren en wetenschappers werken momenteel het alternatief van de NVvW uit voor havo/vwo en vmbo, in samenwerking met leerplanexperts van SLO. Het alternatief voor de rekentoets moet uiterlijk in het schooljaar 2019-2020 van start gaan en zal waarschijnlijk in het voorjaar van 2018 gepresenteerd worden.
1 Standpunten van de NVvW
2 Rekenen in het regeerakkoord
1 Referentieniveaus in po, vo en mbo
2 Rekentoets op de schop
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
