Interview

Leren met je hoofd, handen en hart

‘Leraren moeten wel kritisch blijven kijken waarvoor ze de materialen gebruiken’

‘Zelf spreek ik doorgaans van ontwerpend leren als ik het heb over leren met je hoofd, handen en hart. Bij ontwerpend leren komen abstracte doelen samen in een concreet project: je leest of hoort niet alleen hoe iets werkt, maar gaat ook zelf aan de slag. Dat pakt vaak heel motiverend uit, merk ik bij ons op de opleiding voor designers.

Ontwerpend leren heeft enkele basiskenmerken: het gaat meestal om een vrije opdracht die toegepast is. Ook is de opdracht vaak vakoverstijgend: de meeste vaardigheden die je oefent, komen in diverse vakken van pas, zoals oplossingsgericht denken, creativiteit en samenwerken.

Ontwerpend leren kan bijdragen aan empowerment: leerlingen ontwikkelen het zelfvertrouwen om zelf uit te gaan zoeken hoe iets in elkaar zit. Ze stampen niet alleen feitjes, maar gaan nadenken over hoe ze hun omgeving kunnen veranderen. Je zou zelfs kunnen zeggen dat ontwerpend leren bijdraagt aan meer empathie. Onze omgeving is immers een gedeelde omgeving. Om te begrijpen hoe die omgeving in elkaar zit, moet je het perspectief van anderen kunnen innemen.

LEGO Education biedt mooie materialen voor ontwerpend leren, zoals LEGO Mindstorms. Ook heeft LEGO fora waar je vragen over lesaanpak of techniek met collega’s uit de hele wereld kunt bespreken. Dat kan prettig zijn. Je staat er niet alleen voor. Leraren moeten wel kritisch blijven kijken waarvoor ze de materialen gebruiken: materialen moeten er niet alleen
aantrekkelijk of spannend uitzien, maar je ook helpen om leerdoelen te bereiken.’

Tilde Bekker

Hoogleraar Digital Technologies for Playfulness and Motivation I Faculteit Industrial Design I Technische Universiteit Eindhoven

‘Die tussenstap van het bouwen is nuttig. De drempel naar het schrijven wordt lager’

‘Sinds 2014 hebben we een LEGO Education Innovation Studio op onze school. Het is een prachtige aanvulling op ons onderwijs. Een dag in de week gaan leerlingen hier aan de slag.
Ze leren er al doende. Leerlingen hebben er vaak wat aan als ze niet alleen over iets horen, maar het ook zien en kunnen aanraken.

De ruimte staat vol LEGO-dozen. Een flink aantal heb je als leraar ook wel nodig: het is fijn als alle leerlingen gelijktijdig aan dezelfde opdrachten kunnen werken en bijvoorbeeld allemaal een robot van LEGO Mindstorms maken. Dan is het makkelijker om
overzicht te houden en iedereen van goede feedback te voorzien.

LEGO Education kun je voor allerlei vakken gebruiken. Soms laat ik leerlingen een verhaal maken met LEGO Education StoryStarter. Ze bouwen eerst met LEGO-blokjes een begin, midden en eind; daarna schrijven ze het op. Die tussenstap van het bouwen blijkt erg nuttig. De drempel naar het schrijven wordt lager. De leerlingen maken de mooiste verhalen, sommigen gaan er helemaal in op. Ze beginnen soms aarzelend met een idee en wat materialen, maar ontdekken gaandeweg dat ze werkelijk iets creëren.

De leerlingen werken bij LEGO Education bijna altijd in tweetallen. Samen maken ze een opdracht, bouwen ze een robot of geven ze presentaties. Door die groepsopzet worden ze steeds uitgedaagd om met elkaar te overleggen. Wat is nu precies het vraagstuk? Wat speelt er allemaal mee? Ze worden gedwongen om hun keuzes te verantwoorden. Ontzettend leerzaam.’

Johan Hof 

Leerkracht op obs West I Capelle aan den IJssel

‘Belangrijkste is dat je er kennis en praktijk aan verbindt: niet alleen vertellen, maar ook laten doen’

‘Leerlingen hebben vaak een beperkt beeld van wat je met Wetenschap & Techniek kunt. Ze denken bij techniek óf aan computers óf aan zware, stinkende machines. Maar techniek is veel breder en diverser dan dat. Alles waarvoor je moet construeren, programmeren of coderen valt onder techniek. Je bent niet alleen technisch bezig, maar vaak ook creatief en analytisch.

We proberen het bewustzijn rond techniek te vergroten, zodat leerlingen later een goede afweging kunnen maken als ze een vervolgopleiding kiezen. We geven onder meer workshops aan leerlingen en leraren in het basis- en middelbaar onderwijs om dat voor elkaar te krijgen.

We gebruiken vaak LEGO Education in onze workshops. Hier maak je makkelijk de stap van het platte naar het fysieke vlak. Als ik een les over tandwielen wil geven, kan ik erover vertellen en er een plaatje van laten zien, maar het is effectiever als ik leerlingen twee LEGO-tandwielen in handen geef en ze daarmee laat experimenten. Het materiaal spreekt tot de verbeelding, het is makkelijk hanteerbaar en – niet onbelangrijk – je kunt het voor verschillende leeftijdsgroepen gebruiken, van jong tot oud.

LEGO Education is dus een handig middel, maar als je als school geen LEGO-materialen tot je beschikking hebt of je ze niet kunt veroorloven, zijn er genoeg alternatieven voor handen. Belangrijkste is dat je als leraar tijdens W&T-lessen kennis en praktijk aan elkaar probeert te verbinden: niet alleen vertellen, maar ook laten doen. Dat werkt motiverend. Tijdens onze workshops spreken we vaak van serious fun: door leuke lessen en activiteiten kennis en vaardigheden opdoen. Als je leert met plezier, leer je makkelijker.’

Jeff de Ruyter 

Docent en projectleider Saxion LEGO Education Innovation Studio I Hogeschool Saxion

Dit artikel verscheen in de special Spelend leren bij Didactief, januari-februari 2020. Deze special is gemaakt in opdracht en met financiële bijdrage van LEGO Education en Play Learn Challenge.