Onderzoek

'Kost lenen zoveel?'

‘Wat is dat meneer, een gat in je hand?’ vraagt een jongen uit de middelste rij. ‘Dat je niet met geld kunt omgaan,’ antwoordt een klasgenoot direct. ‘Zo ongeveer,’ stemt economiedocent Van Dijk in, ‘maar dan vooral in de zin dat je veel te makkelijk geld uitgeeft. Heeft iemand daar weleens last van?’ Aarzelend gaan er een paar vingers omhoog. ‘Dat kan lastig zijn’, vervolgt hij. ‘Je kunt geld uitgeven aan allerlei dingen. Roep eens iets?’ Eten, kleding, cadeautjes, maar vooral de mobiele telefoon blijkt een belangrijke kostenpost in de klas. Op de vraag hoevéél leerlingen maandelijks uitgeven, weet eigenlijk niemand het antwoord. Maar voor Van Dijk daarop doorgaat, is het eerst tijd voor een serie stellingen. Het is stil in de klas als de leerlingen achter hun laptop hun mening geven over verschillende aspecten rond het uitgeven van geld.
 

‘Veel jongeren hebben geen flauw
benul van geld’

Stevige bodem

We zijn op CSG Willem de Zwijger in Schoonhoven. Tijdens zijn les aan de tweede klas van het vmbo behandelt docent Erik van Dijk de module ‘Mijn uitgaven’, onderdeel van het lespakket ‘Ik & Geld’. Van Dijk is al jarenlang fanatiek pleitbezorger van financiële educatie op school. ‘Sinds ik docent economie ben (2007, red.), valt het me op dat veel jongeren geen flauw benul hebben van hoe ze verstandig met geld omgaan. Het interesseert me en baart me zorgen tegelijk. Inmiddels is bekend dat de schuldenproblematiek onder de jeugd hand over hand toeneemt. Ik ben daarom aangehaakt bij Wijzer in geldzaken om mee te denken over oplossingen. Ik zie het als mijn taak leerlingen een stevige bodem mee te geven, waar ze straks een gezonde financiële huishouding op kunnen bouwen.’

‘Klaar meneer!’ Van Dijk beëindigt zijn ronde door de klas en tovert op het digibord de percentages tevoorschijn bij de antwoorden die de klas gaf. ‘Dertig procent van jullie weet wat hij per maand kan uitgeven,’ pikt hij er eentje uit. ‘Weten jullie nog dat we het vorige week hadden over je inkomsten? Heeft iemand na de les op een rijtje gezet wat je binnenkrijgt? Als je dat weet, weet je ook hoeveel je kunt uitgeven. Het is net als bij je mobiele bundel: als het op is, is het op.’ ‘Maar soms wil ik gewoon dingen kopen,’ zegt Jochem* die achter in de klas zit. ‘Je kunt toch ook lenen?’ vult zijn buurman aan. ‘Aha! Daar kom ik zo op terug,’ zegt Van Dijk. ‘Jochem, kwam jij eerder misschien uit de quiz als big spender?’ Gelach. ‘Jongens, ik snap dat het leuk is om dingen te kopen. En daar is ook niks mis mee. Maar het is belangrijk dat je goed nadenkt. Omgaan met geld gaat altijd over keuzes maken. Want wat gebeurt er als je meer uitgeeft dan je hebt?’ ‘Dat heb je minder dan niks, meneer.’ ‘Precies! Dan kom je in de schulden.’ De lesstof vertelt er meer over. In de twintig minuten die volgen, vult geroezemoes de ruimte terwijl leerlingen zich in kleine groepjes buigen over een werkblad. 
 

‘Met een geintje probeer ik het
luchtig te houden’

Geldtype-quiz

Binnen Willem de Zwijger staat Van Dijk naast als ‘wandelende rekenmachine’, bekend als de man van het verstandig omgaan met geld. ‘Ik ben altijd bezig met leuke activiteiten rond dit thema. In de Week van het geld trek ik de kar. Ik doe bijvoorbeeld de Geldtype-quiz met de leerlingen en deel in de hele school de GeldChecker uit: de geldkrant van het Nibud voor jongeren. Daar plak ik een stickertje op met mijn gegevens, want leerlingen mogen altijd bij me aankloppen als ze hierover vragen hebben. Laatst vroeg ik vijfhonderd exemplaren van een speciale editie van de Dagobert Duck aan; gemaakt in samenwerking met Wijzer in geldzaken. Ze vliegen hier weg.’ Ook over het lespakket ‘Ik & Geld’ is Van Dijk enthousiast. ‘In vijf lessen van elk één lesuur leren jongeren over de belangrijkste onderwerpen rond financiën. De lessen zijn actueel en los van elkaar in te zetten. Leuk vind ik dat het interactief is en inhaakt op de mening van leerlingen zelf. Hoe zij denken over financiën is een interessant beginpunt van een discussie.’

Erik van Dijk: "Ik weet dat roosters vol zitten, maar dit is zó belangrijk dat het prioriteit verdient"

Beloofd is beloofd: in het laatste deel van de les komt Van Dijk terug op het onderwerp lenen. ‘Doe het niet,’ is zijn boodschap. ‘Voor een huis toch wel?’ vraagt Eline vooraan. ‘Inderdaad, voor een huis sluit je een hypotheek af, en dat is een lening. Maar dat is wat mij betreft dan ook de enige goede reden. Echt, probeer het te vermijden. Want lenen…’ ‘kost geld’, kopt Emma in. ‘Ja! Laten we dat eens verder uitzoeken. Stel, ik sluit een lening af van tienduizend euro om een nieuwe auto te kopen…’ Vijf minuten later is de conclusie verbijsterend: kost lenen zoveel?

Missers delen

Voor Van Dijk is het klip en klaar: financiële educatie moet een verplicht onderdeel worden in het curriculum. Zelf probeert hij minimaal één uur per week aan financiële kennis en vaardigheden te besteden. ‘Ik weet dat roosters vol zitten, maar dit is zó belangrijk dat het prioriteit verdient.’ Naast de module in het tweede leerjaar, komt Van Dijk in de daaropvolgende jaren op het onderwerp terug. ‘Het is belangrijk hierin stap voor stap met jongens en meiden op te lopen. Door regelmatig te herhalen, beklijft het beter.’ Hij merkt dat leerlingen ervoor open staan. ‘Zeker wanneer je de stof vertaalt naar hun eigen leven en toekomst. Met een geintje en empathie probeer ik het luchtig te houden. We lachen wat af. Ik ben ook open over mijn eigen financiële keuzes en de missers die ik soms heb gemaakt. Zoals die keer dat ik op marktplaats iets kocht wat nooit is opgestuurd. Dat brengt het dichtbij.’ Dat financiële educatie effect heeft, staat voor Van Dijk vast. ‘Ik zie ogen langzaam opengaan en merk dat er bij derde- en vierdeklassers veel is blijven hangen. Dat geeft me vertrouwen dat jongeren met een goede basis hier van school gaan.’

* De namen van de leerlingen zijn niet hun echte namen.
 

Dit artikel verscheen in de Special 'Financiële Geletterdheid' van Didactief, maart 2021

Verder lezen

1 Special: Financiële Geletterdheid