‘Frikandel!’ Een aantal leerlingen staat op en gaat ergens anders zitten. Maar omdat er een stoel te weinig is, blijft er één leerling staan. ‘Kroket!’ roept die en nu staan andere leerlingen op om een ander plekje te zoeken. ‘Frituurpan!’ Nu komt de hele groep in beweging. Het is een voorbeeld van een laagdrempelig spelletje dat geregeld gespeeld wordt op de Driemaster. De bedoeling is dat leerlingen een ander plekje zoeken, waarbij ze rekening houden met elkaar.
‘Als je me vraagt waarom gedrag hier op school een belangrijk thema is,’ zegt schoolleider Justa Heijm, ‘zou ik die vraag met een tegenvraag willen beantwoorden: waarom is gedrag niet op elke school een belangrijk thema?’ Toen er ruim twaalf jaar geleden werd gepleit om ook voor gedrag en sociaal-emotionele ontwikkeling een methode aan te schaffen, onderzocht Heijm met haar team wat voor methodes er waren, wat het beste paste bij hun leerlingen én leraren, maar vooral ook wat bewezen effectief was. ‘We kwamen uit bij de Kanjertraining,’ vertelt Cindy Keijzer, leraar van groep 8, gedragsspecialist en Kanjercoördinator op De Driemaster. ‘Sindsdien staat er in alle klassen wekelijks een uur Kanjerles op het rooster. Met bijvoorbeeld spelletjes als Frituurpan. Maar het gaat veel verder dan alleen spelletjes; het is best een intensieve methode.’ Zo is er wekelijks aandacht voor verschillende soorten gedrag, waarbij in de klas situaties worden nagespeeld.
‘Structurele aandacht
voor gedrag
werkt preventief’
Met die Kanjerlessen werkt de school gericht aan het gedrag van leerlingen. Want als het gedrag positief is, heeft dat een positief effect op de leerprestaties. Heijm: ‘Gedrag structureel een plek geven, werkt vooral preventief. Daar zijn we als school best strikt in. Je kunt de neiging hebben, als alles goed gaat of een andere les uitloopt, om de Kanjerles een keertje over te slaan. Dat doen wij niet, we vinden die Kanjerlessen heel belangrijk.’ Dat is in de hele school duidelijk zichtbaar: in elke klas hangt een poster met de principes van de Kanjertraining.
Over de gedragsaanpak in school is De Driemaster heel open naar de ouders. Sterker nog, het thuisfront wordt deelgenoot gemaakt. Heijm: ‘Ouders vertrouwen ons hun liefste bezit toe, hun kind. Dan vind ik het niet meer dan normaal om te laten zien wat we hier op school doen om die kinderen zo goed mogelijk te begeleiden. Ook op sociaal vlak.’ En daarom is er af en toe een moment waarop ouders mee kunnen draaien in de Kanjerles en dus ook bijvoorbeeld Frituurpan spelen. ‘We merken dat dat op prijs wordt gesteld,’ zegt Heijm. ‘Ouders doen echt moeite om bij die momenten aanwezig te zijn.’
Gaat er daardoor nooit iets mis op de Driemaster? ‘Natuurlijk zijn er wel eens ruzies,’ zegt Keijzer. ‘Maar wat wij belangrijk vinden, is dat de aanpak schoolbreed voor iedereen hetzelfde is. Alle leerlingen, van groep 1 tot en met groep 8, leren op dezelfde manier met problemen om te gaan.’ Dankzij de Kanjertraining – met als belangrijkste principe ‘wij vertrouwen elkaar’ – zijn leerlingen in staat bij ruzies zelf in te grijpen. ‘En als ze er toch niet uitkomen, kunnen ze een leraar inschakelen,’ zegt Keijzer. ‘Ik geef les in groep 8, maar als ik moet ingrijpen bij een ruzie van leerlingen in groep 6, weten ze wat ze aan mij hebben. Ook al kennen ze mij niet.’
Leraar Cindy Keijzer (links) en schoolleider Justa Heijm van De Driemaster delen hun gedragsaanpak met andere scholen.
Via ONA trainen Heijm, Keijzer en nog een collega nu leraren van andere scholen. ‘Het is mooi hoe we in de training van elkaar leren,’ zegt Keijzer. ‘Elk van de vier ONA-onderzoeksscholen heeft zijn eigen expertise. Onze training heet ‘Leren begint bij goed gedrag’. We willen daarmee niet beweren dat leren bij goed gedrag vanzelf gaat. Maar we zien wel dat in klassen waar veel lastig of uitdagend gedrag is, leerlingen zich slecht kunnen concentreren en beduidend meer moeite moeten doen om zich de lesstof eigen te maken.’
‘Gedrag is
een vak,
net als rekenen’
‘In de training vertellen we niet zomaar wat we doen,’ vult Heijm aan. ‘We promoten ook niet per se de Kanjertraining. Ons verhaal is breder en evidence-informed. Wat zegt de wetenschap over gedrag in de klas? Als je je aan een aantal bewezen basisprincipes houdt, maakt het niet uit welke methode je gebruikt.’ Eén van de dingen die uit onderzoek blijkt, is bijvoorbeeld dat gedrag een ‘vak’ is dat je aangeleerd moet krijgen, net als lezen of rekenen. ‘Je kunt niet van een kind verwachten dat als hij het niet aangeleerd krijgt, dus zonder goede instructie en voorbeelden, vanzelf weet hoe hij op een goede manier grenzen aangeeft of ruzies kan oplossen.’ Eén van de uitgangspunten is een beperkt aantal regels die voor iedereen – dus leerlingen, leraren én ouders – duidelijk zijn. En daar voortdurend, telkens opnieuw, aandacht aan besteden. Kortom: expliciete aandacht en doelen voor gedrag zijn belangrijk. ‘Dat maakt dat het werkt,’ stelt Heijm.
Het idee achter de trainingen die De Driemaster geeft, is niet alleen dat scholen zelf met de opgedane kennis aan de slag gaan. Uiteindelijk is het de bedoeling dat deelnemende scholen op hun beurt zorgen voor verdere verspreiding. ‘Zo heb ik de training die we begin april voor de ONA-scholen hebben gegeven, ook verzorgd voor de scholen binnen onze stichting,’ vertelt Heijm. ‘Dat is één van de pijlers van ONA: niet allemaal zelf het wiel uitvinden en kennis binnen de school houden, maar die kennis juist delen zodat we leren van elkaar. Samen kunnen we zorgen voor een olievlekwerking en zo het onderwijs naar een hoger niveau tillen.’
Bekijk het actuele aanbod rond het thema gedrag bij ONA.
Dit artikel verscheen in de special Onderwijs blijvend verbeteren van het Onderwijskennis Netwerk Amsterdam in Didactief, mei/juni 2024.
1 Gedrag in de school
2 Grip op gedrag
3 Special: onderwijs blijvend verbeteren
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
